پایان نامه نقش ایثار در تحقق وحدت ملی و انسجام اسلامی
پیش گفتار. ۵
مقدمه. ۷
۱-۱ مقدمه. ۱۱
۲-۱ بیان مسئله. ۱۲
۳-۱ اهداف تحقیق.. ۱۳
۴-۱ اهمیت تحقیق.. ۱۴
۵-۱ ضرورت تحقیق.. ۱۶
تعریف واژگان اساسی تحقیق.. ۱۷
الف) ایثار. ۱۷
ب) شجاعت.. ۱۷
ج) شهادت.. ۱۸
د) فرهنگ… ۱۸
هـ) انفاق.. ۱۹
و) اتحاد. ۱۹
ز – انسجام. ۲۰
۱-۲ مقدمه. ۲۲
۲-۲ تاریخچه ی موضوع.. ۲۳
۴-۲ پیشینه نظری.. ۲۴
۱-۳ مقدمه. ۲۶
۲-۳ روش های مورد استفاده در تحقیق.. ۲۷
۳-۳ بیان فنون گرد آوری اطلاعات و توضیح آن ها ۲۹
۱-۴ مقدمه. ۳۱
فرضیه ۱ – قرآن و نهج البلاغه درباره ی ایثار و شهادت مصادیق فراوانی دارد. ۳۲
الف) دیدگاه قرآن درباره ایثار. ۳۲
ب) شهادت در قرآن.. ۳۳
نمونه عملی ایثار. ۳۷
خوابیدن علی (ع) در جایگاه پیامبر (ص). ۳۷
مفهوم ایثار. ۴۱
فضیلت ایثار. ۴۱
انواع ایثار. ۴۲
یاد معاد، و توجه به پاداش ایثارگران.. ۴۳
توجه به فواید و ثمرات ایثار. ۴۵
برابری و مساوات.. ۴۵
مسئولیت های اجتماعی.. ۴۶
۳- همدردی.. ۴۷
مطالعه زندگانی ایثارگران و الگو قرار دادن آنان.. ۴۸
الف) جلوه های ایثار در کربلا.. ۵۱
درس هایی از چند ایثارگر دیگر نینوا ۵۳
یزید ابن زیاد کندی.. ۵۳
هلال ابن نافع جبلی.. ۵۴
فرهنگ عاشورا و تأثیر آن در دفاع مقدس… ۵۵
جلوه های فرهنگ عاشورا در دفاع مقدس… ۵۷
الف) ایثار محور مسائل اخلاقی.. ۵۸
ب) احیاء فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه. ۵۸
ج) بررسی فلسفی فرهنگ ایثاردر اجتماع کنونی و کاربرد آن.. ۵۹
د) آثار سیاسی ایثار در جامعه. ۶۴
هـ) آثار اجتماعی ایثار در جامعه. ۶۵
فرضیه ۴-۵ : عوامل مؤثر در ایجاد وفاق و همدلی.. ۶۶
پیامبران و رسول خدا (ص). ۶۸
امام و رهبر. ۶۹
قرآن.. ۶۹
رعایت حقوق دولت و ملت.. ۷۱
سیاست درهای باز. ۷۲
حفظ آبروی مردم. ۷۳
خدمات صادقانه به مردم. ۷۴
حفظ آداب و رسوم خوب.. ۷۶
احترام به پیمان ها ۷۶
فرضیه ۶-۴ اتحاد و وحدت یکی از عوامل پایداری جامعـه است. ۷۸
الف) وحدت و اتحاد از دیدگاه قرآن کریم. ۷۸
ب) وحدت از دیدگاه پیامبـر: ۷۹
ج) وحدت از دیدگاه امام حضرت علی (ع). ۸۰
ولایت فقیـه و نقش آن در اتحاد بین مردم. ۸۱
وحدت و همـدلی امت سرلوحه دعوت انبیاء. ۸۲
اتحاد ملی و انسجام اسلامی در بیانات مقام معظم رهبـری.. ۸۴
سربلندی ایران اسلامی و الگو شدن در میان ملت های مسلمان.. ۸۴
وحدت از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره). ۸۶
وحدت اسلامی در آئینه ی نگاه استاد مطهـری (ره). ۸۹
اتحاد بین مردم فلسفه بعثت پیامبران.. ۹۲
نقش ائمه در ایجاد اتحاد و همبستگی مردم. ۹۲
ارزش همبستگی مردم در حکومت اسلامی.. ۹۳
