پروژه کشاورزی در مورد بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج

برنج به عنوان غذای اصلی حدود نیمی از جمعیت جهان به شمار می‎آید و به همین دلیل این محصول یکی از مهمترین منابع اصلی تأمین کننده نیاز غذایی جهان است (56،71). طبق آمار فائو مصرف سرانه برنج در کشورهای مختلف بین 2/4 تا 1/102 کیلوگرم متغیر است و معمولاً کشورهای عمده تولید کننده برنج مصرف کنندگان عمده نیز هستند و تا حدی بین تولید و مصرف آنها موازنه وجود دارد. ولی در کشور ما متأسفانه این توازن برقرار نیست و ایران به عنوان یازدهمین کشور تولید کننده برنج، سومین وارد کننده در جهان است (11). برنج در کشور ما بعد از گندم دومین کالای مصرفی از نظر مقدار و تنها غله‎ای است که منحصراً برای تغذیه انسان کشت می‎شود و در حدود نصف جیره غذائی 1/6 میلیارد نفری از جمعیت دنیا را تشکیل می‎دهد (11) و در بخش عظیمی از قارة آسیا تأمین کننده بیش از 80% کالری و 75% پروتئین مصرفی مردم است. در کشور ما نیز به طور متوسط، روزانه 14% نیاز به انرژی از طریق برنج تأمین می‎شود (11). این گیاه در بین گیاهان عمده زراعی دارای خصوصیات منحصر به فردی از نظر مصرف آب است (رشد در شرایط غرقابی، غیرغرقابی و دیم). آب اولین و اساسی‎ترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است. کمبود آب که به بحران قرن حاضر موسوم شده است باعث گردید دانشمندان و محققان تلاش‎های وسیعی را در جهت یافتن راه حل‎های مناسب برای افزایش توان تولید واحد آب مصرفی آغاز نمایند.

با توجه به محدودیت منابع آبی در کشورمان، افزایش جمعیت، نیاز روزان کشور به امنیت غذایی و پایین بودن راندمان آبیاری در مزارع، ضروری است که برنامه‎ریزی دقیقی برای استفاده بهینه از منابع موجود صورت گیرد. در این راستا هرگونه تلاش در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب و بخصوص برنج به عنوان پرمصرف‎ترین گیاه و رایج‎ترین کشت در شمال کشور که 80 تا 85% سطح زیر کشت برنج کشور را تشکیل می‎دهد قابل توجه و تقدیر است.

بنابراین در کشور ما باید تولید به ازای هر واحد آب مصرفی جایگزین تولید در واحد سطح ملاک ارزیابی‎ها قرار گیرد. در حال حاضر به ازای هر متر مکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی معادل 7/0 کیلوگرم محصول تولید می‎شود که این رقم در کشورهای پیشرفته حدود 2 کیلوگرم است (18). برای رسیدن به این رکورد، کاراترین راه‎حل، افزایش بازده آبیاری و بهینه‎سازی مصرف آب می‎باشد.

مدیریت آبیاری به عملیات اجرایی در یک پروژه تحت بهره‎برداری گفته می‎شود که منتج به سود بیشتر کشاورزی گردد. این بررسی با تنظیم برنامه آبیاری جهت حصول عملکرد مناسب بر روی ارقام محلی (حسنی، بیتام) صورت گرفته است. ارقام محلی علی‎رغم عملکرد کم، به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه، پخت و خوراک مطلوب و عطر و طعم مطبوع دارای بازارپسندی خوبی هستند و شناخت این ارقام و پی بردن به خصوصیات بارز آنها می‎تواند کمک مؤثری در تولید ارقام اصلاح شده بنماید. این تحقیق در راستای اهداف زیر به اجرا درآمد:

- کاهش تلفات آب در آبیاری برنج

- افزایش راندمان کاربرد آب

- بررسی واکنش ارقام به کم آبیاری

- بهبود مدیریت آبیاری صفات فیزیولوژیکی با توجه به اعمال تیمارها

امید است نتایج حاصل بتواند در پیشبرد برنامه‎های زراعی و آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.

فهرست:

مقدمه

1

فصل اول – کلیات

3

1-1- سطح زیر کشت و میزان تولید در دنیا و ایران

4

1-2- سابقه کشت برنج در ایران

6

1-3- گیاه‎شناسی برنج

6

1-3-1- نوع ژاپونیکا

7

1-3-2- نوع ایندیکا

7

1-3-3- نوع جاوائیکا

7

1-4- سیستم‎های کشت برنج

7

1-5- فیزیولوژی و مراحل رشد برنج

10

1-6- فنولوژی و مراحل رشد برنج

11

1-6-1- مرحلة رویشی

11

1-6-2- مرحلة‌ زایشی

12

1-6-3- مرحلة رسیدگی

13

1-7- آب در گیاه

14

1-8- آبیاری در برنج

15

عنوان

صفحه

1-8-1- روش آبیاری غرقاب دائم

15

1-8-2- روش آبیاری متناوب

16

1-8-3- آبیاری برنج براساس مراحل مختلف رشد

17

1-9- اثر کمبود آب

19

فصل دوم – بررسی منابع

24

2-1- عملکرد

25

2-2- اجزای عملکرد

29

2-3- عملکرد بیولوژیکی

34

2-4- راندمان مصرف آب

34

2-5- شاخص برداشت

37

2-6- فتوسنتز

37

2-7- ماده خشک

40

2-8- سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی

41

2-9- فواصل آبیاری و مقدار آب مصرفی

43

2-10- مقاومت به خشکی

46

2-11- کیفیت و پروتئین دانه

48

2-12- شاخص سطح برگ

49

– منابع

51