دانلود مقاله استخراج معدن و حفر چال

حفر چال
مقدمه:حفر چال بخش مهمی از عملیات استخراج معدن است. تا کنون هر جا که راجع به کار مواد منفجره ذکری شده، مواجه به این مطلب بوده ایم که مواد منفجره صنعتی بایستی در چال قرار داده شده(خرج گذاری) و سپس منفجر گردند. بعبارت دیگر در استخراج معادن، مواد منفجره وقتی کاربرد پیدا می کنند که چال وجود داشته باشد. لذا جا دارد که قبل از پرداختن به شرح عملیات خرج گذاری مختصری راجع به حفر چال و انواع آن نوشته شود.
بررسی چال:قبل از خرج گذاری باید طول چال را کنترل کرد. این کار بوسیله مترکشی خط کش های طویل امکان پذیر است. اگر چال از عمق مورد نظر گودتر است باید بوسیله خاکریزی ته چال عمق آنرا به مقداری که لازم است رساند. خرج گذاری در چنین چالی موجب بهم خوردن طرح آتشباری، لرزش بیشتر زمین و اتلاف ماده منفجره است. اگر چال کمتر از طول مورد نظر حفر شده باشد حفاری آنرا باید ادامه داد تا بعمق معین برسد.
اگر بعلت افتادن قطعه سنگی در چال و گیر کردن آن در اواسط چال عملاً نتوان از این چال استفاده کرد بایستی با ضربات سنبه یا رها کردن متوالی وزنه ای که به نخ بسته شده و یا استفاده از ماشین آلات چال زنی رفع گیر کرد.
موقع حفر چال ممکن است به حفره ای کوچک یا بزرگ در زیرزمین برخورد شود این محل برای شخص حفار قابل تشخیص است، زیرا در چنین موقعی مته حفاری بسرعت خود ادامه می دهد تا مجدداً به مانعی برخورد کند. خرج گذاری در چنین چالی موجب اتلاف منفجره می گردد لذا بهتر است چنانچخ مقدور باشد این حفره را از خاک پر کرد و الا با تصب درپش نقاط شروع حفره ها می توان از طول مفید چال استفاده کرد. وجود چنین چالهایی و محل حفر حفار باید با رسم نمودار چال به سرپرست عملیات آتشکاری گزارش کند. چنانچه احتمال وجود حرارت غیر عادی در چال باشد که معمولاً این چنین چالی به منطقه ای مثل ذغال سنگ برخورد کرده، بهتر است با فرستادن یک ترمومتر در چال درجه حرارت آن اندازه گیری شود.
تعریف چال
چال حفره ای اس به شکل استوانه که با قطر و طول معین در داخل سنگ به منظورهای زیر حفر می شود.
1-ایجاد فضای خالی در سنگ: فضای خالی در سنگ شامل سازه هائی مثل ترانشه راه کوهبریهای راه و راه آهن، کانالهای انتقال آب و بخشی از کارهای معدنی مثل حفر تونل ها و نظائر آن است. در این گونه کارها یکی از اهداف عمده این است که سطح جانبی فضا باقیمانده حتی الامکان سالم باقی بماند. تا لقی و سستی دیواره پیش نیامده و در صورت بروز این پدیده خسارت وارده حداقل ممکن باشد. در اینگونه کارها، قطر چال کمتر از 64 میلیمتر بوده و عمق چالها از صفر تا 15 متر تغییر می کند.
2-استخراج مواد معدنی: نظر به اینکه شرایط کار در معادن روزبار و زیرزمینی یکسان نیست برحسب مقدار استخراج، وضعیت فیزیکی و مکانیکی سنگهای معدن و شرایط محیط، قطر و عمق چالهای حفر شده متفاوت می باشد.در این گونه کارها قطر چالها 30 تا 500 میلیمتر و عمق آنها تا 30 متر می رسد.
3-حفر چال بمنظورهای متفاوت و متنوع دیگر از قبیل:
در این گونه موارد قطر چالها از 42 تا 700 میلیمتر و عمق چالها تابع شرایط کار و نوع دستگاه است.
مشخصات چال
الف- قطر چال: قطر چال تابع طرحی است که برای برآوردن هدف حفر چال در نظر گرفته شده است. قطر چال هرچه کمتر باشد حفر چال راحت تر است زیرا می توان آن را با دستگاه کوچکتری حفر کرد. اما در انفجار یک توده سنگ معین هرچه قطر چال بزرگتر باشد هزینه عملیات کمتر است. در معادن روباز، ابعاد سنگ شکسته شده، نوع مواد منفجره، وسائل بارگیری موجود، مقدار استخراج روزانه و مسائل ایمنی انفجار از عواملی هستند که قطر چال را مشخص می کنند.
در نگاهداری معدن بطریق پیچ سنگ (پیچ کوه) نوع پیچ مورد نیاز قطر چال را مشخص می کنند.
در حفر چاه آب، قطر پمپ و لوله موجود قطر چال را مشخص نمایند.
ب-عمق چال: تابع نوع عملیاتی است که حفر چال برای آن صورت می گیرد. عمق چال از چند سانتی متر تا چند ده متر ممکن است برسد. برای نصب بعضی وسایل، عمق چال چند سانتی متر، برای حفاری تونل عمق چال تا 5 متر برای معادن روزباز و زیرزمینی عمق چال تا 30 متر و برای نمونه گیری تا 100 متر یا بیشتر می رسد.
پ-امتداد چال: امتداد چال تابع طرح حفاری و آتشباری است.
ج-شیب چال: چال با شیبهای مختلف بسته به نوع عملیات حفر می شود. شیب چالها از قائم سرازیر تا قائم سر بالا تغییر می کند.
چالها باید تا آنجا که ممکن است مستقیم حفر شوند، زیرا وجود چال منحرف عملیات انفجار را از کنترل خارج می کند. باید توجه داشت که تنها وزن دستگاه حفاری نیست که موجب انحراف چال می گردد، بلکه مجموعه نیروهای وارده به دستگاه حفر چال شامل وزن دستگاه و نیروهای فشاری به دستگاه و لرزش آن در حین عملیات است که منجر به انحراف چال از مسیر مستقیم می گردد. در شکل (6-1( نماینده وزن دستگاه چال زنی است و ملاحظه می شود که راستای آن با راستای حفر چال متفاوت است و برآیند نیروی پشت مته و نیروی وزن دستگاه موجب انحراف چال خواهد شد. این امر حتی در مورد چال های قائم هم که وزن دستگاه حفاری و نیروهای فشاری پشت مته در یک امتدادند اتفاق می افتد. نظر به اینکه ثابت ماندن امتداد چال بسیار واجد اهمیت است در ساخت ماشین آلات چال زنی دقت های بسیاری بعمل آمده تا بتوان از میزان انحراف چال کاست.
قطر چال: هرچه قطر چال بیشتر باشد سرعت انفجار نیز بیشتر است برخی از مواد منفجره مثل آنفو به تغییر قطر بیشتر حساس اند. برای مواد منفجره یک قطر حداقل وجود دارد که با قطر کمتر از آن منفجر نخواهند شد و آنرا قطر حداقل یا قطر بحرانی می نامند مقدار قطر بحرانی برای انواع مواد منفجره متفاوت است. مقدار قطر بحرانی یا قطر حداقل برای فولمینات جیوه خیلی کم است ولی قطر حداقل برای مخلوط نیترات آمونیوم و سوخت مایع، 3 سانتیمتر، برای مواد ناریه ژله ای، 5/1 سانتیمتر و برای مواد منفجره با حساسیت کم، 5 سانتیمتر است. بطور کلی اکثر مواد منفجره دارای حداقل قطر قابل انفجار برابر با 10 تا 35 میلی متر می باشند، اما در بعضی مواد ممکن است میزان حداقل قطر به 100 میلی متر هم برسد. در انفجار و حفاری در معادن یا سایر کارهای عمران همیشه باید قطر چال از قطر بحرانی خرج بیشتر باشد.

چال های شیبدار
در معادن روباز بالاخص، در سنگ های سخت و بسیار سخت اکثریت چال های انفجاری به طور قائم حفر می شوند. برای آن که حفر چال های قائم در سنگ های سخت آسانتر، راحتتر و ارزانتر می باشد اما همیشه چال های قائم بالاخص در رابطه با انفجار مطلوبترین روش حفاری نخواهد بود. بدین جهت بعضاً علی رغم دشواری در حفر چال های شیبدار، چال ها به طور زاویه دار حفر می شوند. عمده ترین دلایل آن عبارتند از:
1-به دلیل یونیفرم بودن "B" یا بوردن کیفیت انفجار از نظر جابجایی و درصد خردشدگی مطلوبتر می شود.
علت آن:
الف- جابجایی سنگ های ردیف اول چال ها آسانتر انجام می گیرد. این امر موجب می شود تا سنگ های ردیف بعدی نیز سهل تر جابجا شوند.
ب- به دلیل ایجاد سطوح آزاد، اتلاف انرپی در فضا کم و پتاب سنگ به هوا نیز به حداقل می رسد و نتیجتاً تأثیر انرپی بر روی سنگ های اطراف چال زیادتر و میزان خردشدگی نیز افزایش خواهد یافت.
2-موجب حذف بوردن مختلف در اولین ردیف چال ها خواهد شد.
3-امکان انتخاب پله ها با ارتفاع زیاد پدید خواهد آمد.
4-احتمال تأثیر انفجار هر چال در چال مجاور به حداق خواهد رسید.
5-مشکلات کف و زیرکف پله کمتر خواهد شد.
6-لرزش زمین اطراف انفجار کمتر و شکستگی های نامطلوب نیز به حداقل می رسد و دیواره معدن سالم تر خواهد ماند.
7-شیب چال های شیبدار پایدارترند از شیب چال های قائم

شیب چال ها به گونه ای انتخاب شود که از یکسو راندمان انفجار را افزایش دهد و باعث پایداری شیب شود و از سوی دیگر مشکلات حفاری به حداقل برسد. توصیه آنست که شیب چال های شیبدار بین 15 تا 25 درجه انتخاب شود.
حفر چال های شیبدار دارای معایب و مشکلاتی است که ترجیحاً از آن استفاده نمی شود که عمده ترین معایب عبارتند از:
1-در سنگ های سخت و نیمه سخت حفر چال های شیبدار با دشواری مواجه می شود. علت این امر در تأمین بار کافی روی مته است.

2-حفظ شیب چال نیاز به دقت بیش از معمول دارد که وقت گیر خواهد بود.
3-خرابکاری و متراکم سازی آن در چال های شیبدار دشوار می باشد.
4-حفر چال های شیبدار از میان ناپیوستگی سنگ ها مشکل خواهد بود.
چال های قائم
چال های قائم برای سنگ های سخت و نیمه سخت بالاخص از نظر حفاری مناسب اند. چون حفاری آسانتر انجام می گیرد و هم تأمین تر است یا با روی مته سهل تر فراهم می شود. نتیجتاً سرعت حفاری نیز بالاست. از عمده ترین معایب حفر چال های قائم می توان به موارد زیر اشاره نمود.
1-اولین ردیف چال ها دارای "B" بوردن مختلف اند به عبارت دیگر لبه پله با B کف پله یکسان نخواهند بود.
2-امکان تأثیر انفجار چال های قائم بر چال های مجاور زیاد است.
3-امکان شکستگی نامطلوب در اطراف چال های انفجار زیاد خواهد بود.
4-نیاز به اضافه عمق می باشد.
5-برای انفجار خوب نیاز به تدابیر خاص می باشد.
ماشین آلات حفر چال از حیث نوع و مکانیسم کار بسیار متنوع اند و بطور کلی بر حسب مکانیسم کار بدستجات زیر تقسیم می شوند:
الف- ماشین های ضربه ای شامل
- پرفوراتورهای هوای فشرده با حرکت دورانی پیستون
- پرفوراتورهای هوای فشرده با حرکت دورانی مستقل
- پرفوراتورهای هیدرلیکی با حرکت دورانی مستقل
ب- ماشین های D.T.H که چرخش در سطح زمین و ضربه در داخل چال صورت می گیرد. این گونه ماشین ها به دو دسته زیر تقسیم می شوند.
- سیستم های D.T.H با چکش هوای فشرده و چرخش هوای فشرده
- سیستم های D.T.H با چکش هوای فشرده و چرخش هیدرولیکی.
ج- ماشین های دورانی که به دو دسته عمده زیر تقسیم می شوند:
- ماشین های دورانی برای چال های کوچک به بعضی اوقات ضربه مختصری هم وارد می کنند.
ماشین های دورانی سنگین برای حفر چال های بزرگ و عمیق که اساس کار آنها بر خراشیدن سنگ می باشد.
خواص سنگها از نظر حفر چال
سنگها بطور کلی به سه دسته تقسیم می شوند:
- سنگهای آذرین که از انجماد ماگما بوجود آمده اند.
- سنگهای رسوبی که از تجمع ذرات ریز سنگها و یا مواد الی حاصل می شوند.
- سنگهای دگرگونی که حاصل متافورفیسم سنگهای آذرین و رسوبی است.
- برخی از خواص سنگها که در چال زنی مؤثرند بشرح زیر می باشند:
الف- سختی سنگ: سختی هر سنگ ناشی از سختی کانی های تشکیل دهنده آن می باشد. یکی از کانی های سخت، سیلیس می باشد که دارای سختی 7 بوده و بوفور در نقاط مختلف زمین و همراه با سایر کانی ها وجود دارد. هرچه مقدار سیلیس در سنگ بیشتر باشد قدرت سایندگی آن بیشتر است و قطعاتی از ماشین آلات معدنی را که با سنگ تماس مستقیم دارند زودتر فرسوده می کند. در مورد سنگهای سخت بهتر است حفر چال با روش ضربه ای انجام می گیرد. مثلاً در سنگ آهک سخت بهتر است از روش ضربه ای برای حفر چال استفاده شود و چنانچه بخواهیم روش دورانی را برای حفر چال به کار بریم ناچار به استفاده از دستگاههای سنگین می باشیم. اما در سنگ آهک نرم روش دورانی مناسب می باشد.
ب-ابعاد دانه ها: هرچه سنگ دانه درشت تر باشد راحت تر می توان در آن چال حفر کرد برحسب نوع دانه بندی حتی اگر کانی سنگ یکسان باشند نتایج عمل در حفاری متفاوت است.
با اینکه ترکیب هر چار نوع سنگ یکی است ولی بعلت تغییر ابعاد دانه ها حفاری در سنگهای فوق به ترتیب از بالا به پائین (از دانه ریز به دانه درشت) ساده تر می گردد.
ج-مقاومت فشاری شنگ: مقاومت سنگهای مختلف در مقابل فشار متفاوت است و به همین لحاظ در مقابل چال زنی ضربه ای رفتارهای متفاوتی نشان می دهند.
د-درزه و شکاف: سطح مشترک بین لایه ها، وجود درزه های متفاوت بعلت تکنونیک در توده سنگ و وجود گسل ها نقاط ضعفی هستند که به شکستن سنگ کمک می کنند و با استفاده از این نقاط ضعف می توان در بعضی موارد شکستن سنگ را راحت تر صورت داد. اما یادآور می شود که چال زنی در سنگهای شکافدار بمراتب پر دردسر تر از سنگهای بدون درز و شکاف است، هم چنین عملکرد مواد منفجره بعلت فرار گازها از درزه و شکاف، مطلوب نیست. لذا برای حفاری یک توده سنگ بشرح فوق باید در صورت امکان چالها در جائی زده شوند که شکاف و درزه وجود نداشته باشد.