جلوه گاه های وحدت در میان امت.. ۹۴
۱- نماز وحدت آفرین و دشمن شکن جمعه. ۹۴
۲- حضور یکپارچه در مراسمات ملی.. ۹۷
۳- ۲۲ بهمن.. ۹۷
۴- انتخابات.. ۹۸
وحدت جوانان برای نهضت.. ۱۰۰
روحیه شهادت طلبی جوانان.. ۱۰۰
وحدت کلمه ی جوانان.. ۱۰۱
حفظ کلمه ی وحدت.. ۱۰۱
فرضیه ۷-۴ ایثار دارای نقش بسیار مهمی در انسجام اسلامی است. ۱۰۳
انسجام اسلامی.. ۱۰۳
ایثار محور اتحاد و انسجام اسلامی.. ۱۰۵
۱-۵ مقدمه. ۱۱۱
۲-۵ نتیجه گیری.. ۱۱۱
۳-۵ مشکلات تحقیق.. ۱۱۲
۴-۵ پیشنهادات تحقیق.. ۱۱۳
الف) پیشنهادات به مسئولین.. ۱۱۳
ب) پیشنهادات به محققین.. ۱۱۳
فهرست منابع.. ۱۱۴
۳-۲ پیشینه عملی (نقد کتاب). ۱۱۵
فهرست منابع
۱) بی آزار شیرازی، عبدالکریم ، «رسالت انقلاب اسلامی ایران در توحید کلمه» ، جلد دوم، چاپ دفتر نشر فرهنگ اسلامی، هفدهم ربیع الاول سال ۱۴۰۴
۲) حیدریف حسن، «اتحاد ملی و انسجام اسلامی رمز نجات و بقای مسلمین». انتشارات نشر روح، قم ۱۳۸۵
۳) سادات، محمد علی، «مبانی وحدت در امت اسلامی» انتشارات الهام، قم، مرداد ۱۳۸۵
۴) کریمی، رضا، «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» ، انتشارات نسیم حیات، تهران، ۱۳۵۸
۵) یوسفی، علیرضا، «ایثار» ، جلد ۱ ، انتشارات حسین (ع)، قم، اول بهار ۱۳۸۲
۶) یوسفی، علیرضا، «ایثار» جلد ۲ ، انتشارات حسین (ع) ، قم ، اول بهار ۱۳۸۲
۷) تفسیر نمونه ، آیه الله ناصر مکارم شیرازی و همکاران ، ۱۳۷۶ ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه
۸) فرهنگ عمید ، جلد اول
۹) ماهنامه امتداد ، ۸۵-۸۶
۱۰)بحارالانوار ، مکتب الاسلامیه ، ج ۱
۱۱)مجلسی محمد باقر ، تهران
۱۲)معاونت تحقیق و پژوهش کنگره سرداران شهید – دانشگاه و فرهنگ ایثار و شهادت – جلد اول – نشر ستاره ها ، مشهد ، چاپ ۱۳۸۵
۱۳)محدثی، جواد، «درس هایی از نهج البلاغه ۱۲ وحدت و انسجام» شرکت به نشر ، مشهد ، چاپ دوم، ۱۳۸۶
۱۴)عقیلی پور، جواد «اتحاد ملی و انسجام اسلامی در پرتو واعتصموا الجبل الله جمیعا و لاتفرقوا» نشر عابد ، بیرجند ، چاپ اول ، بهار ۸۶
۱۵)تبیان آثار موضوعی، جوانان از درگاه امام خمینی (س) ، نشر شانزدهم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) با همکاری دبیرخانه شورای عالی جوانان – مشهد – پاییز ۱۳۷۸
۱-۴ مقدمه
از آنجا که تمامی جوامع بشری در پی نقش ایثار در انجام و وحدت ملی بوده اند. از کشورهای غربی تا شرقی و بر اساس سطح فکری افراد همه برای رساندن جامعه خود به رشد فکری و صنعتی و سیاسی و اجتماعی تلاش دارند. در این فصل به گوشه ای از این نقش، تأثیر آن در وحدت ملی و انسجام اسلامی خواهیم پرداخت.
