تحقیق در مورد اثبات معاد از طریق توحید

ینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه13

فهرست مطالب

ندارد

اثبات معاد از طریق توحید

این چند تعبیر در قرآن آمده است. در خلقت، باطل در کار نیست، حق است، این آسمان و زمین به حق آفریده شده‏اند نه به باطل. ما که خلق کننده هستیم در خلق عالم لاعب یعنی بازی کنند نبوده‏ایم. «افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون‏» ۳ (باز کلمه «عبث‏» آمده است) شما خیال کرده‏اید که مرجوع نمی‏شوید پس عبث آفریده شده‏اید؟ این چند کلمه همه در مورد قیامت آمده، یعنی قرآن این طور می‏گوید که اگر قیامتی نباشد معنایش این است که هستی بر باطل است، هستی بازیچه است، هستی بیهودگی است. اما در اینجا کلمه «لاعب‏» آمده است: «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما لا عبین‏» .

اینجا باید مطلبی را توضیح بدهیم. به چه می‏گویند «بازی‏»؟ این کلمه «لعب‏» باید روشن بشود تا بعد مطلب آیه قرآن روشن بشود. بچه - یا بزرگ که معمولا بازی بیشتر کار کودک است - در می‏آید مشغول بازی می‏شود. کاری را شروع می‏کند. مثلا می‏آید اتاقک می‏سازد، شتر یا اسب درست می‏کند. بازی‏اش که تمام می‏شود خرابش می‏کند می‏رود. باز دفعه دیگر همان را درست می‏کند. شما اگر درست در کار این بچه دقت کنید که چه هدفی در این کارش نهفته است، هیچ هدفی، هیچ حکمتی در کار خود آن بچه پیدا نمی‏کنید; یعنی اثری واقعا بر آن مترتب باشد، هرگز اثری بر آن مترتب نیست. فرض کنید می‏روند فوتبال بازی می‏کنند. چندین بار توپ از این طرف می‏رود آن طرف و از آن طرف می‏رود این طرف، به این دروازه وارد می‏شود، به آن دروازه وارد می‏شود. شما از نظر نفس کار در نظر بگیرید، به روح آن بچه کار نداشته باشید، به خود کار توجه کنید.

حالا این توپ به این دروازه برود یا به آن دروازه، چه اثری بر این کار مترتب است؟ هیچ. البته هر

تحقیق در مورد معاد مطهری

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:10

 فهرست مطالب

کلیاتی درباره مسأله معاد

معاد ، جزء اصول دین

استدلالهای قرآن بر معاد

پیوستگی زندگی دنیا و آخرت

تعبیر قرآن

بحث ما درباره مسأله معاد است . مسأله معاد از نظر اهمیت ، بعد از مسأله توحید مهمترین مسأله دینی و اسلامی است . پیغمبران ( و بالخصوص‏ آنچه از قرآن درباره پیغمبر ما استفاده می‏شود ) آمده‏اند برای اینکه مردم‏ را به این دو حقیقت مؤمن و معتقد کنند : یکی به خدا ( مبدأ ) و دیگر به‏ قیامت و یا فعلا به اصطلاح معمول ما معاد مسأله معاد چیزی است که برای‏ یک مسلمان ایمان به آن لازم است ، یعنی چه ؟ یعنی در ردیف مسائلی نیست‏ که چون از ضروریات اسلام است و ایمان به پیغمبر ضروری است ، پس ایمان‏ به آن هم به تبع ایمان به پیغمبر ضروری است . ما بعضی چیزها داریم که باید به آنها معتقد بود ، به این معنا که‏ اعتقاد به آنها از اعتقاد به پیغمبر منفک نیست ، " باید " به این‏ معناست نه به معنی تکلیف ، به معنی این است که انفکاک پذیر نیست که‏ انسان به پیغمبر و اسلام ایمان و اعتقاد داشته باشد ولی به این چیز ایمان‏ نداشته باشد . مثلا روزه ماه رمضان ، می‏گویند که روزه ماه رمضان از ضروریات اسلام است . اگر کسی روزه نگیرد و بدون عذر روزه بخورد ، این‏ آدم فاسق است ولی اگر کسی منکر روزه باشد ، از اسلام خارج است ، چرا ؟
برای اینکه اسلام ایمان به وحدانیت خدا و ایمان به پیغمبر است و امکان‏ ندارد که کسی به گفته پیغمبر ایمان داشته باشد ولی روزه را منکر باشد ، چون اینکه در این دین روزههست از ضروریات و از واضحات است ، یعنی نمی‏شود انسان در ذهن خودش‏ میان قبول گفته‏های پیغمبر و منها کردن روزه تفکیک کند . ولی خود مسأله‏ اعتقاد به روزه داشتن مستقلا موضوع ایمان و اعتقاد نیست ، یعنی در قرآن‏ هیچ جا وارد نشده : " کسانی که به روزه ایمان می‏آورند " . اما گذشته از اینکه مسأله معاد و قیامت مثل روزه از ضروریات اسلام‏ است ( یعنی نمی‏شود کسی معتقد به پیغمبر باشد ولی منکر معاد باشد ) در تعبیرات قرآن کلمه ایمان به قیامت ، ایمان به یوم آخر آمده است ، یعنی‏ پیغمبر مسأله معاد را به عنوان یک چیزی عرضه کرده است که مردم همان‏ طوری که به خدا ایمان و اعتقاد پیدا می‏کنند ، به آخرت هم باید ایمان و اعتقاد پیدا کنند ، که معنی آن این می‏شود که همین طوری که خداشناسی لازم‏ است ( یعنی انسان در یک حدی مستقلا با فکر خودش باید خدا را بشناسد ) در مسأله معاد نیز انسان باید معادشناس باشد ، یعنی پیغمبر نیامده است‏ که در مسأله معاد بگوید چون من می‏گویم معادی هست شما هم بگویید معادی‏ هست ، مثل اینکه من گفتم روزه واجب است شما هم بگویید روزه واجب است‏ . نه ، ضمنا افکار را هدایت و رهبری و دعوت کرده که معاد را بشناسند ، معرفت و ایمان به معاد پیدا کنند .