قابلیت چال زنی:سرعت نفوذ مته حفاری در سنگ بر حسب متر در دقیقه قابلیت چال زنی در سنگ را نشان می دهد قابلیت چال زنی به دو عامل عمده ارتباط دارد.
الف- ماشین حفر حفر چال
ب-نوع سنگ
لذا نمی توان از قابلیت چال زنی بطور مطلق صحبت کرد بلکه در بیان آن همیشه بایستی نوع ماشین و کیفیت آن و همچنین نوع سنگ و مشخصات آن را در نظر داشت.
چال زنی ضربه ای
اساس کار چال زنی ضربه ای بقرار زیر است:
سر مته ای را روی سنگ گذاشته و به انتهای آن ضربه ای وارد می کنیم. در اثر این ضربه سر مته مختصری در سنگ فرو رفته و شکافی در آن بوجود می آورد. معادل حجم این شکاف سنگ می شکند. حال چنانچه سر مته را چند درجه بچرخانیم و ضربه دیگری به آن وارد کنیم، شکاف دیگری در سنگ تولید می شود. اگر این کار را تا چرخش یک دور کامل سر مته ادامه دهیم در نهیا استوانه ای در سنگ بقطر معادل سر مته و عمق شکاف بوجود می آید. اگر حفره بوجود آمده را پاک کرده و به ضربه زدن ادامه دهیم، پس از مدتی یک چال بعمق معین و قطر معین حفر می گردد.


روشی که ذکر شد، همان است که به آن طریق و با قلم و چکش در قدیم چال حفر می کردند. مکانیسم کار چال زنی ضربه ای هم بهمین قرار است، اما کار فوق با ماشین حفر چال صورت می پذیرد ماشین حفر چال را پرفوراتور و به اصطلاح معدنکاران چکش می نامند. در یک پرفوراتور معمولی تعداد ضربه های وارده به سر مته تا 3000 ضربه در دقیقه و سرعت چرخش سر مته 80 تا 160 دور در دقیقه می باشد. اجزای حفر چال با پرفوراتور در شکل شماره (6-4) ملاحظه می شود.

مکانیسم ضربه زدن در دستگاههای ضربه ای:
منبع انرپی ماشین های چال زنی، هوای فشرده یا الکتریسیته می باشد. انتقال انرژی به دستگاههای محرکه این ماشینها یا مستقیماً بوسیله هوای فشرده صورت می گیرد و یا اینکه مایعات این نیروها را منتقل می کنند. در هر صورت با اینکه مصرف هوای فشرده گرانتر از انرژی الکتریکی می باشد بعلت رعایت نکات ایمنی هنوز هم کاربرد ماشین های هوای فشرده چال زنی بیش از ماشین های برقی چال زنی است. بهترین وسیله ای که به کمک آن می توان مکانیسم ضربه زدن را بیان کرد کلنگ مکانیکی می باشد.
کلنگ مکانیکی:کار کلنگ مکانیکی شبیه کار قلم و چکش می باشد. قلم، فولاد نوک تیزی است که نوک آن روی سنگ تکیه داده شده و انتهای دیگر آن متصل به ملنگ مکانیکی می باشد. در داخل کلنگ ضربات متوالی به انتهای قلم وارد می شود که بوسیله نوک قلم به سنگ منتقل و سبب شکسته شدن سنگ می گردد. تعداد ضربه ها برحسب نوع کلنگ از 1000 تا 1600 ضربه در دقیقه است. کلنگ مکانیکی با هوای فشرده کار می کند. مصرف هوای فشرده بر حسب نوع کلنگ متفاوت و از 20 تا 80 لیتر در ثانیه می باشد. بشرح زیر شکل شماره (6-5) در هر حرکت رفت و آمد پیستون ضربه ای به انتهای قلم وارد می شود.
الف: هوای فشرده از طریق مجرای (1) و عبور از دریچه (2) وارد سیلندر (3) شده و موجب حرکت پیشتون (4) بطرف جلو می شود.
ب: حرکت پیستون (4) بطرف جلو ادامه یافته و باعث فشرده شدن هوای جلوی پیستون می گردد این هوای فشرده از طریق کانال (6) به پشت دریچه (2) می رسد. البته در این موقع مجرای (7) باز است و پیستون با سرعت نهائی خود به پشت مته یا قلم ضربه می زند.
ج: فشار هئای فشرده بعلت باز شدن مجرای(7) و وصل به فضای باز عملاً به یک اتمسفر می رسد و این امر سبب می شود که دریچه (2) بعلت فشار پشت آن که از طریق کانال(6) اعمال شده بطرف جلو حرکت می کند. این حرکت موجب می شود که مسیر هوای فشرده عوض شده و از طریق کانال (6) هوای فشرده بجلو پیستون رسیده باعث حرکت پیستون به سر جای اول آن می گردد.
د: عقب آمدن پیستون موجب فشرده شدن هوا در پشت آن و باز شدن دریچه(2) می گردد. در این موقع فشار هوای فشرده از راه دریچه(7) به صفر می رسد و باز شدن دریچه(2) موجب ورود هوای فشرده از مجرای(1) به داخل دستگاه ضربه زن می گردد. این حرکت رفت و آمد مرتباً تکرار شده و هر بار ضربه ای به انتهای مته وارد می شود. کلنگ مکانیکی فقط ضربه وارد می کند و برای اینکه حداکثر استفاده از این ضربه ها بعمل آید کار با کلنگ را در امتدادی انجام می دهند که از درزه های طبیعی می توان به منظور شکستن سنگ ها بهره جست. قلم کنگ مکانیکی را به اشکال مختلف برای منظورهای مختلف می سازند. انواعی از این قلم ها در شکل شماره(6-6) ملاحظه می شود.

مکانیسم چرخش مته
می دانیم که پیستون در هر حرکت بطرف جلو ضربه ای به انتهای مته یا مته گیر وارد می کند و به این ترتیب انرپی جنبشی پیستون از طریق مته به سنگ منتقل می گردد. سر مته که انتهای مته است به سنگ تکیه دارد. سنگ در اثر ضربه تغییر شکل می دهد و شکافهائی در اطراف نوک سر مته در سنگ تولید می گردد. تکه هائی از سنگ جدا شده و بوسیله یک سیال از محیط دور می شوند. پیستون و مته در حرکت برگشت پیستون به اندازه معینی باید بچرخند تا در ضربه بعدی نوک سر مته بجای دیگری از سنگ اصابت کند. لذا لازم است که چرخش سر مته همزمان با حرکت پیستون صورت پذیرد.
مکانیسم چرخش مته به دو صورت است:
الف- چرخش در اثر حرکت پیستون
ب-چرخش با موتور جداگانه
الف- چرخش در اثر حرکت پیستون:
موقعی که پیستون بجای اول خود بر می گردد مقدار معینی که بطور متوسط دور است خواهد چرخید و به این منظور روی پیستون دو نوع شیار طولی و مارپیچی وجود دارد. در داخل این شیارها دندانه های چرخ دنده ای قرار دارد که فقط در یک طرف می چرخند. در حرکت رفت، دندانه ها آزاد بوده و پیستون به خط مستقیم جلو می رود. اما در حرکت برگشت بعلت گیر کردن دندانه ها در شیارها پیستون باید اجباراً بچرخد و در اثر آن مته گیر و مته هم می چرخند.
ب- چرخش با موتور جداگانه (مستقل):
برای دستگاههای چال زنی سنگین چرخش مته بوسیله موتور جداگانه ای که روی پرفوراتور است تأمین می شود. ساختمان داخلی چنین پرفوراتوری در شکل (6-8) ملاحظه می شود.

پرفوراتور (چکش): پرفوراتور دستگاهی است که حفر چال با آن صورت می گیرد. در پرفوراتورها سیستم ضربه زن و چرخش تواماً وجود دارد. پرفوراتورها با وزن های مختلف ساخته می شوند. پرفوراتور سبک وزن را کارگر حفار بدست گرفته و با آن چال حفر می کند. پرفوراتورهای نیمه سنگین روی پایه های تلسکوپی سوار می شوند و پرفوراتورهای سنگین وزن به منظور حفر چال روی دستگاههای چال زنی مثل واگن دریل و یا جامبودریل نصب می گردند. در شکل (6-9) برخی از مشخصات چند نوع پرفوراتور ساخت اطلس کوپکو مشاهده می شود.
وزن: 1/11 کیلوگرم
مصرف هوا: 24 لیتر در ثانیه
تعداد ضربات: 2700 در دقیقه
کاربرد: حفر چال های ثانویه یا حفر چال به منظور گیر انداختن وسائل
وزن: 25 کیلوگرم
مصرف هوا: 58 لیتر در ثانیه
تعداد ضربات: 2040 در دقیقه
کاربرد: چال برای استخراج

وزن: 250 کیلوگرم
مصرف هوا: 260 لیتر در ثانیه
تعداد ضربات: 2400 ضربه در دقیقه
کاربرد: حفر چال های عمیق

مته چال زنی ضربه ای:
مته های چال زنی اغلب به شکل میله فولادی با مقطع شش ضلعی و به ابعاد معین ساخته می شوند. در محور مته از ابتدا تا انتها سوراخی سرتاسری وجود دارد. از طریق این سوراخ سیال (هوا یا آب) عبور کرده به ته چال می رسد و در ته چال علاوه بر خنک کردن سر مته ریز های حفاری (خرده سنگ) را از فضای بین دیواره چال و میله مته به بیرون چال می راند. جنس میله از فولاد کربن دار می باشد بدین جهت در مقابل سایش مقاوم است. بعلاوه برای اینکه مته در مقابل خستگی و خمش نیز مقاومت کند میله را تا 900 گرم کرده سپس به کمک آب آن را سریعاً سرد می کنند. کربونیزه کردن فولاد علاوه بر اینکه مقاومت آن را در مقابل فشار و خشتگی زیاد می کند در مقابل خورندگی هم فولاد را مقاوم می نماید. مته های چال زنی ضربه ای به دو دسته تقسیم می شوند.
- مته یک پارچه
- مته های چند تکه
الف- مته های یک پارچه: در این مته ها سر مته به مته وصل بوده و از آن قابل جدا شدن نیست. طول مته های یک پارچه از 80 سانتیمتر تا 4 متر می باشد. برای حفر چال ابتدا با مته 80 سانتیمتری شروع کرده و پس از رسیدن چال به عمق حدود 80 سانتیمتر، مته را با مته درازتر عوض کرده و به همین ترتیب حفر چال را تا رسیدن به طول مورد نظر ادامه می دهند. اتلاف انرژی در چال زنی ضربه ای با مته های چند تکه بیش از حالتی است که از مته های یک پارچه استفاده شود.

ب-مته های چند تکه:
که برای حفر چالهای عمیق بکار می روند. با مته های یک پارچه حداکثر عمق چال 4 متر است. اما می دانیم که بسیاری از کارهای معدنی نیاز به حفر چال بیش از این مقدار دارند و بعلاوه حفر چال با تعویض پی در پی مته ها بسیار وقت گیر است. لذا برای حفر چالهای عمیق از مته های چند تکه با اجزای زیر استفاده می شود.
1-ته مته: که داخل چکش حفاری قرار می گیرد.
2-میله مته: که هر دو طرف آن حدیده شده و به کوپلینگ پیچ می شود. میله مته دارای مقطع دایره یا شش ضلعی است. هر دو طرف میل مته حدیده شده تا بتوان از هر دو طرف به کمک کوپلینگ ها آنها را به هم وصل کرد. طول میله بسته به نوع دستگاه چال زنی از 3 متر تا 9 متر است.
3-کوپلینگ: که میله های مته را بهم یا به سر مته وصل می کند.
4- سرمته: که همیشه به انتهای میله مته آخری وصل می شود.
با اضافه کردن کوپلینگ و میله مته می توان چال با طول دلخواه حفر کرد. ولی باید در نظر داشت که افت انرژی در محل اتصال کوپلینگ ها زیاد است.

سر مته: سر مته نقش اصلی را در شکستن سنگ دارد. نوک سر مته مخلوطی از کربور تنگستن به ابعاد حدود 2 تا 5 میلکرو میلی متر و کبالت است. سر مته باید این شرایط را داشته باشد:
الف- مقاوم در مقابل سائیدگی ب- مقاوم در مقابل فشار- ج- قابلیت هدایت حرارتی بالا
سرمته ها را به اشکال مختلف یک تیغه، دو تیغه(چهار پر) و غیره می سازند سرمته ها چهارپر کمتر در چال گیر می کنند بهمین سبب در سنگهای نرم و شکافدار برای حفاری مکانیزه بکار می روند. سر مته بیش از سایر اجزا مته در معرض سایش قرار دارد و معمولاً پس از مدتی کار کردن قابل تیز کردن و استفاده مجدد است. برخی از سر مته ها در شکل شماره(6-12) مشاهده می شوند.

1-سر مته یک پر که رایج ترین نوع سر مته در چال زنی است به سهولت تیز می شود و در شرایط عادی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.
2-سرمته چهارپر با مقاطع صلیبی و ضربدری که برای چال زنی در سنگهای شکسته شده و کار با دستگاه های مکانیزه کاربرد دارد.
3-سرمته دکمه ای که معمولاً عمرش بیش از سایر سر مته هاست.
4-سرمته مخصوص چال های ریزشی که در صورت ریزش چاه می توان آن را راحت تر از سایر مته ها از چال بیرون آورد.
5-و بالاخره سر مته ای که سوراخهای عبور سیال آن در بالای سر مته تعبیه شده و این امر باعث می شود که خزده های ریزه های حفاری راحت تر از چال خارج شده و سرعت چال زنی افزایش یابد. سر مته دارای اجزاء مختلفی است و واضح است که هر یک از اجزاء سر مته در کیفیت کار مته نقش دارند.

