پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران بررسی توسعۀ فیزیکی شهر آمل و تأثیر آن بر حوزه نفوذ

دانلود پایان نامه آماده

دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران  بررسی  توسعۀ فیزیکی شهر آمل و تأثیر آن بر حوزه نفوذ با فرمت ورد وقابل ویرایش تعدادصفحات 202

مقدمه 

ایفای نقش‌های اساسی انسان در شکل گروهی خود به صورت روابط و مناسبات اجتماعی ـ اقتصادی و ساختار سیاسی جامعه تجلی می‌یابد که مکانیزم‌های تصمیم‌گیری و اعمال مدیریت بر محیط در چهارچوب روابط حاکم بر این نظام‌ها عمل می‌کند. لزوماً شکل‌گیری و تغییرات ظاهری بافت شهری و رشد و توسعه ‌آن در تبعیت از مجموعه عوامل مکانیزم‌های تصمیم‌گیری، سیاست شهری، رفاه اجتماعی و بهبود زندگی انسانی صورت خواهد گرفت و شکل‌گیری جدید در راستای عوامل فوق تحقق خواهد یافت. از طرفی توسعه فیزیکی ناموزون شهرها بیشتر به سیاست‌های اداری روستا ـ شهر وابسته بوده و روند بورس بازی معاملات اقماری زمین نیز از عوامل اصلی در توسعه فیزیکی ناموزون شهرها محسوب می‌شود. زیرا شهر مجموعه تجسم و تبلور فضایی ایفای نقش‌های اساسی انسان در محیط جغرافیایی است که به تناسب امکانات، استعداها، بضاعت فرهنگی و ذوق و سلیقه‌های فردی شکل گرفته و توسعه می‌پذیرد. رشد ناموزون و گسترش فزاینده شهرها از جمله مسائل و مشکلات شهرهای امروزی است که به پدیده حومه‌نشینی منجر شده است. مهمترین مسائلی که در اثر حومه‌نشینی به وجود آمده، اسراف در اندازه زمین، فقدان تسهیلات و خدمات شهری کافی و عدم پیوستگی حومه شهری است (شیعه، 1381، ص 24). در چند دهه اخیر به دنبال تسهیلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور شهرهای ایران دستخوش تحولات چشمگیری گردیده است.  رشد سریع جمعیت شهری ناشی از مهاجرت روستا به شهر، توسعه فیزیکی بی‌رویه و اضافه شدن مناطق و محله‌های جدید به محدوده شهرها، گسترش شتابان مشاغل خدماتی و بازرگانی و تحول بافت کالبدی تحت‌تأثیر شهرسازی مدرن و اجرای طرح‌های جدید شهری از جمله این تحولات بوده است. سرعت این تحولات در برخی زمینه‌ها مدیران و برنامه‌ریزان شهری را غافلگیر کرده و عدم امکان پاسخگویی به نیازهای جدید ناشی از این تحولات در بعضی از شهرها به ویژه شهرهای بزرگ آن را به یک مسأله بزرگ تبدیل کرده است. رشد شهرنشینی در کشور ما طی چهار دهه گذشته با توان تجهیز فضاهای شهری و گسترش زیرساخت‌ها متناسب نبوده و مشکلاتی نظیر گرانی مسکن، بیکاری و اسکان غیررسمی به شدیدترین شکل ممکن در سیمای ظاهری شهرها به وجود آورده است (زیاری، 1378، ص 12). این رشد طی چهل سال گذشته دو جهش عمده داشت: اولین جهش بعد از اصلاحات ارضی صورت گرفت که به فروپاشی بخش کشاورزی در اقتصاد کشور و تقویت بخش صنعت و خدمات در شهرها به دنبال آن سیل مهاجرت روستایی به شهرها منجر گردید.  در دومین جهش که بعد از انقلاب اسلامی شروع شد، علاوه بر مهاجرت روستایی، مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ نیز افزایش یافت، این مهاجرت‌ها باعث رشد بی‌قواره و بی‌برنامه شهرهای بزرگ شده است (نصیری، 1380، ص 1). با وجود آگاهی از اثرات نامطلوب ناشی از توسعه شهری بر محیط طبیعی این واقعیت را نیز باید قبول کرد که توسعه شهری امری اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به رشد سریع شهرها و توسعه روزافزون شهرنشینی نیاز به حداقل 2 برابر مساحت کنونی برای شهر در قرن آینده قطعی می‌باشد و اگر چه رشد درون شهری می‌تواند بخشی از این نیاز را مرتفع نماید، اما توسعه غالباً در حومه شهرها اتفاق می‌افتد. جایی که توسعه کاربری‌های نااندیشیده زمین نه تنها باعث تخریب زمین‌های مرغوب و از بین رفتن اکوسیستم‌های حساس می‌گردد، بلکه به دنبال خود هر دو محیط طبیعی و مصنوعی را دچار بحران می‌سازد. برای هدایت و کنترل چنین توسعه‌هایی مشخص نمودن جهات مطلوب توسعه، مکان‌های صحیح زمین و اعمال سیاست‌های حفاظت طبیعی در راستای اهداف اجتماعی ـ اقتصادی نیاز به برنامه‌ریزی‌های شهری دارد.