پایان نامه عالم و اقسام آن

فایل : word

قابل ویرایش و آماده چاپ

تعداد صفحه :137

مقدمه

و کلام ابتدا اینکه سپاس خدای را عزو جل که پیمودن راهی که عشق او می برد روشن ترین راه هاست گرچه سخت ترین باشد شاید بگویید چرا با عشق آغاز کردم آخر عشق خداوند بود که مرا تا به اینجا راهنمایی کرد و باز شاید بگویید حرف بیهوده ای است خداوند همه بندگانش را راهنمایی می کند آری صحیح است این کلام اما خداوند آنچه در تقدیر من بود در خوابهای شبانه ام می گفت و نشان می داد غلط و درست را نه تنها راه درست زندگی خودم را بلکه مسائلی که احساسات یا همان چیزی که از نظر روانشناسان حس ششم نامیده می شود و از نظر عرفا الهام و وحی است در خواب و بیداری برایم رخ داد و مرا تا به اینجا آورد تا جایی که به جایی رسیدم که باید موضوعی می یافتم برای پایان نامه مقطع کارشناسی ارشدم در همین زمان بود که جناب آقای دکتر مظاهری استاد گرانقدرم مرا با ابن عربی و نظریاتش آشنا کرد و چه نزدیک بود کلام او به احساسات و الهامات وارده بر قلب من پس تاخیر را جایز ندانسته و موضوع پایان نامه خود راهمان چیزی انتخاب کرده بودم که تا حدودی در خواب و بیداری با آن آشنایی داشتم تا در مورد آن بیشتر بدانم و اینگونه موضوع خود را انتخاب کردم.

در ابتدا از تعریف کلمه عالم شروع کردم و تعداد عوالم گوناگون در کتب فلسفی و عرفانی و قرآنی وجود دارد و در فصل اول به آن پرداختم عالم به ماسوی الله و جهان گویند و تعداد عوالم در دیدگاههای فلاسفه و عرفا در قرآن مختلف است و تعاریف مختلفی که در این باب گفته شده در فصل اول ذکر گردیده است اما اینکه تاریخچه مثل چیست و این عالم مثال از کجا آمده و اولین بار چه کسی آن را مطرح کرده باید گفت اولین بار افلاطون در نظریه معروف مثل افلاطونی آن را مطرح و به بحث در مورد جهان مثل پرداخته است بعد از او مشاییان و اشراقیون نظرات مختلفی در باب مثل افلاطونی ارایه دادند که در فصل دوم آورده شده و در پایان این فصل تفاوت میان افلاطونی و مثل علقه از دید اشراقیان پرداخته شده است و در فصل سوم عوالم و تعدادی از آنها از نظر فلاسفه ای چون سهروردی و ملاصدرا و همچنین عوالم و عالم مثال در گلشن راز محمد لاهیجی آورده شده و در آخر این فصل به بیان عالم مثال، تعریف آن و تعریف عرفا از عالم مثال پرداخته ایم در فصل چهارم عالم مثال از نظر ابن عربی آورده شده است ابن عربی در این مورد نظریه خیال را مطرح کرده است از نظر ابن عربی عالم مثال عالم خیال است که به خیال متصل و خیال منفصل تقسیم می شود اما اینکه معنای خیال درمورد انسان چیست و ادراک خیالی و نقش آن در عرفان و نظر شارحان غیر مسلمان ابن عربی در مورد عالم خیال چیست در این فصل به آن اشاره شده است در ادامه به بررسی خیال منفصل که برزخ یا عالم است و ارتباط انسان با آن از طریق حواس پنج گانه است و بعد از آن خیال متصل و چگونگی ارتباط با آن که از طرق مختلف از جمله رویا،خواب،الهام،مکاشفه،معراج انجام می گیرد که ابن عربی در این معراج به هفت آسمان عروج کرده و بعد از آن به سدره المنتهی فلک، منازل، کرسی،عرش،عما،صعود کرده است وبه بیان آنها پرداخته شده است و در پایان این فصل هم مقایسه ای انجام داده ایم بین خیال متصل و خیال منفصل.

تحقیق در مورد اثبات معاد از طریق توحید

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:15

 فهرست مطالب

این چند تعبیر در قرآن آمده است. در خلقت، باطل در کار نیست، حق است، این آسمان و زمین به حق آفریده شده‏اند نه به باطل. ما که خلق کننده هستیم در خلق عالم لاعب یعنی بازی کنند نبوده‏ایم. «افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لا ترجعون‏» ۳ (باز کلمه «عبث‏» آمده است) شما خیال کرده‏اید که مرجوع نمی‏شوید پس عبث آفریده شده‏اید؟ این چند کلمه همه در مورد قیامت آمده، یعنی قرآن این طور می‏گوید که اگر قیامتی نباشد معنایش این است که هستی بر باطل است، هستی بازیچه است، هستی بیهودگی است. اما در اینجا کلمه «لاعب‏» آمده است: «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما لا عبین‏» .