محاسبه تعداد مته و سرمته مورد نیاز در چال زنی ضربه ای
برای حفر چالهای عمیق علاوه بر ماشین حفر چال(پرفوراتور) از ته مته (Shank)، کوپلینگ، میله مته(Eod) و سرمته(Bit) نیز استفاده می شود. هر کدام از این وسائل در حفر چال بکار گرفته شده و عمر مفید آنها به حسب متراژ چال حفر شده تعیین می شود. اگر:
H: عمق متوسط چالها به متر R: نماینده میله مته
L:طول میله مته به متر C: نماینده کوپلینگ
T:طول کل چالهای حفر شده به متر d:نماینده سرمته
b:عمر متوسط هر کدام از لوازم به متر چال s:نماینده ته مته
N: تعداد هر یک از ابزارها فوق
باشد روابط زیر را خواهیم داشت:
تعداد سر مته
تعداد ته مته
تعداد میله مته
تعداد کوپلینگ
در مورد میله مته و کوپلینگ باید ذکر شود که اگر در یک چال تعدادی میله مته مصرف شود میله اول تا آخر چال باید کار کند و میله دوم باندازه طول چال منهای طول میله اول بایستی کار کند و بهمین ترتیب میله آخری تنها باندازه طول میله در کار حفر چال مشارکت خواهد داشت. این اعداد یک تصاعد حسابی را تشکیل می دهند که:
تعداد جمله ها- تعداد میله های مصرفی در یک چال
جمله اول- L
جمل آخر-H
لذا مجموع این جمله ها برابر است با . چون تعداد کل چالها خواهد بود لذا طول کلیه میله های مصرفی در حفر T متر چال برابر است با و اگر عمر یک میله برابر باشد تعاد میله های مورد نیاز برابر است با
عوامل مؤثر در راندمان چال زنی ضربه ای
چال یکی از عوامل عمده تولید در بهره برداری از معادن است. ازدیاد سرعت حفاری به معنای ازدیاد تولید است. بدین لحاظ سعی می شود که عوامل مؤثر در بهبود راندمان حفاری شناسائی شده و با توجه به قوانین مربوطه، در بالا بردن این راندمان اقدام لازم بعمل آید.
- نیروی فشاری پشت سر مته
- انرژی ضربه ای ویژه پیستون و تعداد ضربات پیستون در دقیقه
- زاویه چرخش و تعداد دورهای سر مته در دقیقه
- فشار هوای فشرده
- خروج ریزه های حفاری و ماده شستشو از چال
- اتلاف انرژی حین انتقال آن توسط مته از پیستون به سر مته
ضمن اینکه هر یک از عوامل نامبرده به تنهائی در راندمان چال زنی ضربه ای مؤثرند بایستی دقت کافی مبذول داشت که بین آنها هماهنگی نیز وجود داشته باشد.
نیروی فشاری پشت سر مته: خرد کردن سنگ فقط بعهده انرژی ضربه ای پیستون دستگاه حفاری خواهد بود. تنها وظیفه ای که نیروی فشاری پست سر مته در چال زنی ضربه ای بعهده دارد، عبارتست از برقرار نمودن ارتباط بین سرمته و سنگ قبل از آنکه انرژی ضربه ای پیستون به سر مته منتقل شود.
در شکل (6-15)منحنی تغییرات سرعت چال زنی بعنوان تابعی از نیروی فشاری پست سر مته نشان داده شده است. می بینیم که به ازاء یک نیروی فشاری حداقل و یک نیروی فشاری حداکثر سرعت چال زنی دستگاه حفاری به صفر خواهد رسید. به ترتیبی که از منحنی تغییرات سرعت بر می آید، فقط بازاء یک نیروی فشار معین که با نشان داده شده است، سرعت چال زنی دستگاه حفاری ضربه ای به میزان حداکثر می رسد. نیروی فشار کوچکتر و یا بزرگتر از موجب کاهش سرعت چال زنی خواهند شد. چون تولید و نگاهداری یک نیروی فشاری ثابت پشت سرمته، عملاً غیر ممکن است لذا توافق شده است که نیروهای فشار کمتر و یا بیشتر را که بازاء آنها سرعت چال زنی حداکثر 10% کوچکتر از می باشد، نیز بعنوان نیروهای فشاری قابل قبول پذیرفته شود.
علت کاهش سرعت چال زنی ضربه ای بعنوان تابعی از نیروی فشاری پشت سر مته این است که نیروی کوچک فشاری پشت سر مته موجب می شود که سرمته تماس لازم را با سنگ نداشته باشد. این عدم تماس موجب خواهد شد که انرژی ضربه ای پیستون دستگاه حفاری توسط مته و سرمته به سنگ منتقل نشده و بالاجبار در داخل خود مته و سرمته بمصرف برسد. اتلاف انرژی ضربه ای در مته و سرمته بدینصورت انجام می پذیرد که انرژی پس از رسیدن به سر مته، در آن انعکاس یافته و بطرف سرمته بازگشت داده می شود. تکرار این انعکاسها موجب می شود که مته و سرمته عملاً یک حرکت ارتعاشی پیدا نموده و انرژی ضربه ای حاصله از پیستون دستگاه حفاری صرف انجام این حرکت ارتعاشی گردد. مدت تقریباً هشت ثانیه طول می کشد تا حرکت ارتعاشی ناشی از ضربه در یک مته دو متری بپایان برسد. چون در عمل در فواصل زمانی کوتاهتی ضربه ای پیستون به مته وارد می شوند ارتعاشات حاصله از این ضربات در داخل مته و سرمته تداخل حاصل می نمایند. این عمل موجل خواهد شد که مته بعلت خستگی، خیلی زود شکست حاصل نموده و بی مصرف شود. از طرف دیگر نیروی فشاری بزرگ باعث می شود که سر مته بصورت مداوم روی سنگ فشرده شده و حین بازگشت پیستون، امکان چرخش لازم به مته و سرمته داده نشود و بالنتیجه ضربه بعدی سرمته نیز تقریباً روی شکاف تولید شده قبلی در سنگ وارد شود. این عمل موجب می شود که بتدریج شکاف تولید شده در سنگ عمیق تر شده و مته در آن گیر کند. بالنتیجه در اثر مقاومتی که در مقابل چرخش سرمته بوجود می اید به تدریج زیاد می شود، دستگاه «خفه کرده» و از کار باز می ایستد. در این زمینه یادآوری این نکته ضروری است که نیروی فشاری بزرگتر از حد لازم در پشت سر مته موجب کاهش انرژی ضربه ای دستگاه حفاری نیز می شود.
زیرا که راه بازگشت پیستون کوتاه شده و بالنتیجه در عمل رفت، پیستون سرعت لازم را پیدا نمی کند. همانطور که می دانیم انرژی ضربه ای منتقل شده از پیستون به سرمته، تابع مستقیمی است از انرژی سینیک پیستون که از رابطه زیر بدست می آید:

انرژی سینیک به کیلوگرم
جرم پیستون به کیلوگرم
سرعت پیستون هنگام وارد آوردن ضربه به متر بر ثانیه
در نتیجه کاهش سرعت پیستون، انرژی ضربه ای آن با مجذور سرعت کاهش می یابد. در مورد تعداد ضربات پیستون در دقیقه یادآوری این نکته ضروری است که با کوتاه تر شدن راه رفت و برگشت پیستون که در نتیجه نیروهای فشاری بزرگتر پست سر مته حاصل می شود، تعداد این ضربات بعنوان تابعی از نیروی فشاری پشت سرمته مرتباً افزایش می یابد.
سرعت دوران سرمته با افزودن نیروی فشاری پشت سرمته کاهش می یابد، علت این امر این است که با بالا رفتن نیروی فشاری پشت سرمته بطور مداوم از چرخش آزاد مته جلوگیری شده و بدین ترتیب زاویه چرخش سرمته کوچکتر می شود.

انرژی ضربه ای پیستون پرفوراتور و تعداد ضربات سرمته در دقیقه:
انرژی ضربه ای پیستون عبارت است از مقدار انرژی است که در حرکت رفت پیستون هنگام وارد آمدن ضربه به مته، به آن انتقال داده می شود و مقدازش با صرفنظر از اصطکاک از رابطه بدست می آید.
گرچه هم انرژی ضربه ای پیستون و هم تعداد ضربان آن در دقیقه در سرعت چال زنی مؤثرند ولی این دو مربوط به ساختمان دستگاه حفاری بوده و حفار دخالت مستقیمی در تغیر آنها ندارد. با این حال آشنایی با تأثیر آنها در راندمان چال زنی کمک شایانی به شناخت مسائل مربوط به چال زنی نموده، و در انتخاب دستگاه حفاری مورد نیاز راهنمای خوبی خواهد بود. توان ضربه ای پیستون دستگاه حفاری در دقیقه مطابق است با حاصلضرب انرژی ضربه ای ویژه پیستون در تعداد ضربات پیستون در دقیقه.

N: تعداد ضربات پیستون در دقیقه
به ترتیبی که از این روابط بر می آید، می توان تأثیر ضربه پیستون را در حفر چال بالا برد در صورتیکه:
الف- انرژی سینتیک ضربه پیستون اضافه شود.
ب-تعداد ضربات پیستون در دقیقه اضافه شود.
ج- هم مقدار انرژی سینتیک ضربه پیستون و هم تعداد ضربات آن در دقیقه اضافه شود.
باید در نظر داشت که حرکت پیستون در داخل سیلندر دستگاه نوعی حرکت متشابه التغیر تند شونده است که از رابطه کلی تبعیت می کند در این رابطه F نیروی وارده به پیستون، M جرم پیستون و شتاب حرکت است. بنابراین هرچه F زیادتر باشد شتاب پیستون نیز بیشتر می شود.
نیروی F بایستی از فشار هوای فشرده تأمین شود. اگر فشار هوای فشرده (P) و سطح مقطع پیستون (S) باشد نیروی F برابر است:

از این رابطه چنین در می یابیم که برای ازدیاد F بایستی (P) فشار هوای فشرده، s سطح مقطع پیستون و یا هر دو را زیاد کرد.
از طرف دیگر وقتی که فشار هوای فشرده روی پیستون اثر گذاشت و آنرا تحت تأثیر نیروی قرار داد پیستون بحرکت در آورد، اگر تا زمانی که پیستون به ته مته برخورد می کند فاصله (L) را طی کرده باشد در انتهای حرکت مقدار سرعت پیستون برابر است با:

در این رابطه t زمان حرکت پیستون است. از این رابطه نیز نتیجه گیری می شود که برای ازدیاد V بایستی مقدار (L) که همان طول سیلندر دستگاه حفاری است اضافه گردد.
از آنچه که ذکر شد رویهمرفته نتیجه گیری می شود که برای بردن توان ضربه دستگاه حفاری باید اقدامات زیر صورت گیرد.
- پیستون هرچه بزرگتر باشد یعنی هم سطح مقطع و هم جرم آن زیاد انتخاب شوند.
- کورس پیستون یا در حقیقت طول سیلندر هرچه ممکن است بزرگتر باشد.
- فشار هوای فشرده ازدیاد پیدا کند.
- تعداد ضربات در واحد زمان (N) اضافه شود که این امر مستلزم کاهش زاویه چرخش سرمته است.
با این حساب ظاهراً بالا بردن توان ضربه ای پیستون دستگاه حفاری ساده بنظر می رسد ولی در عمل امکانات صنعتی برای تحقق بخشیدن به این هدف بسیار محدودند. اما با یادآوری این مطلب که برای انتقال کامل انرژی ضربه ای پیستون از سرمته به سنگ نیاز به یک مدت تماس حداقل در مورد هر نوع سنگ می باشد. خودبخود مشخص می شود که نمی توان تعداد ضربات پیستون در دقیقه و انرژی ضربه ای آنرا بدلخواه بالا برد. بعنوان مثال ذکر می شود که حداقل زمان لازم تماس بین سرمته و سنگ آهک برای انتقال کامل انرژی معادل با می باشد. برای درک اثر عوامل فوق الذکر بر سرعت چال زنی به این منحنی ها توجه می کنیم. به ترتیبی که از شکل بر می آید، با افزایش مقدار انرژی ضربه ای پیستون، ابتدا عمق شکاف تولید شده در سنگ بصورت خطی افزوده شده و به ازای یک انرژی ضربه ای معین، منحنی شکست حاصل نموده و از آن به بعد با ضریب زاویه کوچکتری ادامه می یابد.

علاوه بر انرژی ضربه ای پیستون اثر نوع سنگ نیز برسرعت چال زنی بررسی گردیده و به ترتیبی که ملاحظه می شود تحت شرایط مساوی سرعت چال زنی در سنگ آهک بمراتب زیادتر از سرعت چال زنی در گرانیت وسرعت چال زنی درگریی واگ می باشد. در مورد این منحنی ها بایستی یادآوری نمود که هر قدر انرژی ضربه ای ویژه پیستون پرفوراتور بزرگتر باشد عمق شکاف تولید شده توسط سرمته بزرگتر بوده وعمل تخریب سنگ سریعتر انجام می شود.
در مورد کاهش ضریب زاویه منحنی ها بعنوان تابعی از مقدار انرژی ضربه ای پیستون بایستی ذکر نمود که هر قدر عمق شکاف تولید شده توسط مته زیادترشود بهمان نسبت به میزان نیروهای مقاوم در مقابل پیشروی سرمته اضافه خواهد شد. بهمین علت نمی تواند بین انرژی ضربه ای پیستون وعمق شکاف تولید شده توسط سرمته در سنگ ویاکانی که مستقیما با سرعت چال زنی ارتباط خواهدداشت رابطه خطی وجودداشته باشد.

زاویه چرخش و تعداد دورهای سرمته در دقیقه:
در صورتی که اثر یک سرمته ساده را که حین چال زنی روی سنگ گذارده شده با اثر آن در نتیجه ضربه بعدی مقایسه نمائیم ملاحظه می کنیم که سرمته باندازه زاویه مشخصی چرخیده است. این زاویه را بر حسب تعریف زاویه چرخش سرمته نامگذای مینماییم برای هر سنگ زاویه چرخش مشخصی برای سرمته وجوددارد که اگرسرمته در اثر هر ضربه پیستون به آن اندازه بچرخد در شرایط مساوی سرعت چال زنی بیشترین مقدار را خواهد داشت این زاویه را زاویه چرخشی اپتیموم سرمته می نامیم
سرعت چال زنی بعنوان تابعی از زاویه چرخش سرمته ابتدا افزایش یافته و پس از رسیدن به مقدار ماکزیمم مجددا کاهش می یابد. همانطور که از منحنی های مربوط به سنگ آهک وگرانیت بر می آید زاویه اپتیموم برای سنگ ها وکانی های مختلف متفاوت است
هر قدر سنگ سخت تر باشد زاویه چرخشی اپتیموم آن باید کوچکتر باشد.بعلاوه زاویه چرخشی در مورد سنگهای بسیار سخت اثر خود را از نقطه نظر تغییرات سرعت چال زنی تقریبا به صورت کامل از دست می دهد این مطالب توسط منحنی تغییرات سرعت چال زنی در مورد سنگ گری واک بخوبی روشن می شود.
چون سرمته بازاء هر ضربه پیستون باندازه زاویه a می چرخد تعداد دوره های سرمته در دقیقه برابر خواهد بود:

در این رابط Z تعداد ضربات در دقیقه و R تعداددور سرمته در دقیقه است.
اینک به علل اثر و زاویه چرخش سرمته درسرعت چال زنی بازگشته ویادآوری می کنیم که در هر سنگ پس از وارد شدن ضربه توسط سرمته شکافی کم یا بیش عمیق بوجود می آید. طبیعی است که عمق این شکاف در مورد سنگهای نرم بیشتر ودر مورد سنگهای سخت کمتر است. انرژی ضربه ای سرمته موجب خواهد شد که سنگ اطراف شکاف نیز تحت تاثیر قرار گفته وکم یا بیش خرد شود. در صورتی که زاویه چرخش سرمته کوچکتر از حد لازم باشد سرمته در ضربات بعد روی قسمت خرد شده وارد می شود وانرژی منتقل شده از آن به ته چال موجب نرم تر کردن قطعات خرد شده خواهد شد و حال آنکه بایستی سعی شود که با هر ضربه سرمته قطعه جدید از سنگ ته چال جدا شود تا بتوان بسرعت چال زنی ماکزیمم رسید. در صورتی که زاویه چرخش سرمته بزرگتر از حد لزوم باشد قطعاتی از سنگ ویا کانی خرد نشده در ته چال بین دو قسمت تخریب شده باقی مانده و از پیشرفت سرمته جلوگیری می نماید.
این قطعات نیز در اثر ضربات بعدی سرمته خرد شده و از ته چال جدا میشوند . بدین ترتیب ملاحظه می شود که زاویه چرخش کوچکتر ویا بزرگتر از حد لازم سرعت چال زنی را کاهش میدهد.
فشار هوای فشرده:
انرژی لازم در چال زنی ضربه ای بصورت معمول توسط هوای فشرده تامین می شود. همانگونه که در بحث مربوط به انرژی ضربه ای ویژه پیستون ملاحظه شد فشار هوای فشرده تاثیر مستقیم روی انرژی جنبشی پیستون ودر نهایت سرعت چال زنی خواهد داشت. فشار هوای فشرده در کمپرسورهای حدود 7تا8 اتمسفر است. هر چه فشار هوای فشرده بیشتر شود سرعت چال زنی نیز افزایش خواهد یافت. دراین صورت مصرف انرژی دستگاه حفاری عملا بیشتر خواهد شد وطبیعی است که فشار زیاد خستگی زودرس ماتریال وسایل حفاری واحتمال شکست مته را بدنبال خواهد داشت.در حال حاضر فشار هوای فشرده کمپرسورهای معمولی معدنی حدود 8 اتمسفر وبرخی دارای فشار بالای 15 اتمسفر هستند.