قبلاً «باید این نکته را یادآوری نماییم که ایجاد وحدت در هر اجتماعی قبل از قطع ریشه های اختلاف و پراکندگی امری بیهوده و بی ثمر بوده و اگر هم در چنان شرایطی ظاهراً وحدت و اتحادی بوجود آید مسلماً جنبه ی صوری و موقتی دارد. همچون درختی می ماند که از ریشه در معرض هجوم آفات باشد»
در مباحث بعدی پیدایش وحدت اسلامی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت و نقش وحدت مسلمین در صدر اسلام و پیروزیهای آن بررسی خواهد شد.
فرضیه ۱ – قرآن و نهج البلاغه درباره ی ایثار و شهادت مصادیق فراوانی داردالف) دیدگاه قرآن درباره ایثار
خداوند متعال در سوره حشر آیه ی ۹ می فرماید « وَ یُؤثرون علی اَنفسهم و لَو کان بِهم خصاصَهٌ» مردم با ایمان کسانی هستند که هر چند خود سخت نیازمند باشند دیگران را بر خود مقدم می دارند و ایثار می کنند.
مفسران در شأن نزول این آیه نقل کرده اند : پیامبر گرامی اسلامی روز پیروزی بر یهود بنی نضیر به انصار فرمود : «اگر مایل هستید اموال و خانه هایتان را با مهاجران تقسیم کنید، و در این غنائم با آنها شریک شوید، و اگر می خواهید امو ال و خانه هایتان از آن شما باشد و از این غنائم چیزی به شما داده نشود»؟!
انصار گفتند : هم اموال و خانه هایمان را با آنها تقسیم می کنیم و هم چشم داشتی به غنائم نداریم و مهاجران را بر خود مقدم می شماریم، آیه فوق نازل شد و این روحیه ی عالی آنها را ستود . (مکارم شیرازی – ۱۳۷۶ – ۵۱۹ – ۵۱۸)
در حدیث آمده است : کسی خدمت پیامبر آمد و عرض کرد گرسنه ام، ایشان دستور دادند از منزل غذائی برای او بیاورند ولی در منزل حضرت غذا نبود، فرمود: چه کسی امشب این مرد را میهمان می کند؟ مردی از انصار اعلام آمادگی کرد و او را به منزل خویش برد، اما جز مقدار کمی غذا برای کودکان خود، چیزی نداشت، به همسرش سفارش کرد به هر شکل که ممکن است کودکان را بخواباند وقتی کودکان خوابیدند زن و مرد و میهمان بر سر سفره نشستند و صاحب خانه چراغ را به بهانه ی اینکه کودکان او خوابیده اند خاموش کرد و غذا را سر سفر آوردند و زن و همسر بدون آن که چیزی از غذا در دهان بگذارند دهان خود را تکان می دادند و میهمان فکر کرد که آنها نیز همراه او غذا می خورند و او به مقدار کافی خورد و سیر شد و آنها آن شب گرسنه خوابیدند، صبح خدمت پیامب آمدند، پیامبر نگاهی به آنها کرد و تبسم نمود و بدون آنکه مرد صاحب خانه سخنی بگوید آیۀ «و یؤثرون علی اَنفسهم و لو کان بهم خصاصهٌ» را تلاوت کرد و ایثار او را ستود. (شیخ طوسی – ۲۶)
ب) شهادت در قرآنآیات فراوانی در قرآن کریم به مسئله شهادت اشاره نموده است، در این قسمت به برخی از آیه ها و ترجمه ی آنها اشاره می نمائیم.