اینجا باید مطلبی را توضیح بدهیم. به چه می‏گویند «بازی‏»؟ این کلمه «لعب‏» باید روشن بشود تا بعد مطلب آیه قرآن روشن بشود. بچه - یا بزرگ که معمولا بازی بیشتر کار کودک است - در می‏آید مشغول بازی می‏شود. کاری را شروع می‏کند. مثلا می‏آید اتاقک می‏سازد، شتر یا اسب درست می‏کند. بازی‏اش که تمام می‏شود خرابش می‏کند می‏رود. باز دفعه دیگر همان را درست می‏کند. شما اگر درست در کار این بچه دقت کنید که چه هدفی در این کارش نهفته است، هیچ هدفی، هیچ حکمتی در کار خود آن بچه پیدا نمی‏کنید; یعنی اثری واقعا بر آن مترتب باشد، هرگز اثری بر آن مترتب نیست. فرض کنید می‏روند فوتبال بازی می‏کنند. چندین بار توپ از این طرف می‏رود آن طرف و از آن طرف می‏رود این طرف، به این دروازه وارد می‏شود، به آن دروازه وارد می‏شود. شما از نظر نفس کار در نظر بگیرید، به روح آن بچه کار نداشته باشید، به خود کار توجه کنید.

حالا این توپ به این دروازه برود یا به آن دروازه، چه اثری بر این کار مترتب است؟ هیچ. البته هر لعبی - اگر دقت کنید - لعب نسبی است‏یعنی از نظر آن کار بازیچه است، ولی این بچه چرا این کار را می‏کند؟ او در عالم خیال خودش به هدفی می‏رسد. فقط از نظر خیال این بچه (یا بزرگ) بازی نیست; یعنی از این راه قوه خیال او به هدف و مقصد خیالی خودش می‏رسد.

مثال دیگری عرض می‏کنم. فلاسفه بحثی دارند در باب لعب و لهو و این جور چیزها. اغلب ما عادتهایی داریم که نوعی عبث و لعب است. یک کسی عادتش این است که انگشتانش را می‏شکند، دیگری عادتش این است که با تسبیح بازی کند، یکی با انگشترش بازی می‏کند، یکی با محاسنش بازی می‏کند. اگر از کسی که این بازی را می‏کند بپرسید این کار را برای چه می‏کنی؟ می‏گوید هیچ چیز. راست است، خود این کار برای «هیچ چیز» صورت می‏گیرد یعنی در این کار «هیچ چیز» است. اما نیرویی در این هست که می‏خواهد خودش را به جایی برساند، یعنی قوه خیال و واهمه او با همین «هیچ چیز» تفنیی می‏کند، ولی خود کار «هیچ چیز» است. حالا می‏آییم سراغ کار حکیمانه. کارهایی که ما انجام می‏دهیم که اینها را «حکیمانه‏» تلقی می‏کنیم بعد می‏بینید همین کارهای حکیمانه ما از یک نظر حکیمانه است و از یک نظر همه کارهایی حکیمانه دنیا لعب است (انما الحیوة الدنیا لعب و لهو) ۴

دانلود تحقیق باور های فطری از دیدگاه فلاسفه و متکلمین اسلامی

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات:  130 صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                    صفحه

فصل اول : کلیات

بیان مسئله..........................................................................................................................................1انگیزه انتخاب موضوع ......................................................................................................................4قلمروتحقیق..................................................................................................................................... 5روش تحقیق.....................................................................................................................................6پیشینه تحقیق.................................................................................................................................... 7

فصل دوم: فطرت

بخش اول : معانی فطرت ...............................................................................................................................8

2-1-1- فطرت درلغت..................................................................................................................................8

2-1-2- فطرت ،طبیعت ، غریزه ..................................................................................................................10

2-1-2-1- طبیعت.......................................................................................................................................10

2-1-2-2- غریزه.........................................................................................................................................10

2-1-2-3- فطرت........................................................................................................................................10

2-1-3- تفاوتها............................................................................................................................................12

2-1-4- فطرت دراصطلاح فلسفه ومنطق......................................................................................................13

2-1-5- نتیجه گیری....................................................................................................................................14

2-1-6- مفهوم فطرت درقرآن......................................................................................................................15

2-1-7- مفهوم فطرت در روایات.................................................................................................................16

2-1-8- مفهوم فطرت درفلسفه اسلامی........................................................................................................17

بخش دوم:ملاک ،تعریف وتقسیم امور فطری..........................................................................18

2-2-1- تشخیص امورفطری ازامور غیرفطری...............................................................................................18

2-2-2- تعریف وویژگیهای امور فطری.......................................................................................................19

2-2-2-1- تعریف امورفطری......................................................................................................................19

2-2-2-2- ویژگیهای امور فطری................................................................................................................19

2-2-3- اثبات فطریات درانسان..................................................................................................................20

2-2-4- تقسیم امور فطری..........................................................................................................................21

2-2-4-1- بینش های فطری.......................................................................................................................21

2-2-4-2-گرایشهای فطری........................................................................................................................21

بخش سوم:عوامل وموانع شکوفایی فطرت ..............................................................................................23

2-3-1- عوامل شکوفایی فطرت..................................................................................................................23

2-3-1-1-آموزه های الهی بوسیله انبیاء...................................................................................................... 23

2-3-1-2- تزکیه نفس وریاضت وتقوا.........................................................................................................23

2-3-2- موانع شکوفایی فطرت.....................................................................................................................24

2-3-2-1- غفلت.........................................................................................................................................24

2-3-2-2- وسوسه های شیطانی...................................................................................................................24

2-3-2-3- عقل متعارف..............................................................................................................................25

2-3-2-4- دنیاگرایی...................................................................................................................................25

2-3-2-5- خطا درتطبیق..............................................................................................................................25

بخش چهارم :تاریخچه ..............................................................................................................................26

2-4-1- فطرت وادیان .................................................................................................................................26