خروج ریزه های حفاری از ته چال:
برای خروج ریزه های حفاری از ته چال از سیال های مثل هوای فشرده و آِ اب استفاده می شود.همانطور که می دانیم در صورتی که وزن مخصوص جسمی از بتدریج اضافه می شود تا این جسم بسرعت نهایی خود در مایع رسیده و از آن رسیده و از آن پس با سرعتی ثابت به سقوط خود ادامه می دهد.نیروی موثر برای سقوط جسم وزن آن وعوامل جلوگیری کننده از سقوط مقاومت مایع در مقابل حرکت جسم ونیروی ارشمیدس است.
ریتینگر سرعت نهایی سقوط ریزه ها حفاری را مطابق رابطه زیر محاسبه کرده است.در این رابطه v سرعت ،سقوط،c عدد ثابت ،dk قطر ریزه حفاری، kچگالی ریزه حفاری، m چگالی سیال است.

ملاحظه می شود سرعت نهایی سقوط ریزه های حفاری با جذر چگالی وابعاد آنها نسبت مستقیم وبا جذر چگالی مایع نسبت معکوسدارد برای آنکه ریزه های حفاری به محض جدا شدن از ته چال توسط ماده شستشو دهنده حمل گردند ضروری است که سرعت سیال از سرعت نهایی سقوط بزرگترین تکه جدا شده سنگ بزرگتر باشد. در این صورت خرده سنگ بلافاصله از ته چال جدا شده وحفر چال ادامه می یابد. در صورتی که خرده سنگ در ته چال باقی بماند سرمته ضربات خود را روی ریزه های حفاری جدا شده که هنوز در ته چال باقیمانده اند وارد آورده و به ریزتر نمودن آ»ها می پردازد تا با توجه به ابعاد ریزه های حفاری حمل آنها از چال امکان پذیر شود. در این حالت سرعت چال زنی کم می شود.
در حالتی که برای شستشو از آب استفاده می شود در چال قائم سرازیر سرعت آب بایستی 4/0 تا1 متر بر ثانیه باشد واگر از هوا استفاده می شود سرعت هوا باید 15تا30 متر بر ثانیه باشد تا چال از گرد وخاک پاک گردد. تمیز شدن چال معایب زیر را بوجود می آورد.
- گیر کردن مته در چال در حین حفر چال
- پایین آمدن سرعت چال زنی
- کم شدن راندمان ماده منفجر

اتلاف انرژی در چال زنی ضربه ای
در مسیر انتقال انرژی از کمپرسور تا رسیدن آن به سنگ مورد حفاری مقداری از انرژی بعلل مختلف از بین می رود وهمه انرژی تولید شده به سنگ نمی رسد. علل ومحلهای اتلاف انرژی در سه بخش زیر مورد بررسی قرار می گیرند

1-اتلاف انرژی از کمپرسور تا پرفوراتور:
هوای فشرده در مسیر خود از کمپرسور تا محل مصرف که پرفوراتور است باین علل بخشی از انرژی خود را ازدست می دهد.
معایب مکانیکی کمپرسور- اصطکاک هوای فشرده با جدار لوله های انتقال- افت انرژی در محل اتصالی ها از قبیل دو راهی، سه راهی، شیر،زانو،انشعابات وغیره
افت انرژی در پیچ و خمهای لوله –نشت هوای فشرده به بیرون بعلت نقص کار لوله کشی .بدیهی است که انتخاب لوله مناسب ولوله کشی صحیح مقداری از اتلاف انرژی خواهد کاست اما هرگز آن را به صفر نمی رساند و مقداری انرژی به وجود خواهد داشت.
2-اتلاف انرژی از ته مته به سرمته:
وقتی که پیستون دستگاه حفاری تحت تاثیر هوای فشرده بحرکت افتاده وضربه ای به ته مته وارد میکند تمام انرژی منتقل شده به مته بر سر مته نخواهد رسد و بخشی از آن در راه تلف میگردد . این اتلاف به دو علت عمده صورت می گیرد :
- اتلاف انرژی بدلیل نوع مته مصرفی ( یک پارچه چند تکه )
- اتلاف انرژی بعلت وزن سمته
الف- اتلاف انرژی به دلیل نوع مته : پس از وارد آمدن ضربه بوسیلة پیستون ، در مته حرکتی مثل حرکت کرم خاکی تولید می شود . بدین ترتیب که اگر مته را بصورت قطعات در کنار یکدیگر چیده شده فرض نمائیم در قسمتی از مته که انرژی ضربه ای به آن نقطه رسیده است قطعات به یکدیگر مثل مته هاییک پارچه ، اتلاف انرژی از این بابت حداقل خواهد بود . ولی در حالتی که میله های حفاری بوسیله کوپلینگ بهم وصل می شوند . در واقع نگاهداشتن این دو قطعه در کنار یکدیگر به توسط نیروی اصطکاک انجام می گیرد و در این نقطه انتقال انرژی ضربه ای بصورت حرکت کرم خاکی انجام نشده بلکه بصورت ضربه از قسمت اول به قسمت دوم انتقال می یابد . در این نقطه بخش قابل ملاحظه ای از انرژی ضربهای که می تواند تا 30% انرژی وارده نیز باشد تلف گشته و بقیة آن به قطعه بعدی منتقل می شود . بنابر این در حفر چالهای عمیق باید با انتخاب مته های بلندتر حتی المقدور از تعداد نقاط ارتباطی که در آنها ارتباط توسط نیروی اصطکاک انجام می شود کاست .
ب- اتلاف انرژی در اثر وزن مته : هر چه مته سنگین تر باشد اتلاف انرژی وارده به آن از ته مته (محل اصابت ضربه ) تا سرمته ( محل انتقال انرژی به سنگ ) بیشتر است . می دانیم که در پرفوراتور ابتدا پیستون با سرعت V به ته مته برخورد کرده سپس هر دو با سرعت U بحرکت ادامه می دهند که البته مدت و مسافت حرکت اخیر خیلی سکم است و آن مقداری است که سرمته در سنگ نفوذ می کند و انرژی جنبشی منتقل شده به سرمته سبب شکسته شدن سنگ می شود . اگر :
M جرم پیستون
M جرم مته
V سرعت پیستون هنگام برخورد با ته مته
U سرعت حرکت مجموعه پیستون و مته بعر از برخورد باشد .
(1) طبق اصل بقاء مقدار حرکت MV=(M+m)U
(2) نتیجه گیری می شود
(3) انرژی جنبشی منتقل شده به ته مته
(4) انرژی جنبشی منتقل شده به سنگ
با جاگذاری از رابطه (2) در رابطه (4) نتیجه میگیریم که انرژی منتقل شده به سنگ برابر است با :

با دقت در این رابطه ملاحظه می شود که هر چه m بزرگتر باشد اتلاف انرژی بیشتر است . مثلاً در حالتی که m=M باشد تلف انرژی 50% انرژی جنبشی کل خواهد بود . هر چه چال عمیف تر شود بدلیل ازدیاد m اتلاف انرژی زیاد شده و انرژی منتقله به سرمته کم می شود . با اضافه شدن طول چال ممکن است مقدار m به حدی بر سد که انرژی کافی برای شکستن سنگ به سرمته نرسد و کار چال زنی منحصر بکار کردن بی مورد چکش حفاری و سایر لوازم مربوط گردد.
حالتهایی پیش می آید که باید چال عمیق حفر کرد ( حفره چاه آب ، چاههای اکتشافی ) و یا اینکه باید چال قطور مثل حفرچالهایمخصوص معادن روباز بزرگ حفر شود که احتیاج به سرمته بزرگ وزین دارد . در چنین حالتهائی برای این که از هدر سرفتن انرژی حتیالمقدور جلوگیری شود ، روش های دیگری برای حفر چال ابداع شده اند که عبارتند از:
- روسش چال زنی D.T.H
- روش چال زنی دورانی
3- اتلاف انرژی از سر م

دانلود مقاله اطلاع یابی در اینترنت : نیاز جوامع اطلاعاتی امروز

ظهور اینترنت و سپس رشد و گسترش روز افزون « شبکه جهانی وب » فرصتها و چالشهای نوینی را در فرایند اطلاع یابی پدید آورد . امکان جستجو و دسترسی به حجم زیادی از اطلاعات از طریق اینترنت ، فعالیت های آموزشی ، تحقیقاتی ، تجاری و .. را تحت تاثیر خود قرار داده است مشکل اصلی فرایند اطلاع یابی در اینترنت بازیابی حجم کم از اطلاعات ومنابع اطلاعاتی نیست ، بلکه مشکل جدیدی تحت عنوان «بازیابی بیش از حد اطلاعات » پدید آمده است در گذشته کاربران نهایی نیاز کمتری به فراگیری مهارتهای اطلاع یابی داشتند و اغلب از متخصصان اطلاع رسانی برای دسترسی به اطلاعات کمک می گرفتند ، اما امروزه باید بدون حضور یک واسط انسانی و داشتن دانش کافی درباره اصول و مهارتهای جستجو و بازیابی اطلاعات به کاوش در اینترنت بپردازند . بتدریج ، با گسترش خدمات در شبکه جهانی وب ، فراگیری اصول و مهارتهای اطلاع یابی برای جستجو گران مهم وحیاتی شد.
ظهور در اینترنت و سپس رشد و گسترش روز افزون «شبکه جهانی وب » تغییر و تحول شگرفی در فرایند اطلاع یابی به وجود آورد و باعث شد که تعداد بسیار زیادی از استفاده کنندگان برای اولین بار از خانه یا محل کار خود به تنهایی از طریق کامپیوتر شخصی ، امکان جستجو و دسترسی به حجم زیادی از اطلاعات را پیدا کنند از یک طرف ، استفاده از محیط گرافیکی شبکه جهانی وب ، بسیار جذاب وساده به نظر می رسید واز سوی دیگر ، قیمت کامپیوتر های شخصی وهزینه اتصال به اینترنت دائما کاهش یافت . همین امر باعث شد تا بسیاری از افراد بتوانند جستجوی اطلاعات در این محیط دیجیتالی را تجزیه کنند . به این ترتیب ، برخلاف گذشته که استفاده کنندگان ،نیاز کمتری به فراگیری مهارتهای اطلاع یابی در خود احساس می کردند از این رو سواد اطلاعاتی که مجموعه ای از تواناییها و مهارتها برای جستجو ، ارزیابی واستفاده موثر از اطلاعات است . به یکی از مهم ترین عناصر اطلاع یابی در اینترنت مبدل شده است .

رشد فزاینده ی اطلاعات واستفاده کنندگان از وب :
شبکه جهانی وب در اوایل دهه ی 1990 در آزمایشگاه فیزیک ذرات اروپا واقع در سوئیس توسط تیم برنیرزلی اختراع شد . این شبکه پس از گذشت چند سال ، رشد و گسترش شتابناکی به خود گرفت و به عنوان یکی از مهم ترین رسانه های قرن بیستم مطرح شد . همراه با افزایش حجم اطلاعات قابل دسترس از طریق این محیط ، تعداد استفاده کنندگان آن نیز به طور فزاینده ای زیاد شد ، به طوری که بر آورده شده است تا ماه مارس 2001 حدود 430 میلیون نفر در سراسر جهان به اینترنت متصل بودند . رشد تعداد سایت های وب نیز بسیار شگفت اور ارزیابی می شود بررسیهای آماری نشان می دهد که در ژوئن 1993 تنها 130 سایت وب قابل دسترسی بودند وپس از گذشت دو سال یعنی ژوئن 1995 این تعداد به 23500 سایت وب رسید .
مطالعات دیگر نمایانگر آن است که در خلال سالهای 1997 لغایت 2000 تعداد سایت های وب تقریبا سه برابر شده است طبق طرح مطالعاتی « اندازه گیری اینترنت » تعداد صفحات وب تا دهم جولای 2000 در حدود 1/2 میلیارد بر آورد شده بود این مطالعه هم چنین نشان می دهد که روزانه بیش از 7 میلیون صفحه جدید به شبکه وب افزوده می شود .
به این ترتیب ، پیش بینی می شود که تا اوایل سال 2001 حجم اطلاعات موجود در محیط وب دو برابر شده واز مرز 2/4 میلیارد صفحه بگذرد .