«ولا تحسبنّ الّذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاءٌ عند ربّهم یرزقون » «هرگز نپندارید که شهیدان راه خدا مرده اند، بلکه زنده به حیات (ابدی) شدند و در نزد پروردگارشان متنعَم خواهند بود». (سوره آل عمران آیه ۱۶۹)
«و لا تقولو لمن یقتل فی سبیل الله امواتٌ بل احیاءٌ ولکن لا تشعرون» «به کشته شدگان در راه خدا، مرده نگوئید چرا که زنده اند، لکن شما درک نمی کنید». (سوره بقره آیه ۱۵۴)
«والّذین قتلوا فی سبیل الله فلن یضلّ اعمالهم سیهدیهم و یصلح بالهم و یدخلهم الجنّه عرّفها لهم» «و آ»ان که در راه خدا کشته شدند، هرگز خداوند اعمالشان را ضایع نمی گرداند، آنها را هدایت کرده و امورشان را اصلاح می فرماید و در بهشتی که قبلاً به آنان شناسانده وارد خواهد کرد». (سوره محمد (ص)، آیه ی ۴)
«فرحین بما اتاهم الله من فضله و یستبشرون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الا خوف علیهم و لا هم یحزنون»
«از فضیلتی که خدا نصیبشان کرده است شادمانند و به‌آن ها که در پی شان هستند و هنوز به آن ها نپیوسته اند بشارت می دهند که بیمی بر آن ها نیست و اندوهگین نشوند.» (سوره آل عمران آیه ی ۱۷۰)
شهادت برای انسانهای وارسته وخودساخته که از دنیا و وابستگی های آن رسته و به خدا پیوسته اند، میانبرترین راهی است که آنان را به مقصد نهایی و هدف والای الهی می رساند. شهادت از دیدگاه آیات و حیانی قرآن نه تنها خسارت نیست بلکه حیاتی جاودانی و همیشگی است و این ندای قرآن نه تنها خسارت نیست بلکه حیاتی جاودانی و همیشگی است و این ندای قرآن همواره در گوش مردمان آزاده جهان طنین انداز است که :« ولا تحسبن الّذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاءُ عند ربّهم یرزقون» «هرگز گمام مبر کسانی که در راه خدا کشته شده اند، مردگانند، بلکه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند.»
سعدی می گوید :
زنده کدامست بر هوشیار آنکه بمیرد به سر کوی یار
شهادت در حقیقت یک پیروزی و فتح است . پیروزی بر شیطان و فتح قله های رفیع کمالات و فضائل «قل هل تربصّون بنا الا احدی الحسنیین» بگو، آیا درباره ما جز یکی از دو نیکی را انتظار دارید؟ (پیروزی یا شهادت).»
برای یک مسلمان دین باور و خدا محور، هم شهادت و هم کشتن، هر دو پیروزی است، چرا که هدف او از جهاد مقدس، احقاق حق و اعتلای پرچم حق است و روشن نمودن شاهراه انسانیت. و پرتو افشاندن در ظلمات استبدادها و ستم ها و فسادها است، به همین جهت او در هر دو صورت به این هدف والایش رسیده و موجب استحکام ارزشهای الهی و انسانی گردیده است.
«الذین ینفقون اموالهم باللیل و النهار سرّاً و علانیهً ظهر اجرهُم عند ربهم و لا خوف عَلَیهم و لا هم یحزنون» (سوره ی بقره آیه ۲۷۴)
«آنان که مال خود را در شب و روز، نهان و آشکارا انفاق می کنند، پاد اش آنان نزد پروردگارشان است و هرگز از حادثه ی آینده بیم ناک، و از امور گذشته اندوهگین نخواهند گشت».
این‌آیه درباره ی حضرت علی (علیه السلام) نازل شد که از چهار درهم، یکی را شب، یکی را روز، دیگری را آشکار و آن یکی را پنهانی به فقیران عطا کرد.
شهادت و ایثار از دیدگاه پیامبر (ص)پیامبر (ص) درباره ی ایثار و شهادت فرموده اند :
«ما من قطره ادب الی الله عزوجل قطره دم فی سبیل الله»
«هیچ قطره ای در پیشگاه خداوند محبوب تر از قطره خونی که در راه خدا ریخته شود نیست»
همچنین در جای دیگری از پیامبر نقل شده است که :
«فوق کل ذی بر رحتی یقتل فی سبیل الله فاذا قتل فی سبیل الله فلیس فوقه بر»
«بالاتر از هر فرد نیکوکاری، نیکوکار دیگری وجود دارد که در راه خدا کشته شده و آن گاه که در راه خدا کشته شد بالاتر از او نیکوکاری وجود ندارد» (مجلس – ۱۰)
امام (ع) در خطبه ی (۲۳) در جنگ صفین در راستای آموزش روانی به سربازان خود می فرماید : «اِنَّ اَکرَمَ الموتِ اَفضَل وَ الّذی نفس ابن ابی طالبٍ بِیَدهِ، لِاَلفِ ضربهَ بالسیفِ اَهوَنُ علی میتهٍ علی الفرانس فِی غَیرِ طاعهٍ الله» و همانا گرامی ترین مرگ ها کشته شدن در راه خداست سوگند به آن کسی که جان پسر ابوطالب در دست اوست، هزار ضربت شمشیر بر من آسان تر از مرگ در بستر راحت در مخالفت با خداست.
و حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در بیانی، فرهنگ مجاهدت و جانبازی در راه خدا را در اصحاب مخلص پیامبر می ستاید و می فرماید : این روحیه چنان ما را مجاهد در راه خدا ساخته بود که با دشمن در حالی می جنگیدیم که بسیاری از نزدیکان ما مانند پدران و برادران و عموهای ما در صفوف دشمن بودند و آنها را در راه خدا می کشتیم و این مسئله نه تنها موجب سستی ما در امر جهاد نمی شد، بلکه به خاطر اثبات بندگی خود و ترجیح محبت خدا بر محبت بستگان خود و موفقیت در این آزمون الهی، خدا بر ایمان و معرفت ما می افزود و ما را در بندگی خود راسخ تر می ساخت. [۱]
نمونه عملی ایثارخوابیدن علی (ع) در جایگاه پیامبر (ص)حضرت علی (ع) در علم و دانش داناترین یاران پیامبر و سایر اهل اسلام بود و نخستین کسی است در اسلام که در بیانات علمی خود در استدلال آزاد برهان را باز کرد. و در معارف الهیه بحث فلسفی نمود و از باطن قرآن سخن گفت و برای نگهداری لفظش دستور زبان یابی را وضع فرمود و تواناترین عرب بود در سخنرانی او در عرب به شجاعت ضرب المثل بود و در آن همه جنگها که در زمان پیامبر اکرم(ص) و پس از آن شرکت کرد هرگز ترس و اضطراب از خود نشان نداد و با این که بارها ضمن حوادث زیادی مانند جنگ احد و جنگ صفین و جنگ خیبر و جنگ خندق.
او بود در لیله المبیت که مشرکین قریش قصد کشتن پیامبر خدا (ص) را داشتند در جای پیامبر خوابیده و در مقابل کفار قریش ایستاد و جان خود را در کف اخلاص گذاشت و هیچ گونه ترسی در برابر مشرکین به خود راه نداد بعد از آن که در مکه معظمه جمعی به پیامبر خدا (ص) ایمان آوردند. مشرکین مکه به آنها اظهار دشمنی می کردند. مسلمین طاقت نیاوردند و هجرت به مدینه شدند.
جبرئیل آمد خدمت پیامبر (ص) و آن حضرت را خبردار نمود از عزم قریش آیه شریفه سوره ی انفال آیه ۳۰ نازل شد.
ای رسول خدا (ص)! بیاد آور وقتی را که کافران با تو مکر می کردند تا تو را از مقصد خود که تبلیغ دین خدا است باز دارند یا تو را به قتل رسانند یا از شهر بیرون کنند اگر آنها با تو مکر کنند خدا هم با آنها مکر کند و خداوند بهتر از هر کس مکر تواند کرد.
عرض کرد . امشب به مکان خود نخواب و علی (ع) را به جای خود بخوابان و از مدینه بیرون شو. پس پیامبر خدا، امیرالمؤمین را خبر داد کرد. که مشرکین قریش امشب قصد کشتن من را دارند و خداوند مرا مأمور به هجرت کرده است و امر فرموده که بروم به غار ثور و تو را امر کنم که جای من بخوابی تا آن که کفار ندانند که من رفته ام تو چه می گویی و چه می کنی امیرالمؤمنین (ع) عرض کرد: رسول الله (ص) آیا سلامت خواهی ماند از خوابیدن من در جای تو.
فرمود : بلی. امیرالمؤمنین (ع) خندان شد و سجدۀ شکر به جای آورد. این اول سجده شکری بود که در این امت واقع شد. پس سر از سجده برداشت و عرض کرد: برو به هر سو که خدا تو را مأمور گردانیده است. جانم فدای تو باد و هرچه خواهی مرا امر فرما که به جان قبول می کنم.
پس حضرت او را در برگرفت و بسیار گریست و او را به خدا سپرد و جبرئیل دست آن حضرت را گرفت و از خانه بیرون آورد و حضرت این آیه شریفه را تلاوت و جعلنا من بین ایدیهم سدّا و من خلفهم سدّا فاغشینا فهم لایبصرون» (سوره یاسین آیه ی ۹)
و راه را از پیش و پس بر آنها سد کردیم و بر چشم هوش شان هم پرده افکندیم که هیچ راه حق را نبینند (سوره ی یس آیه ۲۹) و کف خاکی بر روی ایشان باشید و فرمود : شباهت الوجوه گویا چشم مشرکین از دیدن پیامبر (ص) کور شد و پیامبر (ص) از مکه معظمه خارج شد و به غار ثور تشریف برد.
عنکبوتها آمدند دم غار تار زدند و دو کبوتر هم آمدند دم غار و آنجا تخم گذاردند و روی تخم نشستند. چون شب شد علی (ع) در جایگاه پیامبر (ص) خوابید. مشرکین با شمشیرهای برهنه به قصد کشتن پیامبر آمدند دیدند علی (ع) به جای پیامبر خوابیده و همین که خواستند قصد خود را بعمل آوردند. امیرالمؤمنین (ع) مقابل ایشان برخاست و بانک بر ایشان زد. آن جماعت گفتند : یا علی (ع) محمد (ص) کجاست؟ فرمود : شما او را به من سپرده بودید. خواستید او را بیرون کنید او خود بیرون رفت!
پس دست از علی (ع) برداشتند و به جستجوی پیامبر (ص) شدند و حق تعالی این آیه ی شریفه را در شأن حضرت امیر المؤمنین (ع) نازل کرد و من الناس من یسری نفسه ابتغاء مرضات اللهع و الله رؤف بالمعاد. بعضی از مردانند که جان خود را در راه خدا ایثار می کنند و از جان خود در می گذرند و خداوند دوستدار چنین بندگانی است (سوره بقره آیه ۲۶) و در شعب و جبال مکه هر قدر تفحص و جستجو کردند پیامبر (ص) را ندیدند. حتی آن که دم غار هم آمدند، دیدند عنکبوتها تار زده اند و کبوترها تخم گذارده اند.
عقبه بن ربیعه گفت: اگر پیامبر اینجا می رفت تار عنکبوت سالم نمی ماند و کبوترهای وحشی می پریدند. بالاخره کفار قریش بدو این که دسترسی به پیامبر پیدا کنند بدون نتیجه برگشتند و پیامبر خدا سه روز در غار ثور بود و در روز چهارم روانه ی مدینه شد (منتهی الآمال، ج اول ، ص ۵۲، منتخب التواریخ ، ص ۴۵).
و حق تعالی وحی فرستاد به جبرئیل و میکائیل که میان شما برادری افکندم و عمر یکی را نسبت به دیگری دراز قرار دادم کیست از شما که به دیگری ایثار کند و عمر طولانی خود را به برادرش تقدیم کند (کیمیای سعادت ، ص ۳۳۴) اما هیچ کدام از آنها به چنین امری راضی نشدند اینجا بود که امام علی (ع) جان عزیزش را در کف اخلاص گذاشت و مردانه در جایگاه پیامبر (ص) خوابید و در برابر مشرکین قریش هیچ گونه ترشی به خود راه نداد.