2-4-2- فطرت درمیان فلاسفه قبل وبعد یونان باستان.....................................................................................28

2-4-2-1- فطرت درکلام سقراط وافلاطون.................................................................................................28

2-4-2-2- نظریه افلاطون............................................................................................................................28

2-4-2-3- تفاوت فطرت ونظریه استذکاری افلاطون...................................................................................29

2-4-2-4- افلاطون ومعرفت فطری..............................................................................................................29

2-4-3- مفهوم ،نظریه وبرهان فطرت ازنظرفلاسفه ومتکلمین اسلامی.............................................................30

2-4-3-1- مفهوم واصطلاح فطرت ازنظرابن سینا..........................................................................................30

2-4-3-2- مفهوم فطرت مذهبی از نظرصدرالمتألهین....................................................................................31

2-4-3-3- مفهوم فطرت درنظر فیلسوف اسلامی ملاهادی سبزواری.............................................................31

2-4-3-4- مفهوم فطرت ازنظرعلّامه طباطبایی...............................................................................................32

2-4-3-5- مفهوم وبرهان فطرت ازنظر حکیم شاه آبادی...............................................................................33

2-4-3-6- فطرت مذهبی وبرهان فطرت از نظر امام خمینی ..........................................................................35

2-4-3-7- مفهوم، نظریه و برهان فطرت از نظر شهید مطهری........................................................................37

2-4-3-8- مفهوم و برهان فطرت دربیان فیلسوف معاصر جوادی آملی..........................................................42

2-4-3-9- برهان فطرت در نظراستاد مصباح یزدی.......................................................................................44

2-4-3-10- مفهوم فطرت مذهبی درنظر حکیم فیض کاشانی.......................................................................44

فصل سوم :معنی ومفهوم باورومصادیق باورهای فطری

بخش اول :معنی ومفهوم باور،راههای رسیدن به آن وتوجیه باور............................................................46                          

3-1-1- باور درلغت....................................................................................................................................46

3-1-2- مفهوم باور......................................................................................................................................46

3-1-3- راههای رسیدن به باور.....................................................................................................................48

3-1-4- توجیه باور......................................................................................................................................49

بخش دوم :باورهای دینی ونظریه فطرت دردیدگاه اسلام...............................................................................50

3-2-1- معرفت شناسی دینی........................................................................................................................50

3-2-2- تبیین باورهای دینی.........................................................................................................................51

3-2-3- پایه بودن باورهای دینی ومنشاء آنها................................................................................................52

3-2-4- نظریه فطرت در دیدگاه اسلام.........................................................................................................53

3-2-5- باورهای فطری ازنظر منطق دانان مسلمان.......................................................................................54

3-2-6- نتیجه گیری.............................................................................................................................. .....55

بخش سوم:مصادیق باورهای فطری...............................................................................................................56

3-3-1- تشخیص احکام وباورهای فطری.....................................................................................................56

3-3-2- اشاره اجمالی به احکام فطریات......................................................................................................56

3-3-3- فطری بودن اصل وجود مبدا متعال..................................................................................................56

3-3-4- فطری بودن اصل وجود معادورستاخیز............................................................................................57

3-3-5- فطری بودن اصل نبوّت ورُسل........................................................................................................58

فصل چهارم :باورهای فطری«خداشناسی وتوحید،معاد ونبوت»

بخش اول:بررسی معنا ومفهوم، نظرات وادلّه فلاسفه وحکمای اسلامی در اثبات خداشناسی فطری..................59

4-1-1- اهمیت وانگیزه خداشناسی فطری....................................................................................................59

4-1-2- فطرت خداشناسی ومعانی واصطلاحات آن.....................................................................................60

4-1-2-1- فطرت وخداجویی......................................................................................................................60

4-1-2-2- فطرت وخداشناسی.....................................................................................................................61

4-1-2-3- فطرت وخداپرستی.................................................................................................................... 61

4-1-3- تاریخچه بحث «فطرت خداشناسی».................................................................................................62

4-1-4- سخنان دانشمندان ،فلاسفه ومتکلمان غربی درباره گرایش به خدا.....................................................64

4-1-5- گرایش فطری به خدا از نظر دانشمندان وفلاسفه اسلامی..................................................................65

4-1-6-گرایش فطری به خدا درکلام وحی .................................................................................................65

4-1-6-1-آیاتی که بصورت صریح درمورد فطرت خداگرایی می باشند......................................................65

4-1-6-2-آیاتی که بصورت غیرمستقیم دلالت برفطرت خداگرایی دارند.....................................................66

4-1-7- دیدگاههای مختلف درباره مفهوم خداشناسی فطری........................................................................67

4-1-7-1 -دیدگاه متکلمان وفلاسفه مسلمان............................................................................................... 67

4-1-7-2- دیدگاه عرفا درباره مفهوم خداشناسی فطری...............................................................................68

4-1-7-3- نتیجه بحث.................................................................................................................................68

4-1-8- توحید فطری..................................................................................................................................69

4-1-8-1- خداشناسی وتوحید.....................................................................................................................69

4-1-8-2- نقش فطرت درتوحید وخداشناسی..............................................................................................71

4-1-8-3- معرفت فطری«تعریف خدا».........................................................................................................71

4-1-9- امکان شناخت خدا وخداشناسی فطری............................................................................................72

4-1-9-1- نظر حکمای اسلامی...................................................................................................................73

4-1-9-2- دیدگاه قرآن راجع به شناخت خدا..............................................................................................73

4-1-10- دلایل خداشناسی از نظر تعداد.......................................................................................................74

4-1-10-1- دسته بندی دلایل اثبات وجود خدا............................................................................................74

4-1-11- بررسی ادله اثبات خدااز طریق امور فطری.....................................................................................76