سیر تحول تاریخی ابزارهای کاوش اینترنت :
شبکه جهانی اینترنت در اواخر دهه 1960 پا به عرصه ظهور گذاشت اما تا سال 1990 ابزای برای کاوش اطلاعات موجود در آن وجود نداشت با مروری اجمالی بر تاریخچه ابزارهای کاوش اینترنت می توان دریافت که تقریبا کلیه پیشرفتها در این زمینه توسط دانشجویان وطرحهای پژوهشی آنها صورت گرفته است در سال 1990 اولین ابزار کاوش اینترنت توسط آلان را متیچ در دانشگاه مک گیل تحت عنوان آرکی توسعه یافت . وی ابتدا قصد داشت اسم این ابزار کاوش را آرکا یوز بگذارد اما بعد به دلیل مطابقت با استاندارد یونیکس از مخفف آن یعنی آرکی استفاده کرد.
آرکی از طریق نمایه سازی فایل های موجود در سایت های FTP یا پروتکل انتقال فایل امکان جستجو و بازیابی فایل ها در محیط اینترنت را برای کاربران فراهم می ساخت به تعبیر دیگر این ابزار کاوش تنها می توانست فایل های اینترنتی نه متن واسناد موجود در اینترنت را بازیابی کند .
در سال 1993 دردانشگاه نوادا برای بازیابی اسناد و متون وسرورهای گوفر نظامی مشابه آرکی طرحی شد که ورونیکا نام داشت در واقع ،ورونیکا برا ی اولین بار امکان جستجو و بازیابی متن واسناد ساده ( بدون تصویر یا پیوندهای فرامتنی ) را در اینترنت فراهم کرد .
یکی دیگر از ابزارهای کاوش مشابه و ورونیکا برای جستجو در سرورهای گوفر ، جاگ هد نام داشت . در واقع می توان گفت که آرکی و ورونیکا پدر ومادر همه ابزارهای کاوش امروزی به شمار می آیند کمی قبل از ارائه ورونیکا یعنی در سال 1992 تیم برنرزلی در آزمایشگاه فیزیک ذرات اروپا محیطی گرافیکی و فرامتنی مبتنی بر اینترنت ، تحت عنوان شبکه جهانی وب را اختراع کرد .
یکی از ویژگی های این محیط توانایی ارائه اطلاعات چندرسانه ای ونیز استفاده ازنظام فرامتنی برای ایجاد ارتباط با دیگر صفحات مرتبط بود . پس از گذشت یک سال از ظهور شبکه جهانی وب دو ابزار کاوش برای جستجوی اطلاعات درمحیط وب توسعه یافتند که عبارت بودند از الی وب ورلدواید وب واندرر ورلد واید وب واندرر که توسط ماتئو گری در دانشگاه MIT توسعه یافت از روبات هایا به تعبیر دیگر برنامه های کامپیوتری برای جستجو ونمایه سازی صفحات وب استفاده می کرد به این ترتیب ، اولین موتور کاوش وب مبتنی برنمایه سازی خود کار وماشینی پایه عرصه ظهور گذاشت و اولین پایگاه یا نمایه موتور کاوش تحت عنوان وندکس شکل گرفت .
الی وب به جای بکارگیری روبات ها از شیوه دیگری برای نمایه سازی سایت های وب یعنی فرستادن اطلاعات سایت ها توسط خودطراحان آنها استفاده کرد به این ترتیب افراد می توانستند خود به توصیف محتوای سایت های وب بپردازند و در فرایند نمایه سازی اطلاعات در اینترنت نقش فعالی داشته باشند در اوایل سال 1994 دو دانشجوی دوره دکتری مهندسی برق دانشگاه اسنانفورد به نامهای دیود فیلو و جری یانگ فهرستی از سایت های وب مورد علاقه و منتخب را تهیه و در محیط وب ارائه کردند سپس به منظور جستجو در پایگاه اطلاعاتی گرد آوری شده از سایت ها ، نرم افزار کاوشی به آن افزودند و آن را ( WWW. yahoo! .COM) yahoo! نام نهادند پس ازمدتی حجم اطلاعات موجود در yahoo! افزایش یافت و روزانه هزاران نفر به آن مراجعه کردند امروزه yahoo! یکی از رایج ترین و عامه پسیند ترین ابزارهای کاوش اینترنت محسوب می شود که روزانه دهها میلیون جستجو از طریق آن صورت می گیرد .
دراوایل 1994 اولین ابزار کاوش با قابلیت نمایه سازی کلیه واژه های متن کامل صفحات وب توسط دانشگاه واشنگتن تحت عنوان ( www. Crawler . com ) web crawler در دسترسی قرار گرفت روبات این ابزار کاوش برخلاف روبات های قبلی که تنها عنوان ، نشانی دسترسی سایت یا 100 کلمه اول موجود درمنابع اینترنت را در پایگاه خود نمایه می کردند قادر بود صفحات وب را به صورت تمام متن نمایه کند به این ترتیب امکان جستجو در متن کامل صفحات وب فراهم شد در سال 1994 موتورهای کاوش دیگری ابداع شدند که هم از نظر بازیابی اطلاعات وهم ازنظر پوشش منابع در شبکه جهانی وب ، قابلیتها وامکانات بهتری داشتند مانند ( www. Open text . com ) open text , ( www . infoseek . com ) In fosee K( www. Lycons . com) lycons رقابت برسرطراحی و توسعه ابزارهای کاوش اینترنت بتدریج واردعصر تازه ای شد وهم اینک نیز شاهد این رقابت در قابلیتهای بازیابی اطلاعات وحجم اطلاعات نمایه شده در پایگاه ابزارهای کاوش هستیم .
در دسامبر 1995 ( WWW.Altavista . com ) Altavista به عنوان یکی از شناخته شده ترین موتورهای کاوش ظهور پیدا کرد و به دلیل ویژگیها ونو آوریهایی که در آن پیش بینی شده بود به سرعت به عنوان یکی از بهترین ابزارهای کاوش اینترنت مطرح شد به طوری که توانایی انجام روزانه میلیونها جستجو را بدون کاهش سرعت بازیابی اطلاعات به همراه داشت Altavista اولین موتور کاوشی بود که از زبان طبیعی ( مانند جستجوی جمله آب و هوای تهران چطور است ؟ ) و عملکردهای بول برای بازیابی اطلاعات در محیط وب استفاده کرد .
در ماه می 1996 ( www. Hotbot. Com ) HotBot به عنوان یکی دیگر از ابزارهای کاوش مهم ابداع شد که روبات آن قادر بود روزانه حدود 10 میلیون صفحه در محیط وب را درپایگاه خود نمایه کند برخی از طراحان ابزارهای کاوش به دنبال انجام جستجوهای جامعتر بودند .
وبه این ترتیب در سال 1995 اولین ابر موتور کاوش توسط اریک سلبرگ ، تحت عنوان ( www. Metacrawler . com ) Metacrawler ظهور پیدا کرد .
این ابر موتور کاوش می توانست در پایگاه شش موتور کاوش وراهنمای موضوعی به طور همزمان به جستجو بپردازد .
در اواخر سال 1997 یکی از بزرگترین و مهم ترین ابزارهای کاوش امروزی یعنی موتور کاوش ( www. Google . com ) Google از طریق طرح تحقیقاتی دانشگاه استانفورد ظهور یافت .
Google تلاش کرد که در نظام رتبه بندی نتایج کاوش خود مبتنی بر میزان ارتباط آنها با کلیه واژه های جستجو ، تحول اساسی به وجود آورد که از طریق استفاده از معیار میزان استناد به یک صفحه یا سایت مشخص توسط سایت های دیگر صورت
می‌گیرد.
همراه با رشد افزون اطلاعات در محیط اینترنت ، تعداد ابزارهای کاوش نیز به طور فزاینده ای افزایش یافت به طوری که تاژوئن 2001 یکی ازراهنماهای ابزارهای کاوش اینترنت به نام Serch Enginc Guide مدعی است 2500 موتور کاوش و راهنمای موضوعی در زمینه های موضوعی مختلف را در پایگاه خود نمایه کرده است .
جستجو در شبکه جهانی وب : چالشها و فرصتها
درحال حاضر ، میلیونها نفر در سراسرجهان درباره قابلیتها وامکانات شبکه جهانی وب صحبت می کنند وتعداد زیاد دیگری علاقه دارند جستجوی اطلاعات در این محیط راهر چه زودتر تجربه کنند حال سوال اینجاست هنگامی که ما ممکن است در پیدا کردن یک « فایل » که چند ماه قبل در کامپیوتر شخصی خود ذخیره کردیم ، با مشکل مواجه شویم و زمان نسبتا زیادی را صرف پیدا کردن آن کنیم ، چگونه خواهیم توانست در میان « چند میلیارد صفحه وب » که بدون هیچ ساختار نظامند و منطقی درمحیط وب قرار گرفته اند اطلاعات مورد نظر خود را شناسایی کنیم به آنها دست یابیم ؟
آیا راهکارهای مناسبی برای جستجو ومرور اطلاعات در این حجم فزاینده از اطلاعات وجوددارد؟ آیا ابزارها و امکانات موجود برای جستجو و بازیابی اطلاعات از جامعیت و دقت لازم برخوردارند؟
آیا می توان فرایند اطلاع یابی در اینترنت را مانند پایگاههای اطلاعاتی سنتی تحت کنترل در آورد و به نتایج مطلوب دست یافت ؟
پاسخ به سوالاتی از این قبیل ، به طور مستقیم یا غیر مستقیم با ابزارهای و امکاناتی تحت عنوان « ابزارهای کاوش اینترنت » ارتباط دارد که به عنوان تنها فناوری حال حاضر برای رویارویی با حجم فزاینده ای از اطلاعات دیجیتال ودسترسی به محتوای آنهامطرح هستند .

شبکه وحشی وب یا شبکه جهانی انتظار :
متخصصان کتابداری واطلاع رسانی ، سالهای متمادی تلاش کردند برای سازماندهی اطلاعات یک نظام منطقی راتوسعه دهند ، تابه این ترتیب بتوان به طور مناسب و کار آمد به اطلاعات مورد نظر دست یافت از این رو ، نظامهای رده بندی ( مانند دیویی و کنگره ) در بسیاری از کتابخانه ها مورد استفاده قرار گرفتند و بشر توانست انواع اطلاعات را تحت کنترل خوددر آورد با رشد فزاینده اطلاعات سازماندهی نشده در وب چالشهای جدیدی برای دسترسی مناسب و کار آمد به منابع اطلاعاتی در این محیط پدید آمده است .
درمحیط وب ، هیچ استاندارد مشخصی ( مانند فهرست نویسی ، رده بندی کنترل کتابشناختی و کنترل واژگان ) برای ذخیره سازی و بازیابی منطقی اطلاعات نظیر آنچه در دنیای چاپی یا پایگاههای اطلاعاتی سنتی با ‎آنها آشنا هستیم ، وجود ندارد بسیاری از صفحات وب حتی مولف ناشرو تاریخ انتشار ندارند .
فرض کنید در بزرگترین کتابخانه جهان حاوی چند میلیارد صفحه به دنبال اطلاعات هستید که بدون هیچ نظم منطقی روی قفسه های الکترونیکی مجازی یا به عبارت دیگر سایبر اسپیس قرار گرفته اند از طرف دیگر شبکه جهانی وب بر خلاف کتابخانه های چاپی ، یک فهرست پایگاه مرکزی مشخص ثابت و پایدار ندارد وهرکس می تواند هر مطلبی را با هر محتوایی در آن منتشر کند ،بدون آنکه هیچ گونه نظارت کیفی و کمی براطلاعات منتشر شده وجود داشته باشد .
مشکل اساسی ترین این است که صاحبان سایت های وب هیچ گونه الزام و تعهدی برای در دسترس قرار دادن صفحات یا سایت های خود در مدت زمان طولانی ندارد بنابراین سایت یا صفحه وبی که برای مثال ، امروز قابل دسترس بوده است فردا شاید دیگر وجود نداشته باشد .
یکی دیگراز مشکلات محیط وب ، تغییر نشانی سایت ها به منابع است که به دلایل مختلف روی می دهد نشانی دسترسی به صفحات یا سایت های وبی که قبلا به آنها مراجعه کردیم ، بدون هیچ گونه اطلاعی تغییر کند وهیچ مکانیسمی هم برای دسترسی به نشانی جدید پیش بینی نشود این موضوع مانند این است که محل نگهداری یک کتاب در قفسه کتابخانه بدون هیچ اصول منطقی تغییر کند که خود به معنای عدم دسترسی به آن منبع است .
وبا وجود مشکلاتی از این قبیل ، دور از انتظار نیست که برخی از معتقدان شبکه جهانی وب به چنین محیط بی نظم بی ثبات و غیر قابل کنترلی ، عنوان « شبکه وحشی وب » اطلاق می کنند.
واما یکی دیگر از مشکلات دسترسی به اطلاعات از طریق وب بویژه در کشورهای در حال توسعه سرعت پایین خطوط ارتباطی و مخابراتی برای ارسال و دریافت داده ها از طریق اینترنت است شاید شما هم تجربه چند دقیقه منتظر ماندن برای مشاهده یک صفحه ب را داشته باشید .
سرعت پایین اینترنت می تواند بر رفتار اطلاع یابی استفاده کنندگان تاثیرات منفی داشته باشد به طوری که ممکن است اشتیاق جستجو در این محیط را از دست بدهند یا فرایند جستجو را تهیه کاره رها کنند « شبکه جهانی انتظار » عنوانی است که در برخی متون به منظور اشاره به سرعت پایین خطوط اینترنت برای ارسال ودریافت داده ها به کار رفته است وهم اینک نیز کشورهاتا حدود زیادی از آن رنج می برد .

فرصتهای اشاعه و دسترسی به اطلاعات از طریق وب :
با وجود محدودیتها و مشکلات اطلاع یابی در وب که به طور مختصر به آنها اشاره شد ، فرصتهای جدیدی نیز برای استفاده کنندگان جهت دستیابی و اشاعه اطلاعات به
وجود آمده است .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 40  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله بررسی نقش مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش سازمانهای دانش آفرین

اشاره
بدون شک در حرکت به سمت جهانی شدن، کیفیت یک عامل تاثیرگذار است. در روند توسعه صنعت و بازرگانی، یکپارچگی اقتصاد جهانی و رشد و اشباع بازار، کیفیت نقش اصلی را ایفا کرده و یکی از مهمترین عامل های رقابت سازمان و موفقیت در بازارهای ملی، منطقه ای و جهانی به شمار می آید.
فرایند جهانی شدن، بازارها و لزوم داشتن توان رقابت باعث ایجاد الگوهای جدید مدیریت کیفیت شده است. مدیریت کیفیت فراگیر یک فلسفه، نظریه و روش شناسی نو در مدیریت کیفیت و نظامهای نشأت گرفته از آن است.
در حقیقت، تحقق و به کارگیریTQM یکی از ثمرات و دستاوردهای ناشی از گسترش و بین المللی سازی مدیریت کیفیت طی سالهای گذشته به حساب می آید. مقولهTQM به رغم عمومیت داشتن در کلیه زمینه ها، تاکنون فقط در کارخانه ها و برخی از مشاغل خدماتی رواج دارد. هرچند، اطلاعات زیادی در مورد اجـــرایTQM در بعضی از زمینه ها از قبیل آموزش، تحقیقات، مشاوره و... در دسترس نیست، لیکن باتوجه به جامعیت مفاهیم و اهداف نهایی TQM در لزوم دستیابی به کیفیت برتر می توان با بهره گیری از الگوهای کیفی به کار گرفته شده در سایر زمینه ها و تلفیق آن با شاخص های تاثیرگذار در بهبود فرایند آموزش به نتایج قابل قبولی در این زمینه دست یافت.
مدیریت کیفیت فراگیر روشی برای اداره یک سازمان است که اساس آن بر کیفیت و مشارکت همه اعضای سازمان استوار است و هدف آن نیل به موفقیت درازمدت از طریق جلب رضایت مشتری و تامین منافع همه افراد ذی نفع است.
نظامهای آموزشی به عنوان بارزترین نمود سرمایه گذاری نیروی انسانی در زمینه شکوفایی در جامعه نقش اصلی را برعهده دارد. امروز، این نظامها سهم قابل توجهی از بودجه هر کشور را به خود اختصاص داده و باتوجه به اهمیت و نقش آن در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه ضروری است در جهت بهبود کیفیت نظامهای آموزشی اقدامات اساسی صورت بگیرد و از هدررفتن سرمایه های انسانی و مادی جلوگیری شود. مدیریت در این نظامها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابه گفته فیلیپ کومبز اگر قرار است تحولی در آموزش صورت گیرد بایستی از مدیریت آن شروع شود.
آموزش در یک ساختار نظام مدار می تواند نقش کلیدی در انتقال دانش داشته باشد. آموزش زمانی می تواند براساس نیاز ملی و در جهت گسترش فرهنگ و دانش مدیریت نوین استوار باشد که نظام مدیریتی با رویکرد مشتری محور و کیفیت گرا ایجاد شده باشد. ساختار و نظام مدیریت آموزشی از این لحاظ مورد توجه نظام مدیریت کیفیت واقع می گردد. موسسات آموزشی به عنوان پلی میان تولیدکنندگان دانش و دانش پژوهان جهت پاسخگویی به تغییرات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود نیازمند تحول جدی هستند.
مدیریت کیفیت فراگیر روشی است که می تواند این تحول را در آموزش ایجاد کند. همان طور که سالیس نیز معتقد است، مدیریت کیفیت فراگیر« فلسفه ای از بهبود مستمر است که قادر است مجموعه ای از ابزارهای عملی و فنون برای برآوردن نیازها، خواستها و انتظارات فعلی و آینده هر موسسه آموزشی را فراهم سازد. باتوجه به اینکه سازمانها و واحدهای آموزشی، عوامل اصلی و تعیین کننده آماده سازی و تامین نیروی انسانی دیگر نهادهای تولیدی و خدماتی در جامعه هستند، ضرورت مطالعه و پیاده کردن اصول »مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش بیش از پیش احســـــاس می شود.
بنابراین، باید به دنبال یک استاندارد ملی برای »مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش .
بررسی نقش مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش و نیز تاثیرگذاری آموزش برارتقای کیفیت کار، عملکرد و محصول در سازمانها از اهداف مهم این گزارش ویژه می باشد که در ادامه براهداف مذکور تاکید شده است.
TQM در آموزش
از زمانی که اولین سنگ بنای کیفیت نهاده شد سالها می گذرد، اما تا به امروز برنامه ای به شیوه های مشخص برای تعریف و استانداردسازی مدیریت کیفیت فراگیر در آموزش صورت نگرفته است. هرچند تلاشهای جسته و گریخته ای در جوامع مختلف انجام پذیرفته است، اما با توجه به تفاوتهای معنی دار در برنامه های آموزشی سطوح مختلف و همچنین وابستگی شدید آن به سیاستهای آموزشی هر کشور، عملاً فضای عملکرد محدودی را در این مقوله باقی می گذارد. به علاوه، متاسفانه امر آموزش و نتایج و تبعات حاصله از آن به جهت فاصله زمانی نسبتاً طولانی برای مشاهده ثمرات و دستاوردهای مربوط فاقد جذابیت های اغواکننده صنعتی است، که این خود مزید بر علت شده است تا عملاً استقبال چندانی به رویکرد مدیریت کیفیت در آموزش نشود.
دانشجویان، خانواده های آنها، متولیان آموزش و دولت، همگی خواستار این هستند که دانشجویان با کیفیت خوب آموزش ببینند. اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که معنی آموزش با کیفیت بالا چیست؟ باتوجه به اینکه در بین جوامع مختلف، تصور واحدی درباره کیفیت در مراکز آموزش، وجود ندارد. بنابراین، مهم است که در ابتدا به درک صحیحی از مفهوم آموزش دانشگاهی دست یابیم. چنین تعریفی می تواند راهنما و راهگشای تنظیم نظام آموزشی در کشور باشد و به سازمان دهی مراکز آموزشی کمک نماید.
اگر بپذیریم آموزش وسیله ای است که بزرگترها از طریق آن اعتقادات، ارزشها و آرمانهای خود را به نسل آینده انتقال می دهند، آنگاه می توانیم به این بینش برسیم که هرآنچه که در آموزش انجام می شود نشان دهنده یک فلسفه و یک درک از ارزشها است. دمینگ معتقد است که مدیریت براساس یک فلسفه بسیار انسان دوستانه بنا نهاده شده است و با عقایدی شکل می گیرد که معتقد است تمام افراد قابل آموزش هستند، علاقه مندند که کارهای (مشاغل) خوب انجام دهند و سزاوار احترام اند. وی اعتقاد دارد که آنها متوسط متولد نمی شوند، اما می توانند آن طور شوند. فلسفه نهفته در تفکر دمینگ به کســــــانی ارزش می گذارد که یاد می گیرند یا یاد می دهند. او اغلب به این قانون از جوران اشاره می کند که:
15% بقیه به کارگران مربوط می شود.
اخیراً دمینگ پیشنهاد داده است که این اعداد باید به 95 درصد و 5 درصد تغییر یابد. از این رو، توصیه می کند در مواجهه با هر مساله ای می بایست با ساختاری شروع کرد که زمان بیشتری را به خود اختصاص داده است.
استدلال دمینگ این است که ریشه مشکل در آنجاست. برهمین اساس، می توان آموزش را به مثابه یک نظام تصور کرد که در مسیر بهبود مستمر دچار مشکلات عمده ای است، لذا باید در مسیر حل مشکل، کانون توجه را روی عناصر اساسی و تاثیرگذار که از مقیاس وزنی نسبتاً بالاتری برخوردارند، متمرکز کرد. نکته اینجاست که ثمرات آموزش در آینده مشخص می شود. لذا یک نظام مناسب برای مدیریت آموزش به افق های بلندمدت و آینده نگر چشم دوخته است.
برخی از سوالاتی که می تواند مبنای طراحی یک نظریه مدیریت در آموزش قرار گیرد به قرار زیر است:
1- براساس چه فلسفه ای بنا شده است؟ آیا این فلسفه قابل توصیف است؟
2 - در این نظریه چه ارزشهایی نهفته است؟
3 - چه تصویری از آینده این نظریه را ترغیب و تشویق می کند؟