طرح مسئله

در این پایان‌نامه هدف جلوگیری و ممانعت از توسعه فیزیکی نیست بلکه بررسی توسعه فیزیکی و ارائه راهکارها و الگوهای توسعه شهر آمل است که از این طریق توسعه فیزیکی شهر را به گونه‌ای هدایت بکنیم تا از وضع موجود بهترین استفاده شود در حال حاضر توسعه و گسترش روزافزون جمعیت در سطح کشور به همراه تحولات سیاسی  و اقتصادی موجب بلعیده شدن زمین‌های کشاورزی حوزه نفوذ شهر و تخریب منابع طبیعی موجود در آن شده است در این راستا پژوهش حاضر درنظر دارد روندهای ناموزون گسترش شهر را مشخص نموده و تأثیر گسترش را بر حوزه نفوذ شناسایی نموده و در رفع برخی از تنگناها برای بهره‌برداری بهینه و مدیریت محیط مورد استفاده مسئولین اجرایی و برنامه‌ریزان قرار گیرد.

فهرست مطالب
عنوان                                     صفحه
فصل اول : طرح تحقیق
مقدمه     2
1-1 طرح مسئله    4
1-2 اهداف تحقیق ب    5
1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق     5
1-4 پیشینۀ تحقیق     6
1-5 فرضیه تحقیق     7
1-6 روش تحقیق     8
1-7 کاربرد نتایج تحقیق     9
1-8  واژگان کلیدی ب    10

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
1-2 تعریف و مفهوم شهر در ایران     17
2-2 مفهوم فضا     19
3-2 تعاریف توسعه     20
4-2 نظریه رشد و شناخت بهتر
1-4-1 نظریه انقلاب شهری     21
2-4-2 نظریه مساحت شهر به صورت دوایر متحدالمرکز     21
3-4-2 نظریه توسعه شعاعی ( ساخت قطاعی )     24
4-4-2 نظریه شهرهای نامتمرکز     25
5-4-2 نظریه مکان مرکزی     26
5-2 عوامل مؤثر در توسعۀ فیزیکی شهرها
1-5-2 عوامل محیطی و طبیعی     29
2-5-2 عوامل فرهنگی و اجتماعی     31
3-5-2 عوامل اقتصادی و سیاسی     32
6-2 برنامه های توسعه شهری
1-6-2 برنامه ریزی آمایش سرزمین     34
2-6-2 طرحهای کالبدی منطقه ای     37
3-6-2 طرحهای جامع ناحیه ای     38
4-6-2 طرحهای جامع شهر     40
5-6-2 طرحهای تفصیلی     41
6-6-2 طرحهای هادی شهری     42
7-2 حوزه نفوذ     43

فصل سوم : بررسی وضع موجود شهر آمل
1-3 مطالعات جغرافیای طبیعی
1-1-3 موقعیت جغرافیایی     50
2-1-3 وضعیت توپوگرافی و شیب بندی شهر     50
3-1-3 زمین شناسی     51
4-1-3 ژئومورفولوژی     53
5-1-3 جریان آب و هوایی مؤثر در شهر آمل     54
6-1-3 جایگاه شهرستان و شهر آمل در طبقه بندی اقلیمی     56
1-6-1-3 پهنه بندی اقلیمی ایران     59
2-6-1-3 وضعیت شاخصهای اقلیمی     62
7-1-3 باد     69
8-1-3 خاک     70
9-1-3 منابع آب     72
10-1-3 پوشش گیاهی     73
11-1-3 پوشش جانوری     74
2-3 مطالعات کالبدی شهر آمل
1-2-3 احداث آمل و وجه تسمیه آن     75
2-2-3 عوامل پیدایش شهر آمل     76
3-2-3 سیر تحول شهر آمل
1-3-2-3 سیر تحول شهر آمل قبل از اسلام     77
2-3-2-3 سیر تحول شهر آمل بعد از اسلام تا دورۀ قاجاریه     78
3-3-2-3 سیر تحول شهر در دورۀ معاصر     78
4-2-3 سیمای شهر آمل     79
1-4-2-3 سیمای بیرونی شهر     80
2-4-2-3 سیمای درونی شهر     82
5-2-3 بافت شهر آمل     83
6-2-3 آثار تاریخی     84
3-3- مطالعات جغرافیای انسانی
1-3-3 خصوصیات جمعیتی شهر آمل     85
2-3-3 بررسی جمعیت شهر آمل و تحولات آن     86
3-3-3 جمعیت و پراکندگی آن     78
4-3-3 ساختار سنی جمعیت     88
5-3-3 ساختار جنسی جمعیت     89
6-3-3 سواد     92
7-3-3 میزان فعالیت ( اشتغال )     93
8-3-3 حرکات جمعیت     96
9-3-3 مهاجرت     97
10-3-3 رشد جمعیت و پیش بینی آن     99
11-3-3 ساختار اقتصادی منطقه مورد مطالعه     100
1-11-3-3 کشاورزی     101
2-11-3-3 دامپروری     102
3-11-3-3 صنعت و معدن     102
4-11-3-3 خدمات     103

فصل چهارم : بررسی روند توسعۀ فیزیکی و شناخت حوزه نفوذ آن
1-4 بررسی روند توسعه فیزیکی شهر آمل
1-1-4 هستۀ اولیه شهر و نحوه گسترش و توسعه آن     110
2-1-4 دورۀ پهلوی اول     117
3-1-4 دورۀ پهلوی دوم     119
4-1-4 روند توسعۀ فیزیکی شهر آمل در بعد از انقلاب     121
2-4 طرحهای توسعه شهری
1-2-4 طرح جامع شهر آمل در سال 1353     124
1-1-2-4 نارسایی طرح جامع آمل در سال 1353     127
2-2-4 طرح تفصیلی شهر آمل در سال 1362     129
3-2-4 طرح جامع شهر آمل در سال 1379     135
1-3-2-4 توسعه کالبدی شهر آمل در سال 1379     136
2-3-2-4 مقایسۀ سرانۀ موجود با سرانۀ استاندارد در شهرسازی     152
3-4 حوزه نفوذ شهر آمل     153
1-3-4 موقعیت جغرافیایی حوزه نفوذ مستقیم     158
2-3-4 موقعیت سیاسی     158
3-3-4 وضعیت طبیعی     158
4-3-4 تعداد و نحوۀ استقبال آبادی های حوزه نفوذ شهر آمل     159
5-3-4 وضع ارتباطات بین آبادی ها و شهر و سیستم حمل و نقل در
 حوزه نفوذ     161
6-3-4 وضع تأسیسات و تجهیزات زیربنایی ، خدمات رفاهی و نحوۀ
توزیع آنها     166
7-3-4 خصوصیات اقتصادی حوزه نفوذ     174
8-3-4 مشخصات جمعیتی حوزه نفوذ     177

فصل پنجم : اثرات توسعه فیزیکی بر حوزه نفوذ
1-5 عوامل اصلی تغییر کاربری ها بر زمین های حومۀ شهر آمل     182
2-5 اثرات توسعۀ فیزیکی شهر     186
3-5 بررسی امکانات و محدودیتهای توسعه فیزیکی شهر و جهات
بهینه توسعه     189


فصل ششم : برداشت نهایی از مطالعات
1-6 آزمون فرضیه ها
1-1-6 فرضیۀ اول     194
2-1-6 فرضیۀ دوم     194
2-6 نتیجه گیری نهایی     196
3-6 پیشنهادات     199