4-1-11-1-اثبات خدا از راه شوق وعشق فطری به وجود مطلق....................................................................76

4-1-11-2-اثبات خدا از طریق امید فطری به او درحوادث خطرناک............................................................77

4-1-11-3-اثبات فطری بودن شناخت خدا از راه عمومیت اعتقاد به خدا درهمه ملتها «اجماع عام»................78

4-1-11-4- اثبات خدا از طریق مکاشافات وتجربه های دینی.......................................................................79

4-1-11-5- نتیجه گیری بحث.....................................................................................................................80

بخش دوم :باورفطری معاد............................................................................................................................80

4-2-1- معناومفهوم وآثاراعتقاد به معاد درحیات انسان................................................................................80

4-2-1-1- معنای لغوی و اصطلاحی معاد....................................................................................................80

4-2-1-2- واژه معاد درقرآن وروایات.........................................................................................................81

4-2-1-3- معنای عام وخاص معاد...............................................................................................................81

4-2-1-4- ارتباط معاد شناسی وانسان شناسی...............................................................................................82

4-2-1-5- نقش معادباوری درحیات انسان ..................................................................................................82

4-2-1-6- هدف از معاد شناسی..................................................................................................................82

4-2-1-7-آثار اعتقاد به معاد........................................................................................................................82

4-2-2- جایگاه فطری معاد..........................................................................................................................83

4-2-2-1- جایگاه معاد................................................................................................................................83

4-2-2-2- ریشه های معاد دراعماق فطرت...................................................................................................83

4-2-2-3- معاد درتجلیگاه فطرت................................................................................................................85

4-2-3- بررسی براهین وادلّه اثبات باور فطری معاد.......................................................................................87

4-2-3-1- دلایل امکان باور فطری معاد.......................................................................................................87

4-2-3-2- دلائل وقوع باور فطری معاد........................................................................................................87

4-2-3-3- بیان اقوالی ازفلاسفه ومتکلمین اسلامی دراثبات باور فطری معاد...................................................91

4-2-3-4- نتیجه گیری...............................................................................................................................92

بخش سوم : باور فطری نبوّت.....................................................................................................................93

4-3-1- معانی نبوّت.....................................................................................................................................93

4-3-1-1- معنای لغوی نبوّت.......................................................................................................................93

4-3-1-2- حقیقت نبوّت.............................................................................................................................94

4-3-1-3- نبوّت از نظر قرآن وروایات.........................................................................................................95

4-3-1-4- انواع نبوّت از نظر فلاسفه وحکما اسلامی....................................................................................96

4-3-2- نبوّت وفطرت.................................................................................................................................97

4-3-2-1- نبوّت مکمّل فطرت....................................................................................................................97

4-3-2-2- هماهنگی فطرت وشریعت..........................................................................................................98

4-3-2-3- فطرت رمز جامعیت وجاودانگی شریعت.....................................................................................99

4-3-3- فلسفه بعثت نبوّت..........................................................................................................................100

4-3-3-1- نمایاندن راه رستگاری.............................................................................................................0 10

4-3-3-2- غفلت زدایی وبیدارگری..........................................................................................................100

4-3-3-3- پشتیبانی از فضائل اخلاقی.........................................................................................................102

4-3-3-4- برقراری عدالت اجتماعی..........................................................................................................102

4-3-4- لزوم نبوّت ازنظررهبری فطری.......................................................................................................102

4-3-4-1- نیاز امور فطری به رهبری..........................................................................................................103

4-3-4-2- لزوم نبوّت ازنظروضع قوانین.....................................................................................................104

4-3-4-3- لزوم نبوّت فطری از نظر تعلیم وتربیّت.......................................................................................104

4-3-5- نظرات فلاسفه ومتکلمین اسلامی در اثبات باورفطری نبوت...........................................................105

4-3-5-1- ابوعلی سینا...............................................................................................................................105

4-3-5-2- سهروردی................................................................................................................................106

4-3-5-3- ملاصدرا..................................................................................................................................106

4-3-5-4- دیدگاه متکلمان اسلامی...........................................................................................................106

4-3-6- نتیجه بحث...................................................................................................................................107

فهرست آیات.............................................................................................................................................109

منابع ومآخذ...............................................................................................................................................110

چکیده انگلیسی..........................................................................................................................................115

چکیده پایان نامه: (شامل خلاصه، اهداف، روشهای اجرا و نتایج بدست آمده)

یکی از مهمترین مسائل در فلسفه و کلام اسلامی ، موضوع فطرت و باورهای اعتقادی است.

وجود فطرت از دیدگاه اسلام امری مسلّم است؛ و اسلام بدون شک برای "انسان" فطرتی قائل است که در چارچوبی ویژه منجر به معرفت شناسی دینی می شود.

امور فطری، خدادادی هستند که از آغاز آفرینش همراه انسان می باشند و این امور اکتسابی نیستند بلکه در درون انسان به یادگار گذاشته شده است.

باورها و اعتقادات فطری زیربنای همه شئون جامعه انسانی است و پایه تمام اعتقادات بشر ، عقیده به فطری بودن "خداشناسی، معاد، نبوت" می باشد.

باورها همان مجموعه اعتقاداتی است که انسان در محدوده دین و برای بهره مندی از یک زندگی سالم و سرشار از هدایت انتخاب می کند و هیچگاه نمی تواند بدون پذیرش آنها شناختی صحیح و کامل از مجموعه جهان هستی داشته باشد.

فلاسفه و متکلمین اسلامی در زمینه اعتقادات فطری سه اصل مهم "خداشناسی و توحید" ، " معاد شناسی" و "پیامبر شناسی " را مطرح کرده اند. همچنین فلاسفه و متکلمین در فطری بودن این سه اصل هم عقیده اند ولی در مورد کیفیت مواد فوق ممکن است اختلاف نظر داشته باشند.