4 - آیا نظریه جامع و فراگیر است، به این معنا که آیا آموزش را به عنوان یک نظام شناسایی می کند؟ آیا با فرایند آموزش - یادگیری ارتباط دارد؟
5 - آیا نظریه آموزش بنیان شده است و یا بااستفاده از موارد زیر تدوین گردیده است؟:
روان شناسی افراد، برگرفته از تاثیرات فردی یا گروهی
- نظریه سیستم
- تفاوتهای آماری
- یک نظریه علمی
6 - آیا یک مجموعه ویژه از ابزارها و فنون برای ایجاد آن به صورت عملی و در جهت کاهش شکاف بین نظریه تا عمل مشخص شده است؟ آیا این وسائل و فنون از مرحله یادگیری، تدریس، رهبــری و مدیریت منجر به فعالیتها می گردد؟ همان گونه که در ارتباط با افراد خارج از نظام این گونه بوده است.
7 - آیا نظریه در موارد زیر تواناست؟:

- توضیحی: آیا زبان و مفاهیمی دارد که در درک آنچه مشاهده می کنیم به ما کمک کند؟ آیا بینش و آگاهی را افزایش می دهد؟
- پیش بینی کننده: آیا ما را در پیش بینی یک مسئولیت قابل قبول قادر می سازد؟ چه چیزی در آینده اتفاق خواهــد افتاد؟ آیا ما را در تصمیم گیری اینکه چه چیزی را مشاهده کنیم کمک می کند؟ آیا شاخص های بهبود و توسعه را مشخص می کند؟

- تجویزی: آیا یک راهنما برای عملکرد بدون محدودیت فعالیتها وجود دارد؟
هریک از این هفت عامل مورد نیاز برای مدیــریت کیفیت دارای عملکردی است که نمی توان آن را حذف کرد. هر رویکردی که برای آموزش ارائه می شود می بایست در ابتدا مورد بررسی قرار گیرد و مشخص شود آیا تمام هفت عنصر بالا را در بردارد؟
شوجی شیبا معتقد است اکثر افراد اغلب می خواهند ثابت کنند که مدیریت کیفیت در آموزش واحد تجاری آنها چه کار خواهد کرد و چه اثراتی خواهد داشت؟ آنها می گویند:
مدیریت کیفیت مطمئناً در صنعت موثر بوده و تاثیرگذار است، اما آیا شما می توانید ثابت کنید کــــــه در آموزش هم موثر واقع می شود.
واقعیت این است که مواردی وجود دارند که اثبات آنها در ابتدا غیرممکن است و در واقع قبل از مشاهده اثرات آنها نمی توان موفقیت آن را تضمین کرد. بحث مدیریت کیفیت در آموزش نیز از همین مقوله است. در واقع، نظریه برای اثبات، به زمان و کار مداوم نیاز دارد. تنها چیزی که در این زمینه می توان گفت شاید به نوعی پاسخ دمینگ به منتقدان این نظریه باشد یعنی:
امتحان کن و به آن فرصت بده، خواهی دید که آن را دوست خواهی داشت.
انتقال نظریه از صنعت به آموزش
در گزینش و انتخاب الگو و شیوه مدیریت کیفیت که به صورت اساسی برای واحدهای تجاری و صنعتی گسترش یافته است، توجه به تفاوتهای خاص بین آموزش و صنعت همواره اهمیت خاص دارد.
- دانشگاه یک کارخانه نیست.
- دانشجو یک محصول نیست.
- ولی، آموزش دانشجو محصول است.
در تکمیل موفقیت آمیز محصول آموزش، لازم است دانشجو همانند یک کارگر مشارکت فعال داشته باشد و فرایند یادگیری را با باور قلبی مدیریت کند. نکته اینجاست که تدریس و یادگیری دو فرایند متفاوت هستند، تدریس بیشتر به مدیریت شبیه است تا به نظارت بر جزئیات فعالیتها ، و یادگیری بیشتر بر فرایند تحقیق و توسعه شباهت دارد تا به مجموعه ای از فرایندها. در صنعت، مدیریت کیفیت، نیاز هر مدیر برای راهبری صحیح سیستم به سمت تعیین نیازهای مشتری در یک فرایند منطقی است.
فرایند و روشهای به کارگیری TQM در آموزش
AASA شبکه ای از افراد مشتاق و علاقه مند به TQMدر آموزش را تاسیس کرده است که به علاقه مندان و پیشگامان این نهضت در راه تحقیق و ترویج این فرهنگ کمک شایانی ارائه می کند. مواردی را که می توان در فرایند اجراییTQM در کلاس مورد استفاده قرار داد، به شرح زیر است. این نکات از اصول پیشنهادی دمینگ الهام گرفته شده اند:
- دانشجویان به عنوان همکار در فرایند آموزش و یادگیری مشارکت داده شوند.
- استاد و دانشجویان باید در شروع هر نیمسال تحصیلی در حصول اهداف و مقاصد مورد نظر به مباحثه و تبادل نظر پرداخته و ویژگی های یک آموزش خوب و انتظارات مورد نظر از فرایند یک یادگیری مطلوب را بررسی کنند.
تحقیقات هریس. جان. دبلیو و باگت. جی. مارک نشان می دهد که شخص در سیستم رشد می کند و ارتقا می یابد. فرایند آموزش دانشجو نیز چنین است، اما در این سیر صعودی به نقطه ای می رسد که دیگر علاقه ای برای یادگیری موضوعات ویژه و تخصصی نشان نمی دهد. اینجاست که مهمترین نقش و وظیفه مدرس یعنی برنامه ریزی در جلب مشارکت دانشجو در تداوم انگیزه برای یادگیری مشخص می شود. در واقع، افراد ذاتاً علاقه مند به یادگیری مطالبی هستند که احساس می کنند دانستن آنها لازم است. لذا یکی از روشهای جلب مشارکت افراد می تواند در تلفیق ارائه مطالب با گزینه های واقعی و مطالعه موردی روی این گزینه ها باشد.
آنچه مسلم است این است که اولین وظیفه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی ایجاد بستر و فضای مناسب برای رشد شخصیت و شکوفایی استعدادهای فرد است. برای نیل به این مقصود باید به دو جنبه زیر توجه کافی شود:
ارائه و اجرای TQM به عنوان یک واحد درسی.
به کارگیری مبانی مدیریت کیفیت فراگیر برای تدریس یا تحقیق سایر دروس.
مهمترین جنبه های متصور در استقرارTQM در مراکز آموزشی عبارتند از:
1 - آگاهی و فهم کیفیت.
2 - مدیریت رضایت یادگیرنده (مشتری).
3 - فرهنگ آموزش و تغییرات سازمان دهی شده.
4 - مدیریت حمایت از دانشجو (به عنوان مشتری).
5 - مشکلات استخدام و توانمندسازی.
6 - کنترل فرایند.
7 - مدیریت فرایند تجارت.
8 - برنامه ریزی کیفیت راهبردی.
9 - سیستم های اطمینان از کیفیت و بازرسی.
10 - اندازه گیری میزان عملکرد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   34 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله دستگاه گوارش

مباحث مرتبط با عنوان
• بافت بدن
• بیماریهای دستگاه گوارشی
• حلق
• دستگاه گردش خون
• دندان
• روده بزرگ
• روده کوچک
• دهان
• زبان
• ساختمان معده
• لوزوالمعده
• کبد
• کیسه صفرا
• مری
هضم غذا و آنزیمهای موثر بر آن

مقدمه
دستگاه گوارشی با گرفتن غذا ، تخریب مکانیکی ، هضم و جذب و دفع موادی که هضم نشده‌اند انجام وظیفه می‌کند. مواد حاصل از گوارش از طریق گردش خون و لنف به بافتهای بدن حمل می‌شوند. در نهایت این مواد به درون سلولها رفته و در فعالیت آنها شرکت می‌کنند. دستگاه گوارش شامل اندامهای اصلی نظیر دهان ، مری ، روده‌ها و غدد ضمیمه می‌باشند. دهان اندام ورودی لوله گوارشی است.
انقباضات دیواره معده غذا را با آنزیمهای گوارشی و اسیدکلرهیدریک مخلوط می‌کند و آن را به توده نیمه مایعی تبدیل می‌کند این توده ابتدا به ناحیه ابتدایی روده کوچک یعنی دوازدهه وارد می‌شود که دارای آنزیمهای گوارشی لوزوالمعده است. ماده حاصله در روده کوچک جذب شده در کبد ذخیره شده تغییر حاصل می‌کند و سپس به درون دستگاه گردش خون جریان می‌یابد. باقیمانده مواد وارد روده بزرگ شده، آب آنها گرفته می‌شود و به صورت مدفوع از مخرج دفع می‌گردد.

اندامهای اصلی شامل دهان و لوله گوارش است.

دهان
نقش دهان در گوارش از یک سو تشخیص کیفیت غذا و از سوی دیگر گوارش آن است دهان بوسیله پوشش مطبق سنگفرشی کراتینه شده یا نیمه کراتینه آستر شده است. آستر مخاط و پوشش روی هم رفته مخاط نامیده می‌شود. مخاط بر روی زیر مخاط قرار دارد. زیر مخاط دارای غدد بزاقی و بافت پیوندی مانند آستر است. در دهان زبان و دندانها وجود دارند.
غدد بزاقی
غدد بزاقی بر حسب نوع ترشح به سه دسته تقسیم می‌شوند. سروزی ، موکوسی و مختلط. غدد بزاقی در بناگوش سروزی ، در زیر آرواره سروزی- موکوسی ، در زیر زبان موکوسی- سروزی و در زبان موکوسی هستند.
زبان
زبان دارای دستجات ماهیچه مخطط است که توسط مخاط پوشیده شده است. 3/2 بخش جلوی زبان جسم زبان و 3/1 عقبی آن ریشه زبان خوانده می‌شود. سطح پوششی (فوقانی) زبان دارای برجستگیهای مختلف است در سطح پشتی زبان جوانه‌های چشایی نیز وجود دارند. در ساختار جوانه چشایی چهار نوع سلول وجود دارد. همه جوانه‌های چشایی احساس شیرینی ، شوری ، تلخی و ترشی را تشخیص نمی‌دهند بلکه جوانه هر ناحیه از زبان حس خاص را درک می‌کند
دندان
ساختار بافتی دندانهای شیری (20 عدد) و دندانهای دایمی (32 عدد) مشابه است. هر دندان شامل تاج است که بیرون از لثه قرار دارد و یک تا سه ریشه دارد که درون حفره دندانی آواره بالا یا آرواره پایین جای می‌گیرد. سطح تاج دندان را ماده‌ای به نام مینا می‌پوشاند که سخت‌ترین ماده بدن است و بیش از 96 درصد آن را املاح آهکی و بقیه را یک پروتئین مخصوص تشکیل می‌دهد. در زیر مینا عاج دندان قرار دارد که در درون آن مغز قرار دارد که بافتهای زنده دندان در آنجا وجود دارند. سطح ریشه را ماده‌ای به نام ساروج می‌پوشاند. دندانهای انسان با نوع رژیم غذایی او متناسب شده‌اند.

حلق
حلق چهار راهی است که از جلو به دهان ، از بالا به حفرات بینی و از پایین به مری و نای راه دارد و از این‌رو لقمه غذا یا تکه‌ای از آن می‌تواند به سه راه دیگر راه یابد. ولی هنگام بلع در اثر عمل دقیق واکنشهای خودکار عصبی به بخشهایی به نام زبان کوچک و اپی‌گلوت به ترتیب راه بینی و نای و همچنین زبان راه دهان را مسدود می‌کند و در نتیجه لقمه غذا فقط به درون مری راه می‌یابد. بلع بوسیله یک مرکز عصبی در بصل‌النخاع تنظیم می‌شود.
مری
مری لوله‌ای به طول 25 سانتیمتر است. پوشش مری انسان مطبق سنگفرشی است. آستر مخاط شامل بافت پیوندی غربالی ، لنفوسیت و تعداد کمی فولیکول لنفاوی است. زیر مخاط دارای غدد لوله‌ای مخطط ، 3/1 میانی آن دارای ماهیچه مخطط و صاف و 3/1 بخش پایینی آن دارای ماهیچه صاف است.

معده
معده هر دو عمل ذخیره و هضم غذا را انجام می‌دهد. سه نوع غده در معده یافت می‌شود. غدد طاق و تنه ، غدد کاردیا و غدد پیلور. غدد تنه دارای چهار نوع سلول‌اند که سلولهای اصلی آنزیم پپسینوژن ترشح می‌کنند و سلولهای حاشیه‌ای اسید کلریدریک ترشح می‌کنند و سلولهای موکوسی گردن موکوس ترشح می‌کنند. حرکات معده که در اثر انقباضات منظم و خودکار ماهیچه‌ای دیواره آن صورت می‌گیرد دو نتیجه دارد یکی مخلوط کردن غذا با شیره معده و دیگری حرکاتی که موجب تحویل غذا از معده به روده کوچک می‌شود.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله15    صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله شناسایی منشاءهای ریسک در بانکداری الکترونیک

مقدمه
انجام امور بانکی یکی از مهمترین فعالیتهای روزمره مردم است که به روشها و شکلهای گوناگون و با هدفهای متنوع انجام می گیرد. مشتریان بانکی با مراجعه به بانکها و موسسات اعتباری بدنبال ارضای نیازهای پولی و مالی خود هستند. طبق روال معمول مشتری از بانک خدماتی را می خواهد که به گردش سریع وجوه و یا پس انداز آن منجر گردد. این نوع خدمات رسانی در گذشته ای نه چندان دور به وسیله کاغذ و با دست انجام می گرفت. از نیمه دوم قرن بیستم، با گسترش رایانه ها، انقلاب عظیمی در سازمانها از لحاظ به انجام رساندن امور مرتبط با مشتریان به وجود آمد. سازمانها بطور تدریجی دریافتند که برای خدمات رسانی بهتر می توانند به رایانه ای نمودن کارها روی آورند. رشد و گسترش روز افزون فناوری ارتباطات، انقلابی را در ابعاد مختلف زندگی انسانها و عملکرد سازمانها ایجاد کرده است. این فناوری ها، روشهای کارکرد و نگرش افراد، سازمانها و دولتها را دگرگون ساخته و باعث ایجاد صنایع نوین، مشاغل جدید و خلاقیت در انجام امور شده است . ظهور پدیده‌هایی چون کسب و کار الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیک از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات در بعد اقتصادی است. گسترش رقابت همراه با تحولات سریع در عرصه تجارت، کسب و کار، بانکداری و توسعه مفاهیم جهانی شدن، روش های سنتی انجام کارها را متحول و دگرگون ساخته و فضای رقابت را در عرصه جهانی حاکم نموده است. در چنین شرایطی تنها سازمان هایی به بقای خود ادامه خواهند داد که از مزیت رقابتی خاصی برخوردار بوده و خود را به پیشرفته ترین تکنولوژی اطلاعاتی و فنون اجرایی مجهز ساخته تا بتوانند پاسخگوی تغییرات سریع محیطی باشند. سیستم بانکی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با پیدایش مفاهیم نوین در بانکداری، شیوه ارائه خدمات بانکها به مشتریان در اقصی نقاط جهان دچار تحولات شگرفی شده است. امروزه بانکداری نوین جای روش سنتی را گرفته و بسیاری از امور بانکی از طریق انتقال داده و اطلاعات بطور الکترونیکی انجام می شود. در بسیاری از کشورها حتی به ندرت می توان پول کاغذی را در مبادله ها مشاهده کرد. این تحولات و ارائه الکترونیکی خدمات بانکی به مشتریان در بردارنده مزایا و همچنین ریسک های گوناگونی می باشد که بانکها با توجه به هزینه های سنگینی که در رابطه با راه اندازی سیستم های بانکداری الکترونیک متحمل می شوند، باید این موارد را شناسایی نموده و به صورت اولویت های اساسی در استراتژی های آینده خود مورد لحاظ قرار دهند.

1-2) بیان مساله
بانکداری الکترونیک را به صورت خدمات مالی با حجم ارزش پائین و خرد که از طریق ابزارهای جدید، فناوری های مختلف و متفاوت از ابزارهای بانکداری سنتی همانند دستگاههای خودپرداز الکترونیکی، بانکداری تلفنی، بانکداری اینترنتی و مانند آن تعریف می نمایند ( پنادر، 2001 ) . بانکداری الکترونیک می تواند برای بانکها در جهت نگه داشتن مشتری های فعلی شان، افزایش رضایتمندی مشتریان، افزایش سهم بازار بانکها، کاهش هزینه های اجرائی و عملیاتی و از همه مهمتر کمک به رشد موقعیت رقابتی بانکها،مثمر ثمر واقع شود (السومالی و همکارانش، 2009 ) . همچنین بانکداری الکترونیک می تواند نقش مهمی را در حمایت از حوزه های مختلف تجارت الکترونیک مانند خرید های آن لاین، مزایده های آن لاین، تجارت سهام به صورت اینترنتی و غیره را ایفا کند و از طرف دیگر مزیت های فراوانی برای مشتریان از قبیل سرعت بالای معاملات و حق الزحمه کمتر جهت اداره حسابهایشان به همراه دارد (لی، 2009) . استفاده از این فناوری های جدید و الکترونیکی شدن فرآیندهای دریافت و پرداخت وجوه برای مشتریان بانکها، در عصر کنونی و بالاخص در کشورهای در حال توسعه تازگی داشته و در بسیاری از موارد باعث به وجود آمدن احساس ریسک در استفاده از این ابزارهای جدید می شود. هنوز گروههای زیادی از مشتریان وجود دارند که به علت نگرانی هایی که از عدم اطمینان آنها به بانکداری الکترونیک ناشی می شود، حاضر نیستند این خدمات دهی نوین رابپذیرند (کوسیما و همکارانش، 2007 ؛ لیتلر و همکارانش، 2006؛ لی، 2009 ) . در نتیجه نگرانی های درک شده توسط مشتریان در رابطه با بانکداری الکترونیک یکی از دلایل معلوم جهت ایجاد سدی است که منجر به عدم پذیرش بانکداری آن لاین توسط مشتری می گردد. (لی، 2009 ). در واقع مساله اصلی این تحقیق شناسایی ریسک های درک شده توسط مشتری در بانکداری الکترونیک و مقایسه آنها با مزایای درک شده آن می باشد که می تواند به کسب فهم و درکی مناسب از دلایل مقاومت مشتریان در مقابل بانکداری الکترونیک منجر شود و همچنین کمک خوبی برای مدیران بانکها جهت طرح ریزی استراتژیهایشان در رابطه با بانکداری الکترونیک و ترغیب مشتریان خود به استفاده بیشتر از سرویس های بانکداری الکترونیک باشد.

1-3) اهمیت موضوع
دسترسی تعداد زیادی از مردم جهان به شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیک بین افراد و سازمانهای مختلف از طریق دنیای مجازی، بستری مناسب برای برقراری مراودات تجاری و اقتصادی فراهم کرده است. تجارت الکترونیک عمده ترین دستاورد به‌کارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات در زمینه های اقتصادی است.
استفاده از این فناوری موجب توسعه تجارت، تسهیل ارتباطات عوامل اقتصادی، فراهم کردن امکان فعالیت برای بنگاههای کوچک و متوسط، ارتقای بهره وری، کاهش هزینه ها و صرفه‌جویی در زمان شده است. فناوری ارتباطات و اطلاعات امکان افزایش قابلیت رقابت‌پذیری بنگاهها را فراهم ساخته و همچنین به ایجاد مشاغل جدید منجر شده است. بر اثر گسترش این فناوری حجم تجارت الکترونیک در جهان روز به روز در حال رشد است. طبق تحقیقات منتشر شده توسط موسسه فارستر طی سالهای 2006-2002 به طور متوسط سالانه بیش از 8/53 درصد به حجم مبادله های تجاری از طریق بسترهای الکترونیکی افزوده شده است و مبلغ آن از 2293 میلیارد دلار در سال 2002 به بیش از 12837 میلیارد دلار در سال 2006 رسیده است (حمیدزاده و همکاران، 1387).
یکی از ابزارهای ضروری برای تحقق و گسترش تجارت الکترونیک، وجود سیستم بانکداری الکترونیک است که همگام با سیستم‌های جهانی مالی و پولی عمل و فعالیتهای مربوط به تجارت الکترونیک را تسهیل کند. در حقیقت می‌توان گفت که پیاده سازی تجارت الکترونیک، نیازمند تحقق بانکداری الکترونیک است. به همین دلیل، استفاده از سیستم های الکترونیک در موسسات مالی و اعتباری جهان به سرعت رو به گسترش بوده و تعداد استفاده کنندگان از خدمات بانکداری الکترونیک روز به روز در حال افزایش هستند.
این روند برای بانک ها هم یک فرصت و هم یک تهدید بشمار می آید. چون از یک طرف می توانند با بهره گیری از فناوری های جدید، همزمان با نگهداری مشتریان فعلیشان، بسیاری از هزینه های شعب فیزیکی خود را کاهش دهند و همچنین با ارائه خدمات نوین و بهتر در یک فضای رقابتی، بر تعداد مشتریان اعتباری خود بیافزایند و از طرف دیگر نیز اگر سیستم های جدید بانکداری مورد پذیرش کاربران قرار نگیرد، متحمل زیان و خسارت های شدیدی در سرمایه گذاری های انجام شده در رابطه با راه اندازی سیستم های بانکداری الکترونیک می گردند و همچنین منجر به از دست دادن سهم بازار آنها در بازار رقابتی می شود. در نتیجه با توجه به توضیحات فوق ضروری بنظر میرسد که در رابطه با بانکداری الکترونیک و ریسک هایی که می تواند باعث ایجاد اختلال در این سیستم گردد، تحقیقات بیشتری صورت گیرد تا با شناسایی انواع ریسک های موجود بتوان راهکارهای موثری جهت مدیریت نمودن آنها ارائه داد.

1-4) اهداف تحقیق
با توجه به توضیحات داده شده در رابطه با اهمیت موضوع، هدف اصلی این پژوهش شناسایی منشاءهای ریسک در بانکداری الکترونیک در سطح مشتریان شعب بانک ملی شهرستان سنندج می باشد که به مقاومت کردن آنها جهت پذیرش بانکداری الکترونیک منجر می گردد و در وهله دوم مقایسه آنها با فواید درک شده سیستم و رتبه بندی هر دو گروه مثبت (فواید درک شده) و منفی (ریسک های درک شده) از فاکتورهای موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیک است که با توجه به درجه اهمیت، راهکارهایی جهت مدیریت کردن آنها ارائه خواهد شد.

1-5) سؤالات و فرضیات تحقیق
در این تحقیق سعی بر آن است که ابتدا منشاء ریسک های گوناگون در بانکداری الکترونیک از دیدگاه مشتریان مورد شناسایی قرار گرفته و سپس رابطه انواع ریسک های شناسایی شده بر تمایل مشتریان به استفاده از بانکداری الکترونیکی مورد بررسی قرار گیرد. در نتیجه سؤال اصلی تحقیق عبارت است از:
1- منشاء های ریسک در بانکداری الکترونیک کدامند و چه راهکارهایی جهت کنترل و مدیریت کردن آنها وجود دارد؟
سئوالات فرعی تحقیق عبارتند از:
1- چه رابطه ای بین مشخصات دموگرافیک مشتریان و تمایل آنها به استفاده از بانکداری الکترونیک وجود دارد؟
2- چه رابطه ایی بین ریسک های درک شده توسط مشتریان (عوامل منفی) و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک وجود دارد؟
3- چه رابطه ایی بین فاکتورهای مثبت تاثیر گذار (عوامل مثبت) و تمایل مشتریان به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک وجود دارد؟
4- به نظر مشتریان، ریسک های شناسایی شده در بانکداری الکترونیک و عوامل مثبت تاثیر گذار بر آن، دارای چه رتبه ای از اهمیت می باشند؟
5- چه راهکارهایی جهت کنترل، کاهش و یا حذف ریسک های شناسائی شده وجود دارد ؟

همچنین فرضیه اصلی تحقیق به صورت زیر میباشد:
ریسک های شناسایی شده در بانکداری الکترونیک بر تمایل مشتریان جهت استفاده از بانکداری الکترونیک تاثیر گذار هستند.
بعد از شناسایی ریسک های درک شده توسط مشتریان در سیستم بانکداری الکترونیک و تبیین مدل تحقیق، سئوالات فرعی 1 و 2 و 3 منجر به فرضیات فرعی زیر می گردند:
1- میان مشخصات دموگرافیک مشتریان (جنسیت، سن، شغل، سطح تحصیلات) و تمایل آنها به استفاده از بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
2- میان ریسک عملکردی درک شده توسط مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
3- میان ریسک عملکردی و نگرش مشتریان جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
4- میان ریسک اجتماعی درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد
5- میان ریسک اجتماعی درک شده و معیارهای ذهنی مشتریان در رابطه با استفاده از بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
6- میان ریسک زمان درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
7- میان ریسک مالی درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
8- میان ریسک مالی درک شده توسط مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
9- میان ریسک امنیتی درک شده توسط مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
10- میان ریسک امنیتی درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
11- میان ریسک حقوقی درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
12- میان ریسک سخت افزاری درک شده توسط مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
13- میان فایده درک شده از سیستم بانکداری الکترونیک توسط مشتری و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
14- میان فایده درک شده از سیستم بانکداری الکترونیک توسط مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
15- میان درک سهولت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک توسط مشتریان و فایده درک شده استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
16- میان درک سهولت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک از جانب مشتریان و نگرش آنها جهت استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
17- میان نگرش مشتریان نسبت به بانکداری الکترونیک و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
18- میان معیارهای ذهنی مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
19- میان کنترل های رفتاری درک شده توسط مشتریان و تمایل آنها به استفاده از سیستم های بانکداری الکترونیک رابطه وجود دارد.
1-6) قلمرو تحقیق
1-6-1- دوره زمانی تحقیق
این پژوهش از تاریخ تصویب شروع و تا آخر مردادماه 1389 ادامه داشته است.
1-6-2- مکان تحقیق
شعب بانک ملی شهرستان سنندج

1-7) محدودیت های تحقیق
1- محدود بودن تعداد نمونه آماری.
2- نوین بودن سیستم های بانکداری الکترونیک و در نتیجه عدم آشنایی بسیاری از مشتریان با ریسک های مرتبط با آن.
3- محدود بودن تحقیقات مشابه در رابطه با ریسک های درک شده در بانکداری الکترونیک در داخل کشور.

1-8) مهمترین متغیرها و مفاهیم تحقیق
1- بانکداری الکترونیکی: بانکداری الکترونیکی عبارت است از به کارگیری ابزار و وسایل الکترونیکی از جمله اینترنت، شبکه های ارتباطی بی سیم، دستگاههای خودپرداز، تلفن و تلفن همراه، در ارائه خدمات و محصولات بانکی که این محصولات و خدمات بخشی از تامین های مالی در سیستم پولی و مالی کشور است (عباسی نژاد و همکاران، 1385: 25).
2- ریسک درک شده: عبارت است از یک نوع زیان ذهنی قابل انتظار و یا یک نوع زیان قابل وقوع که در راستای دنبال کردن نتایج دلخواه ممکن است روی دهد (لی، 2009).
3- ریسک درک شده در بانکداری الکترونیک: عبارت است از تعریفی ذهنی از زیان های قابل انتظار در یک معامله آن لاین ویژه، به وسیله کاربر بانکداری الکترونیکی (لی، 2009).
3- فایده درک شده از سیستم: ادراک از مفید بودن یک فناوری اطلاعاتی به معنی میزانی است که فرد تصور می کند استفاده از آن به انجام بهتر کارهای وی کمک می کند (هادی زاده مقدم و همکاران، 1385) و یا میزانی است که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص بر سطح عملکرد او می افزاید و با استفاده از فناوری جدید می تواند در شرایط مساوی از امکانات موجود بهره بیشتری می برد (موغلی، 1386).
4- سهولت استفاده درک شده: میزانی است که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص نیاز به تلاش زیادی جهت یادگیری ندارد یعنی کار کردن با یک سیستم تا چه میزان از نظر شخص آسان است (موغلی، 1386).
5- تمایل به استفاده: به میزان احتمال به کار گیری سیستم توسط فرد گفته می شود (هادی زاده مقدم و همکاران، 1385).