یکی از اهداف نگارش این رساله ، اولاً ارائه پاسخ مناسب به پرسشهایی از قبیل:

الف) معنی و مفهوم باور در معرفت شناسی دینی چیست؟

ب) آبا فطریات در انسان قابل اثبات هستند؟

ج) مصادیق باورهای فطری از نظر فلاسفه و متکلمین اسلامی چه می باشد؟

د) آیا خداشناسی ، معاد و نبوت از نظر فلاسفه و متکلمین فطری هستند یا نه؟

ثانیاً در روزگار ناباوریها و کجرویها بیش از همیشه نیاز به پروردگار یکتا و شناخت و اثبات فطری او و اعتقاد به رستاخیز و نبوت یک ضرورت حیاتی و فطری است.

لذا در این رساله سعی این است که موضوع فطرت و مصادیق باورهای فطری از دیدگاه فلاسفه و متکلمین اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.

کلید واژه ها: فطرت ، باور ، خداشناسی و توحید ، معاد ، نبوت.

بیان مسئله:

       سپاس فراوان آفریدگاری را سزاست که جهان هستی را همسان و هماهنگ با احتیاجات ونیازهای بشر سامان داده وبا تدبیر حکیمانه خود آنرا پرورده است.

تحیّات ودرود بیکران بروالاترین معلّم ومربّی انسان یعنی پیامبر اکرم «ص»که بامدد وحی الهی وکتاب آسمانی، بشریت را به صراط مستقیم ورهنمودهای درخشان فرهنگ وتمدن آشنا ساخته است، وهمچنین برامامان وپیشوایان راه حق که همواره اهتمام و عنایات خودر ا به جامعه بشری ارزانی داشته اند.

انسان از سپیده دم تاریخ ،پیش ازآنکه بداندچگونه برای خود خانه بسازد ویا خوراک وپوشاک فراهم آورد، دارای یک سری اعتقادات وباروهای فطری بوده است که مهمترین آنها نیاز بشر به دین در هر عصروزمانی است. یکی از نکاتی که قرآن در این مورد بدان اشاره کرده است آیه : «فَاَقِم وَجهَکَ للّدین حنیفاً فطره الله التّی فطرالناسَ علیها لاتبدیلَ لِخلقِ الله ذلکَ الدّین القیّمُ ولکن اکثرَ الناس لایعلمون» [1]است .که خداونددراین آیه یادآوری می کند: دین ،هماهنگ با فطرت و طبیعت انسانی است وبنابراین همیشه بصورت یک احتیاج قطعی وضروری بشر ،خودنمایی می کند. انسان از روزی که بوجودآمده همواره خدا راپرستش کرده وبه او عشق می ورزیده است. تاریخ زندگی بشر این نکته را به اثبات رسانده است که بشر ابتدایی هم خدا پرست بوده وهمچنین به روز قیامت ونبوّت اعتقاد داشته است واکثر اندیشمندان وجامعه شناسان به این عقیده اصرار می ورزند.

از آنجا که عقاید واصول کلی احکام الهی براساس ساختار آفرینش انسان تنظیم شده است ،به رغم تمام تلاشهایی که درطول تاریخ برای نابودی آنها صورت گرفته ، این احکام و عقاید پا بر جا مانده ،وگرچه چند صباحی کم رنگ یا افیون جلوه کرده است ،بالاخره با برطرف شدن موانع، جایگاه فطری خود را باز یافته است؛ کشورهای کمونیستی شوروی سابق بهترین شاهد براین مدّعا هستند. [2]

موضوع اصلی تحقیق باورهای فطری ازدیدگاه فلاسفه ومتکلمین اسلامی می باشد. دراین تحقیق می- کوشیم ابتدا بحث فطرت را به طور کامل بیان کنیم وسپس به معنی ومفهوم باورها در اصطلاح بپردازیم که آیا باورهای فطری درانسان موجود است یاخیر؟ اگرموجود است نظر فلاسفه ومتکلمین اسلامی را دراین زمینه بیان کنیم.

فلاسفه ومتکلمین اسلامی درزمینه باورهای فطری سه اصل کلی ازعقاید را بیان نموده اند:که ترتیب منطقی آن به این صورت است که نخست بحث خداشناسی وتوحید وبه دنبال آن معادشناسی وسپس پیامبر شناسی را مطرح کرده اند.

چنانکه علّامه طباطبایی برمبنای همین عقیده اظهار می دارد که: «قرآن مجید برنامه زندگی انسان را به این نحو تنظیم کرد که اساس برنامه خودرا «خداشناسی» قرارداد واعتقاد ویگانگی خدا را اوّلین اساس دین شناخت وپس ازشناسانیدن خدا«معاد شناسی»راازآن نتیجه گرفت و اصل دیگر قرارداد وپس ازآن «پیامبرشناسی» رااز معاد شناسی نتیجه گرفت زیرا پاداش اعمال نیک وبد بدون ابلاغ قبلی طاعت ومعصیت ونیک وبد از راه وحی ونبوّت صورت نمی بندد وآنرا نیز اصلی دیگر قرارداد واین سه اصل نامبرده را اصول دین شمرد.»[3]

اینکه باورهای فطری مثل،خداشناسی ،معاد ونبوّت یک امر فطری است همه فلاسفه و متکلمین اسلامی درباره آنها اتفاق نظر دارند. دراین زمینه نظرقرآن وسنّت را در مورد فطری بودن باورها بررسی می کنیم؛ واینکه اگرخداشناسی امر فطری است ،فطری به چه معناست ؟آیا همان معنا، مراد است که بعضی از فلاسفه ومتکلمین گفته اند.یعنی ازفطریات منطقی است؟ یا ازآن معنا که مراد ومورد نظرعرفا است که معتقدند .انسان مرتبه ای از ریاضت نفسانی و سیروسلوک معنوی خدا را بدون توسّل به هیچ برهان واستدلال عقلی وبه نحو حضوری ،شهود می کند، یا مراد چیز دیگری است؟ ازطرفی می بینیم درطول تاریخ بشر توده مردم از راه گرایش به ادیان و از طریق فطرت سلیم خود، دوراز دقت های فلسفی وخردورزی های افراطی ،به خداایمان آورده اندوکمتر فردی از مؤمنان براثر اقناع عقلی و قبول استدلالات فلسفی به خدا مؤمن شده است. به همین جهت بسیاری از اندیشمندان ومتکلمان وعرفا درطول تاریخ تفکر بشری چه درغرب و چه درشرق ،اصولاً احتیاج عقلی را درباره شناخت خداوند موثّر ومفید نمی دانستند ومعتقد بودند که راه خداشناسی ،تجربه دینی وشهود قلبی است.

ادیان توحیدی مهم جهان برچنین اساسی مردم رادعوت به ایمان کرده اندو ازاستدلالات عقلی اجتناب ورزیده اند .درقرآن هم اگر چه گاهی ادلّه ای درحد تذکّر وواداشتن عقل فطری بشربه تدبر درجهان هستی وزدودن پرده های غفلت از روی فطرت خداگرایی وخداشناسی بشراست، نه براهین فلسفی متداول برای اثبات خدا،اصولاً ازنظرقرآن سرشت انسان برمعرفت خدا منظورگشته است:«فاَقِم وجهََکَ لِدّین حنیفاً فطرة الله التی فَطَرَ الناس علیها»«روم،30» ودروجود خالق هستی شک وتردیدی وجود ندارد،«اَفی الله شکّ فاطر السموات والارض»«ابراهیم ،10» ،تا نیاز به استدلال پیچیده فلسفی باشد ولی درعین حال،برای افرادی که این فطرت زلال را به اغراض دنیوی وهواهای نفسانی آلوده کرده اند،ازباب تذکّر و تنبیه واتمام حجّت،ادلّه ساده اقامه نموده است. همچنین درکلام معصومین«ع» خواهیم دید،تکیه برهمین فطرت شده است وشناخت حقیقی خدا ،ازاحاطه عقلی بشر دورشمرده شده ودر حیطه شناخت باطنی وعقلی قرار گرفته است با توجّه به این نکات ،اهمّیت وجایگاه بحث خداشناسی فطری روشن می شود. گرچه هنوز به طور کامل نظریه فطرت تبیین نشده است ،امّا به گونه اجمال می توان گفت که خلقت تمام انسانها براساس فطرتی است که این فطرت طالب خداشناسی وخداگرایی می باشد وبدین سان آدمیان پذیرش ذاتی برای توحید عملی ونظری دارند .برخی قائل به فطری بودن نبوّت پیامبر اسلام و ولایت ائمه اطهار«ع»نیز می باشند. بنابراین انسانها دربدوتولد گرایش پذیرش ارکان شیعه را بالقوه دارا می باشند.[4] بنابراین طبعاً باید به بررسی دیدگاهها وعقاید متکلمان ،فلاسفه وعرفا هرچند به نحو اختصار بپردازیم وهمانطور که اشاره شد دراین پژوهش توجه اصلی به فطرت وباورهای فطری خداشناسی وتوحید، معاد ونبوّت می باشد.

 این رساله ازچهارفصل کلی تشکیل یافته که درفصل اول به کلیات ودرفصل دوم به بحث فطرت پرداخته شده است واین فصل خود از چهاربخش شکل گرفته :بخش اول به معانی ومفهوم فطرت، بخش دوم به ملاک وتعریف وتقسیم امورفطری ،بخش سوم به عوامل وموانع شکوفایی فطرت وبخش چهارم به تاریخچه فطرت پرداخته شده است.

فصل سوم درمورد معنی ومفهوم باورومصادیق باورهای فطری می باشد که این فصل خودشامل سه بخش است:بخش نخست معنی ومفهوم باور وراههای رسیدن به آن وتوجیه باور، بخش دوم باورهای دینی ونظریه فطرت در دیدگاه اسلام وبخش سوم اشاره به مصادیق باورهای فطری دارد.

فصل چهارم به باورهای فطری خداشناسی وتوحید، معاد ونبوّت پرداخته شده است که این فصل خود شامل سه بخش است :.بخش نخست ،بررسی معنا ومفهوم ،نظرات وادلّه فلاسفه وحکمای اسلامی دراثبات باور فطری خداشناسی وتوحید.

بخش دوم ،باور فطری معاد از نظرمعنا ومفهوم ،جایگاه فطری وهمچنین بررسی اقوالی از فلاسفه ومتکلمین اسلامی .وبخش سوم،اشاره به باور فطری نبوت از نظرمعناومفهوم وجایگاه فطری وهمچنین نظرات فلاسفه ومتکلمین اسلامی دارد ودرپایان فهرست آیات قرآن کریم وفهرست منابع وچکیده انگلیسی رساله آمده است .

انگیزه انتخاب موضوع:

بسیاری ازمردم عصرتکنولوژی وارتباطات از روشهای مذهبی واخلاقی فاصله گرفته اندکه شاید اثرات منفی حتی اثرات مطلق آن هنوز به طورجدّی بررسی نشده است یا حداقل درسطح مسائل جامعه شناسی روشن نشده است ؛از طرفی دیگر،برهنگی اخلاقی که مایه تمام بدبختی های عصرکنونی هست واثرات آن امروزه به وضوح دیده می شود مثل جنگها وخونریزیهای موجود،تجاوزها واستعمارهاوتعدّی به حقوق دیگران مسئله ای است که نمی توان آنرا مخفی کردوتاکنون هم هیچ اقدام بین المللی صورت نگرفته است ،می شود قاطعانه وواقع ببینانه گفت: بسیاری از تحصیلکرده های امروزی تصویری سطحی ونارسا از خدا،معاد ونبوّت وبطورکلّی از مذهب دارند که از حدود آداب ورسوم ساده وقدیمی فراتر نمی رود ومهمترین عاملش هم جدّی نگرفتن مسائل مربوط به دین است که اینها چنین برداشتی از خداوقیامت ونبوّت دارند. علاوه براینها چون پذیرش خدا، قیامت ونبوّت مستلزم قبول مذهب می باشد وبسیاری از مذاهب مانعی برسر بی بندو باریهای فردی واجتماعی که عنوان آزادی را روی آن می گذارند محسوب می شوند مخصوصاً درعصری که وسایل کامجویی هم برای افراد فراهم است لذا می خواهندخود را ازمذهب وباروهای فطری دور نگاه دارند وفراتر از اینها مداخله های سیاسی دولتهای استعمارگرنیز برای مطرود ماندن بحثهای جدی درزمینه مذهب مخفی نیست.بااین وجودبازهم شکستهای پی درپی این طرح برای اصلاح جامعه انسانی کم کم این فکررابوجودآورده که شاید گمشده خود را بتوانند در مذهب و ایمان فطری به خدا،نبوّت ومعاد بدست آورند. ولازمه چنین چیزی ارائه صحیح عقاید وباروهای فطری واصول تعالیم پیامبران وضابطه تشخیص یک مذهب می باشد.هدف دراین تحقیق کمک به همین هدف مقدس یعنی عرضه کردن عقاید وباورهای فطری ومذهبی ـ که دررأس آنها اثبات خداشناسی، نبوّت ومعاد می باشد . ـ درشکل صحیح بااصول منطقی وفطری روز می باشد .لذا دراین تحقیق کوشیده شده است دلائل اساسی خداشناسی ،معاد ونبوت را با توجه به نظرات فلاسفه ومتکلمین اسلامی ازطریق فطرت که برای همگان قانع کننده باشد تشریح کنم .از طرفی با توجه به علاقمندی بنده حقیر به مطالعه وتحقیق فطرت وباورهای فطری برآن شدم که معارف فطری را به شکلی صحیح واز نگاه فطرت بیان کنم . بنابراین برهر فرد شیعه واجب است که ازاصول اعتقادی به هرنحو ممکن دفاع نماید، و این حقیر هم می خواهد به حسب وظیفه شرعی مهمترین اصول اعتقادی را با دلایل فطری بررسی نماید.

قلمرو تحقیق:

باتوجه به اهمیت موضوع تحقیق ،این مسئله که باور فطری چیست؟ وچگونه باید آنرا مورد بررسی قراردادوبه اثبات از طریق فطرت رساند؟از زاویه های مختلف مورد بررسی قرارداده ایم واهمیّت بحث فطرت را دربه اثبات رساندن باورها معیّن نمود ه ا یم . ودراین زمینه از آیات قرآن کریم ونهج البلاغه وکلام معصومین«ع» بهره جسته ایم، وهمچنین نظرات فلاسفه ومتکلمین ودانشمندان وعرفای اسلامی را به طور مختصرومفید بیان نموده ایم.

روش تحقیق:

پس ازاینکه موضوع رساله به تصویب رسید، بااستفاده از راهنمایی های استادان گرانقدر، چارچوب موضوع روشن شد. دراین رابطه کتابهایی که مرتبط با فطرت بود مورد مطالعه وبررسی قرارگرفت، ولی چون به دلیل عدم آشنایی با منابع برای سهولت درکار ابتدا به مطالعه وبررسی پایان نامه ها وکتابهایی که به موضوع رساله مربوط می شد یادرمورد فطرت بیان شده بود پرداختیم ؛باید گفت که هرتحقیق وپژوهشی نیازمند استفاده از روشی می باشد. زیرا بدون داشتن هدف وشیوه درست رسیدن به نقطه مطلوب دشواراست وبا مشکلاتی روبرو خواهد شد .درتدوین ونگارش رساله به روش کتابخانه ای واسنادی عمل شده وبا مراجعه به آثار هریک از فیلسوفان ومتکلمین ونظرات آنها وکتابهایی که درباره موضوعات رساله نگاشته شده مورد بررسی وتحقیق قرار گرفت ودرفیش های جداگانه گردآوری وطبقه بندی شد وپس ازجمع آوری درحد نیاز به نگارش درآمد،درهمین راستا درجستجوی منابع ،به کتابخانه های متعددی مراجعه وازراهنمایی های بعضی از مدرّسین مراکز آموزش عالی نیز استفاده شد. کتابخانه هایی که به آنها مراجعه گردید،ازاین قراراست: کتابخانه دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار،کتابخانه دانشگاه تربیّت معلّم سبزوار،کتابخانه الغدیر شهرستان نیشابور،کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور،کتابخانه بزرگ آستان قدس رضوی وتالار محققان وبنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.

 همچنین به منظور بهره بردن از جدیدترین اطلاعات، درنگارش این پایان نامه از مقاله های اینترنتی وسی دی های فلسفی وکلامی از جمله نورالحکمه استفاده شده است . امیدآنکه مورد قبول ارباب نظر واقع گردد ...

و.......