فصل دوم

پیشینه و ادبیات تحقیق

2-1) مقدمه
امروزه با توسعه تکنولوژی های ارتباطی، بسیاری از روندهای سنتی گذشته تغییر یافته و فرآیندهای نوین، جایگزین بسیاری از فرآیندهای گذشته شده اند. وقوع انقلاب صنعتی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی کشورها، بنگاهها و افراد را از حالت سنتی خارج نمود و وقوع انقلاب الکترونیکی، تمامی دستاوردهای انقلاب صنعتی را تحت الشعاع خود قرار داد و جهانیان و بنگاههای پیشرو را از عصر صنعتی به عصر فرا صنعتی وارد نموده است (عباسی نژاد، 1385: 2).
با گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات در عرصه های مختلف زندگی بشر، مفاهیم و پدیده های جدیدی به وجود آمده است. از جمله این مفاهیم می توان به تجارت الکترونیک ، بانکداری الکترونیک، خدمات الکترونیک ، دولت الکترونیک ، بیمه الکترونیک و آموزش الکترونیک اشاره کرد. آنچه که بیشتر از تمامی موارد دیگر تحت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته است حوزه تجارت و بازرگانی می باشد که موجب تغییرات ساختاری در اقتصاد جهانی شده است (الهیاری فرد، 1384: 2).
بانکها نیز به عنوان یکی از مهمترین ارکان های حوزه تجارت و بازرگانی از تغییر و تحولات عصر کنونی بی بهره نبوده اند و طی سالهای اخیر بسیاری از بانکها نحوه ارائه خدمات به مشتریانشان را بر اساس تکنولوژی های نوین تغییر داده اند و به مبادله الکترونیکی داده ها روی آورده اند (همان منبع).
در مقابل مزیت های فراوان بانکداری الکترونیک، الکترونیکی شدن فرآیندهای بانکداری به علت های گوناگونی می تواند باعث ایجاد ریسک های گوناگونی از دیدگاه مشتریان گردد که در این پژوهش سعی شده است انواع ریسک هایی که بر تمایل مشتریان به استفاده از سیستم های نوین بانکداری الکترونیک تاثیر گذار هستند مورد شناسایی و بررسی قرار گیرند. در ادامه توضیحاتی در مورد تجارت الکترونیک ارائه خواهد گردید و سپس به موضوع اصلی تحقیق یعنی بانکداری الکترونیک و ریسک های مرتبط با آن خواهیم پرداخت.

2-2) تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک به شیوه امروزی در دهه 1960 بر مبنای مبادله الکترونیکی داده ها شکل گرفت. در واقع مبادله الکترونیک داده ها را می توان پدر تجارت الکترونیک امروزی به حساب آورد (صنایعی، 1387: 10). مبادله الکترونیک داده ها شیوه ای است که معاملات و پیام های الکترونیکی را جایگزین معاملات و پیام های کاغذی می کنند. از مبادله الکترونیکی داده ها می توان برای مخابره الکترونیکی مدارک و اسناد مانند سفارشات خرید، فاکتور اعلامیه حمل و سایر مکاتبات استاندارد و بازرگانی بین طرفین تجاری استفاده نمود. ( الهیاری فرد، 1384: 5)
از نظر دانشمندان جهش تکنولوژی اطلاعات دو دوره بیست ساله را پشت سر گذاشته و اکنون در دوره سوم به سر می بریم. این دوره ها به ترتیب زیر می باشند:

1955-1974 : عصر پردازش الکترونیکی داده ها
1975-1994 : عصر سیستم اطلاعات مدیریت
1995-2014 : عصر اینترنت
هر بیست ساله، امکانات تجارت الکترونیک را متناسب با توانایی های تکنولوژی اطلاعاتی آن عصر فراهم آورده است. در حالیکه ماشین های خودپرداز و کارت های اعتباری در عصر بیست ساله نخست به جریان افتادند، در عصر دوم امکان استفاده از مبادله الکترونیکی داده ها، سیستم بانکی بین المللی (سوئیفت) و انتقال وجه الکترونیکی فراهم شد. اما توسعه اینترنت و کاربردهای تجاری آن، باعث تحول اساسی در این روند شده است به گونه ای که در روند تکاملی تجارت الکترونیک، می توان میان تجارت الکترونیک سنتی و نوع اینترنتی آن تمایز قائل شد (صنایعی، 1387: 11). امروزه برای اغلب شرکت ها، تجارت الکترونیک چیزی بیش از تنها خرید و فروش آن لاین محصولات است در واقع تجارت الکترونیک تمامی فرآیند توسعه، بازاریابی، فروش، تحویل، خدمات و پرداخت آن لاین برای محصولات و خدمات مبادله شده در بازارهای شبکه ای و جهانی مشتریان را در بر می گیرد و از پشتیبانی شبکه جهانی شرکای تجاری برخوردار می باشد( ابراین، 1386: 254) .

2-3) تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیک
با گسترش شبکه اینترنت، تجارت از رونق روزافزون برخوردار شده و حوزه قلمرو آن در عرصه جهانی به طور نامحدود گسترش یافته است. امروزه تجارت الکترونیک یک نیاز محسوب می شود و به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشورها به شمار می آید و دولت های مختلف سعی می کنند تا زیرساختها و بسترهای لازم را جهت گسترش آن مهیا سازند (موغلی، 1386).
در جدول شماره 2-1، آمار حجم تجارت الکترونیک در مناطق مختلف جهان ارائه شده است. بر این اساس حجم تجارت الکترونیکی بین سالهای 2002 تا 2006 میزان 8/53 درصد رشد داشته است.
جدول شماره (2-1) حجم تجارت الکترونیک در مناطق مختلف جهان بین سالهای 2002-2006 (میلیون دلار)
مناطق حجم تجارت الکترونیکی سهم جهانی نرخ رشد سالانه (%)
2002 2006 2002 2006
آسیا و اقیانوسه توسعه یافته 8/264 1/2052 5/11 16 8/66
آسیا و اقیانوسه در حال توسعه 6/87 3/660 8/3 1/5 7/65
آمریکای توسعه یافته (شمالی) 3/1677 7469 1/73 2/58 3/45
آمریکای در حال توسعه (لاتین) 6/7 1/100 3/0 8/0 5/91
اروپای توسعه یافته 3/246 6/2458 7/10 2/19 7/77
آفریقا 5/0 9/6 002/0 1/0 1/91
اقتصادهای در حال گذار 2/9 2/90 4/0 7/0 77
کل کشورهای در حال توسعه 9/104 5/857 6/4 7/6 1/69
کل کشورهای توسعه یافته 4/2188 4/11979 4/95 3/93 53
کل جهان 5/2293 3/12837 100 100 8/53
(منبع: حمیدزاده و همکاران، 1386)

یکی از فرآیندهای مهم در تجارت الکترونیک، پرداخت های آن لاین می باشد که این مهم به وسیله یکی از زیرساخت های اساسی تجارت الکترونیک یعنی بانکداری الکترونیک امکان پذیر خواهد شد. در واقع با رشد روزافزون تجارت الکترونیک در سطح جهان و نیاز تجارت برای حضور بانکها جهت نقل و انتقال منابع مالی، بانکداری الکترونیک به عنوان بخش تفکیک ناپذیر تجارت الکترونیک، دارای نقش پررنگ تری در اجرای آن می گردد و می توان گفت بدون بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیک نیز محقق نخواهد شد ( هادی زاده مقدم و همکاران، 1385).
از سوی دیگر نیز بانکها مجبور به ارائه خدمات بانکی به خریداران و فروشندگان درگیر در تجارت الکترونیک هستند. زیرا اگر آنها به موقعیت ها و فرصتهایی که توسط اینترنت به دست می آورند پاسخ ندهند به عنوان شیفت های تجاری که به سمت الکترونیکی شدن قرار دارند، به آنها نقش ثانویه داده خواهد شد. بر عکس اگر آنها به سیستم بانکداری الکترونیک مجهز باشند، هم خدماتی را که در بانکداری سنتی ارائه می دادند را به طور موثرتری انجام می دهند و هم می توانند خدمات جدید که توسط مشتریان تجارت الکترونیک انجام می شود را توسعه بدهند و به بهترین وجه ممکن این خدمات نوین را ارائه بدهند(شکل 2-1 خطوط نقطه ای).

شکل شماره (2-1) نقش بانکها در تجارت الکترونیک (شاکری، 1386)

2-4) تعریف بانکداری الکترونیک

همانطور که توضیح داده شد با تسریع روند الکترونیکی شدن تجارت بین ارکان مختلف یک جامعه و همچنین توسعه تجارت الکترونیک در بین جوامع مختلف، بانکداری الکترونیک به عنوان یکی از الزامات اساسی مبادلات نوین محسوب می شود. همچنین رشد سریع توسعه اینترنت و تجارت الکترونیک، بانکها و بخش های مالی را به سمت تشویق مشتریانشان جهت استفاده از بانکداری الکترونیک می کشاند (یو و همکاران، 2007) .
از بانکداری الکترونیک تعاریف گوناگونی ارائه گردیده است که در ذیل به تعدادی از آنها اشاره می گردد:
- صنعت بانکداری الکترونیک کسب و کاری است که در آن از رسانه های نوین ارتباطی استفاده می شود و سرویس هایی به مشتریان خود عرضه می دارد که برای آنها ارزش افزوده و آسودگی بیشتر به همراه دارد. این تعامل میان مشتریان و بانکها، بانکداری الکترونیک نامیده می شود. در واقع بانکداری الکترونیک به استفاده از کامپیوتر جهت ذخیره سازی، بازیابی و پردازش کردن داده ها (ازقبیل صورتحساب ها، جزئیات عملیات بانکی و غیره) و همچنین ابتکار و نوآوری های جدید در عملیات بانکی (مانند سیستم های جدید برای پرداخت ها، دریافت ها، سپرده ها، نقل و انتقالات بانکی، سرویس های پاسخ دهنده و ...) که مستقیما" به وسیله بانک و یا سایر سرویس های مالی دیگر و با استفاده از شبکه های ارتباط از راه دور مهیا می شود، اطلاق می گردد (فدریزی و همکاران، 2004) .
- بانکداری الکترونیک عبارت است از فراهم آوردن امکان دستیابی مشتریان به خدمات و سرویس های بانکی با استفاده از واسطه های مطمئن و بدون نیاز به حضور فیزیکی اشخاص (آماده و همکاران، 1388).
- بانکداری الکترونیک عبارت است از بکارگیری ابزار و وسایل الکترونیکی از جمله اینترنت، شبکه های بی سیم، دستگاههای خودپرداز، تلفن، تلفن همراه و ... در ارائه خدمات و محصولات بانکی که این محصولات و خدمات بخشی از تامین های مالی در سیستم پولی و مالی کشور است. حال می توان بانکداری الکترونیک را با توجه به مفاهیمی چون موبایل بانک، تلفن بانک، بانکداری اینترنتی، بانکی مبتنی بر خورپرداز و ... تعریف کرد. برای مثال موبایل بانک را می توان عرضه خدمات و محصولات بانکی از طریق تلفن همراه دانست. پس ابزارهایی همچون اینترنت، تلفن همراه، تلفن و شبکه های ارتباط بی سیم که در عرضه خدمات و محصولات بانکی مورد استفاده قرار می گیرند همه در مجموعه ای بنام "بانکداری الکترونیکی" خلاصه می شوند (عباسی نژاد، 1385: 29).

2-5) تاریخچه بانکداری الکترونیک
به طور کلی تغییر و تحول در نظام بانکداری و تبدیل شدن این صنعت از شکل سنتی به شکل الکترونیکی آن را می توان به 4 بخش تقسیم نمود:
- در دوره اول که به اتوماسیون پشت باجه مشهور است و در دهه 1960 رواج داشت تقریبا" دفاتر و کارتها از شعب حذف و گردش روزانه حساب ها در پایان هر روز به رایانه مرکزی، برای به روز شدن ارسال می شد (آماده و همکاران، 1388). همچنین در این دهه بود که نوع دیگری از خدمات به نام "کارتهای اعتباری" به صورت گسترده ای مورد قبول مردم واقع شد ( الهیاری فرد، 1384: 31).
- دوره دوم که به اتوماسیون جلوی باجه از آن نامبرده شده است از اواخر دهه 1970 شروع شد. در آن زمان کارمند شعبه به صورت پیوسته به حسابهای جاری دسترسی داشته و امکان انتقال پیوسته اطلاعات از طریق بکارگیری خطوط مخابراتی و رایانه های بزرگ مرکزی میسر گردید ( آماده و همکاران، 1388).
- دوره سوم که از اواسط دهه 1980 آغاز گردید امکان دسترسی مشتریان به حسابهایشان از طریق تلفن یا دستگاههای خودپرداز و یا کامپیوتر شخصی فراهم گردید و در واقع مهمترین ویژگی دوره سوم که آن را از دوره های قبل متمایز می سازد توسعه سامانه های ارتباطی مشتریان با حسابهایشان بود (همان منبع).
- دردوره چهارم (1995 به بعد) یکپارچه سازی سامانه ها و مرتبط کردن مشتریان با تمامی عملیات بانکی انجام گرفت. این دوره، زمانی آغاز شد که انجام تمام عملیات بانکی به طور الکترونیکی دنبال شد و در این دوره هم مشتریان و هم بانک می توانند اطلاعات مورد نیازشان را به واسطه خدمات الکترونیکی کسب نمایند (همان منبع). به طور مثال بانک" اس.اف.ان.بی" اولین بانک اینترنتی واقعی است که در 18 اکتبر 1995 (دوره چهارم) به منظور انجام امور تجاری افتتاح شد و راه را برای توسعه بانکداری اینترنتی هموار ساخت. در واقع این بانک اساس مشتری مداری خود را بر پایه اینترنت بنا نهاد (هادی زاده مقدم و همکاران، 1385). همچنین در دوره چهارم در بسیاری از کشورهای پیشرفته در سراسر اروپا، امریکا و آسیا، به طور فزآینده ای امورات بانکی افراد از طریق موبایل انجام می شود. برای مثال بانک مریتا در سوئد، امور مالی خود را کاملا" از طریق موبایل عرضه می دارد. کاربران در امریکا صورت حسابهای مالی، پرداخت ها و انتقال وجود را از طریق اس ام اس انجام می دهند. بانک روسال اسکاتلند از موبایل برای خدمات پرداخت و دریافت استفاده می کند. تعدادی از بانکهای ژاپن انتقال وجوه را از طریق موبایل انجام داده و 60% از خدمات مالی بانکهای آلمان، سوئیس و اتریش از طریق موبایل انجام می شود (صنایعی، 1387: 158).

2-6) بانکداری الکترونیکی در ایران
با پیشرفت سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات و بکارگیری آن در نظام بانکداری، صنعت بانکداری ایران نیز در دهه های 60 و 70 شمسی دستخوش تغییر و تحولات چشمگیری گردید. اولین کارت بانکی در ایران در سال 1370 توسط بانک تجارت صادر شد که از نوع بدهکار بوده و به چک بانک تجارت معروف شد. پس از آن، بانک سپه در سال 1371 با نصب هفت ماشین خودپرداز اقدام به صدور کارت های بانکی نمود. اولین اقدام جدی در زمینه بانکداری الکترونیکی را می توان عضویت ایران در شبکه بین المللی سوئیفت در سال 1371 دانست. از سوی دیگر در سال 1372 طرح جامع خودکار شدن نظام بانکی کشور به طور رسمی اعلام شد (گودرزی و همکاران، 1387). طرح جامع خودکار شدن نظام بانکی کشور دارای اهداف مختلفی می باشد که با بررسی و مطالعه تجربه کشورهای مختلف مطرح شدند. در زیر به تعدادی از آنها اشاره می گردد:
1- کاهش مشکلات اجرایی در شعب و ادارات مرکزی بانکها و افزایش توان اجرایی نظام.
2- تشویق اجرای عملیات نظام بانکی و ارتقای کیفیت آن.
3- ارائه خدمات دقیق و به موقع به مشتریان.
4- ایجاد زمینه لازم برای کاهش مبادلات نقدی و نقل و انتقال فیزیکی پول.
5- ایجاد امکان دسترسی بهنگام به اطلاعات، برای اتخاذ تصمیم در مورد سیاستهای پولی و بانکی کشور.
6- صرفه جویی در وقت کارکنان و مشتریان بانکها، کاهش نقل و انتقال فیزیکی مدارک در شعب، کاهش سفرهای شهری و ...

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   330 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید