کارآموزی- اصول حسابداری پیمانکاری-32ص-docx
مقدمه:
حسابداری یکی از علومی است که همه روزه اکثر افراد با آن سر وکار دارند و برخی به صورت تخصصی و برخی به صورت تجربی از آن استفاده می‌کنند. حسابداری این امکان را به ما می‌دهد که میزان سوددهی و هزینه‌ها را به صورت علمی و دلخواه تغییر دهیم. اطلاعات مربوط به این رشته، مورد استفاده عموم مردم از مدیران صنایع، سرمایه‌گذاران، تجار و اصناف تا استفاده‌کنندگان محصولات و خدمات می‌باشد و باعث می‌شود تا اعداد و ارقام نامفهوم و گیج‌کننده به صورت اطلاعات جالب توجه و قابل نتیجه‌گیری در دسترس قرار گیرد.
فراگیری این فن به صورت تخصصی، نه تنها به صورت یک حرفه مطرح بلکه در زندگی خصوصی و شخصی نیز کارساز می‌باشد. به طور مثال نحوه صحیح بودجه‌بندی، تقسیم هزینه، تعیین قیمت تمام شده، روش‌‌های پیمانکاری، معاملات اوراق بهادار، تعیین استهلاک دارایی‌‌ها، انواع سرمایه‌گذاری، حسابداری با توجه به تورم و... از بحث‌‌های ارائه شده در این گروه می‌باشد. در پایان شاید بتوان حسابداری را به عنوان پایه اصلی صنعت، تولید و ارائه خدمات معرفی کرد. چرا که بدون وجود حسابداری و ثبت دقیق و نتیجه‌گیری صحیح از اطلاعات، پایه اصلی شرکت که همان سرمایه و نقدینگی است به لرزه درآمده و چه بسا که شرکت را به انحلال بکشاند.
تنوع موسسات و گوناگونی فعالیت های مختلف اقتصادی در پهنه جهان، دانش و حرفه حسابداری را بر آن داشته تا در قالب مبـانی و اصـول عمومـی، راه حل های متناسبی را برای نگهداری حساب های فعـالیت های گوناگون، به نحـوی فراهم آورد که صورت های مالی موسسات تصویر گویاتری از نتایج عملیات و وضعیت مالی ارائه دهند. از طرفی، فعالیت های موسسات اقتصادی در کشورهای مختلف در بستری از اوضاع و احوال اقتصادی و اجتماعی و در محدوده مناسبات حقوقی کشور انجام می شود و این عامل، به نوبه خود، جستجو و یافتن راه حل مناسب و مطلوب را در محدوده راه حل های متعارف در سطح بین المللی الزامی کرده است.
ارجاع طرح های ساخت و ساز ابنیه، تأسیسات و تجهیزات بزرگ از طرف کارفرمایان عمومی و خصوصی به پیمانکاران مختلف، انعقاد قراردادهای بلند مدت پیمانکاری برای اجرای طرح های یاد شده و انجام دادن فعالیت های ساخت و ساز در قالب این قراردادها توسط پیمانکاران، یکی از فعالیت های عمده اقتصادی است که نیازمند روش های مناسب ثبت و ضبط معاملات و فعالیت های مالی، تهیه و تنظیم گزارش های درون سازمانی، اندازه گیری و شناخت درآمد و در نهایت تهیه و ارائه صورت های مالی متناسب برای پیمانکاران و کارفرمایان است.
فصل اول
عملیات پیمانکاری
ارکان اصلی عملیات پیمانکاری:
در هر نوع عملیات پیمانکاری ارکان اصلی زیر وجود دارد:
کارفرما: شخص حقیقی یا حقوقی است که به عنوان یک طرف قرارداد، عملیات اجرایی معینی را به پیمانکار ارجاع می کند.
پیمانکار: شخصی حقیقی یا حقوقی است که به عنوان طرف دیگر قرارداد، عملیات اجرایی پیمان را به عهده می گیرد.
قرارداد: رابطه حقوقی بین طرفین است که منشأ تعهد و التزام می باشد و شامل موضوع کار، مدت انجام کار، مبلغ قرارداد و تعهدات کارفرما و پیمانکار است.
موضوع قراردادهای پیمانکاری معمولاً ساختن یک دارایی یا دارایی های است که در مجموع طرح واحدی را تشکیل می دهد.
انواع قراردادهای پیمانکاری:
قرارداهای پیمانکاری به حالت های مختلف تنظیم می شود اما معمولاً یکی از دو حالت کلی زیر را دارا است:
الف) قراردادهای مقطوع:
در این نوع قراردادها، پیمانکار با مبلغ مقطوعی به عنوان بهای کل پیمان و یا مبلغی یعنی برای واحد هر کار توافق می کند در برخی از موارد، بهای واحد هر کار یا مبلغ کل پیمان بر اساس تغییرات شاخص قیمت ها تعدیل می شود در این نوع قرارداد هزینه های مواد، مصالح و سایر هزینه ها با پیمانکار است که اگر کمتر از مبلغی که از کارفرما دریافت می کند خرج نماید برایش سود محسوب می شود.
ب) قراردادهای اساسی:
در این نوع پیمان ها، مخارج مجاز یا تعیین شده در قرارداد به پیمانکار تأدیه و در ازاء خدمات انجام شده درصد معینی از مخارج یا حق الزحمه ثابتی به پیمانکار پرداخت می شود.
یکی از خصوصیات قراردادهای پیمانکاری این است که مدت اجرای قرارداد معمولاً به بیش از یک دوره مالی تسری می یابد ولی طول مدت اجرای قرارداد نباید ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری قرار می گیرد.
ج) قرار داد مدیریت اجرایی:
در این نوع قراردادها بهـای مواد و مصالح در مقابل ارائه صورت حساب به پیمانکار پرداخت می شـود و هر مبلغ معین و مشخص که در ابتـدای قرارداد توافق شده و در پایان کار به عنوان حق الزحمه به پیمانکار پرداخت می شود.
در قرارداد نوع دوم که قرارداد اساسی می باشد حق الزحمه درصدی از هزینه هاست اما در قرارداد نوع سوم حق الزحمه مبلغ مشخصی است و به هزینه ها مربوط نمی شود.
مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکار:
مراحل اجرای طرح در موسسات خصوصی و عمومی تفاوت زیادی ندارند، و موسسات خصوصی تقریباً در اجرای عملیات پیمانکاری از تشریفات دولتی تبعیت می کنند. اجرای طرح های عمرانی در موسسات خصوصی همانند موسسات بخش عمومی تابع تشریفات خاصی است که در 5 مرحله جداگانه آورده شده است:
مرحله 1- مطالعات مقدماتی یا اولیه طرح:
موسسات بخش خصوصی معمولاً طرح های ساختمانی، تأسیسات و تجهیزاتی خود را با در نظر گرفتن منابع مالی، پیش بینی و سپس نقشه ها و اسناد و مشخصات اجرایی از روسا یا با کمک موسسان مشاور تهیه می کنند. مطالعات مقدماتی طرح شامل اقدامات زیر است:
1-1- خدمات تحقیقاتی و بنیادی:
مطالعات این مرحله شامل: مطالعات منطقی، اجتماعی و اقتصادی است که بر مبنای نتایج حاصل از آن ها، تصمیم گیری کلی در مورد برنامه ها و شناخت طرح ها به عمل می آید.
2-1- مطالعات شناسایی طرح:
مطالعات این مرحله شامل: تحقیقات و بررسی های لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجراء قشکله، داده ها و ستانده و هم چنین امکانات فنی و اجرایی با توجه به مصالح ساختمانی، تجهیزات، نیروی انسانی، سایر امکانات و محدودیت ها و بالاخره حدود سرمایه گذاری، زمان اجراء، کاسبات اقتصادی، تعیین بهره وری و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اجرای طرح است. حاصل این مطالعات به شکل گزارشی تدوین می گردد که مبنای اتخاذ تصمیم در مورد اقدامات بعدی خواهد بود.
3-1- تهیه طرح مقدماتی:
بعد از شناخت طرح و تعیین مشخصات کلی آن بر مبنای بررسی ها و یا مطالعات توجیهی حتی و اقتصادی خاص، مطالعات مقدماتی طرح انجام می شود. خدمات مربوط به مطالعات مقدماتی شامل مطالعات تحقیقاتی و آزمایش های لازم به منظور طراحی و تهیـه نقشـه های مقدمـاتی و مشخصـات کلی، تعییـن محل های مناسب و برآورد کلی ابعاد و حجـم کار و مخـارج هر یک از راه حل های پیشنهادی و هم چنین مقایسه و تعیین نکات مثبت و منفی هر راه حل و بازده اقتصادی و اثرات اجتماعی هر یک از آن هـا می باشد. تهیه کننـده طرح مقدمـاتی مناسب ترین راه حـل را با ذکـر دلیل لازم توجیه می کند مطالعات و تحقیقات، نقشـه برداری ها و بررسـی ها و آزمایش های این مرحلـه باید به اندازه ای کامل باشد که امکان برآورد مخـارج دوره مطرح و هزینه های بهره برداری را به منظور اتخاذ تصمیم منطقی فراهم سازد و نتیجه این مطالعات و روش انجام مراحل بعد به شکل گزارشی تدوین می شود.
4-1- تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح:
تصویب طرح مقدماتی توسط دستگاه اجرایی( مجری طرح ) مبنای تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح قرار خواهد گرفت. خدمات این مرحله شامل انجام مطالعات، بررسی ها، تحقیقات و نقشه برداری ها و آزمایش های لازم به منظور تهیه کلید اسناد عملیات اجرایی طرح از جمله: نقشه های اجرایی و مشخصات فنی اختصاصی، نقشه محل نتیجه آزمایش ها، برنامه زمانی اجرای کار، صنایع تهیه مصالح، برآورد مقادیر کار و پیش بینی دقیق مخارج اجرای طرح می باشد.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
ثبتی ندارد
هزینه مطالعاتی طرح ××
بانک ××
پرداخت بابت مطالعات مقدماتی طرح
مرحله 2- ارجاع کار به پیمانکار:
در ارجاع کار به پیمان کار مراحل زیر باید طی شود:
1-2- تکثیر اسناد و مدارک مناقصه:
بعد از تصویب گزارش ها، نقشه ها و سایر اسناد و عملیات اجرایی و حصول اطمینان از مهیا بودن زمین یا محل اجرای طرح، اسناد و مدارک مناقصه تکثیر و در اختیار شرکت کنندگان در مناقصه قرار می گیرد.
2-2- دعوت از پیمانکاران برای انجام طرح:
بعد از آماده شدن اسناد و مدارک مناقصه، پیمانکاران به طریق زیر از نوع و مشخصات طرح مطلع می شوند و در صورتی که مایل به اجرای طرح باشند، اسناد و مدارک مناقصه را از کارفرما یا مهندسین مشاور خریداری و برای بررسی و مطالعه در اختیار کادر فنی خود قرار می دهند.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
ثبتی ندارد
هزینه مطالعاتی طرح ××
بانک ××
پرداخت بابت مطالعات مقدماتی طرح
ارجاع به پیمانکار به 3 طریق انجام می شود:
الف) مناقصه عمومی:
در این روش مبلغ و مشخصات طرح و شرایط شرکت در مناقصه از طریق درج آگهی در جراید به اطلاع داوطلبان شرکت در مناقصه می رسد.
ب) مناقصه محدود:
در این روش دعوت نامه شرکت در مناقصه برای شرکت هایی ارسال می شود که صلاحیت آن ها برای شرکت در مناقصه قبلاً تعیین و نام آن ها در لیست واجدین شرایط شرکت های پیمانکاری ( لیست خاص ) درج شده باشد. پس به دلیل تخصصی بودن یا ویژگی خاص کار از تعداد محدودی پیمانکار دعوت به عمل می آید.
ج) ترک مناقصه:
در مواردی که تحت شرایط خاص و بنا به شخصیت مقامات اجرایی انجام مناقصه ممکن و یا به صرفه و صلاح نباشد. پیمانکار از طریق ترک مناقصه مستقیماً انتخاب می شود.
د) توافق قیمت:
در این روش در مواردی که انجام مناقصه میسر و یا به مصلحت نباشد می توان طرح را با توافق قیمت به پیمانکار ارجاع داد.
3-2- تسلیم قیمت پیشنهادی و ضمانت نامه شرکت در مناقصه:
چنـان چه کادر فنـی پیمانکار انجام پیمان را با توجه به امکانات پیمانکار عملی تشخیص می دهد، قیمت کل کار را از روی نقشه ها محاسبه و پیشنهاد می کند قیمت پیشنهادی پیمانکار برای اجرای طرح همراه با سایر اسناد و مدارک مذبور در آگهی، نظیر ضمانت نامه بانکی در دو پاکت جداگانه- پاکت «الف» حاوی ضمانت نامه بانکی و کلیه اسناد و مناقصه و پاکت «ب» فقط شامل برگ پیشنهاد مبلغ کل- به کارفرما (مناقصه گزار) تسلیم می شود.
4-2- انتخاب پیمانکار:
کمیسیـون مناقصـه برای تعییـن برنده مناقصه، پیشنهادهای واصلـه را با رعایت آئین نامه معاملات دولتـی افتتاح و قرائت می کند. کمیسیون مزبور ابتدا پاکت الف را باز می کند و در صورتی که پیمانکار تمامی شرایط مزبور در مناقصه را رعایت و کلیه مدارک را ارسال کرده باشد، مبادرت به افتتاح پاکت ب می کند. مناقصه گزار پس از ارزیابی پیشنهادها و تهیه جدول مقایسه، از بین پیشنهادهایی که تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و از قیمت اعتدال خارج نباشد. مناسب ترین پیشنهاد از نظر مالی و سایر شرایط انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفی می کند. ضمانت نامه شرکت در مناقصه در صورتی که برنده مناقصه از انعقاد قرارداد امتناع ورزد به نفع کارفرما ضبط خواهد و از نفر دوم برای عقد قرارداد دعوت می شود.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
پیمان در دست اجرا ××
هزینه شرکت در مناقصه ××
انتقال هزینه شرکت در مناقصه به حساب پیمان در جریان ساخت
دارایی در جریان ××
هزینه مطالعاتی طرح ××
انتقال هزینه مطالعاتی طرح به حساب دارایی در جریان تکمیل
مرحله 3- انعقاد قرارداد با پیمانکار:
پس از این کـه برنده مناقصـه تعیین شـد قراردادی بین پیمانکار و کارفرما منعقـد و ضمانت نامـه های شرکت در مناقصه آزاد می شود. اهم مواردی که در قرارداد پیش بینی می شود، شامل موارد زیر است:
1-3- نام طرفین قرارداد ( کارفرما- پیمانکار ).
2-3- موضوع پیمان:
اجرای عملیات کارهای اصلی، کارهای فرعی و کارهای جدید احتمالی است. کارهای فرعی عملیاتی را شامل می شود که به منظور اجرا و نگهداری عملیات موضوع پیمان ضروری است، اما جزء کارهای اصلی پیمان محسوب نمی شود به طور کلی منظور از موضوع قرارداد مال یا عملی است که هر یک از طرفین تسلیم یا انجام آن را به عهده می گیرند.
3-3- مبلغ پیمان:
مبلغـی که پیمان براساس آن منعقد می شود و با توجه به شرایط عمومی پیمان مبلغی به آن اضافه یا کسر می گردد. دستگاه های اجرایی موظفند در ارجاع کارهای اضافی به پیمانکار یا تغییر در مقادیر کار مفاد بخش نامه به شرایط عمومی پیمان را رعایت کنند.
4-3- مدت پیمان:
مدتی است که پیمانکار تعهد می کند در طی آن کارگاه را تجهیزات و عملیات مورد پیمان را اجرا کند.
5-3- تأییدات و تعهدات پیمانکار:
به طور خلاصه پیمانکار تأیید می کند که هنگام تسلیم پیشنهاد، مطالعات کافی به عمل آورده و هیچ نکته ای باقی نمانده است که بعداً بتواند در مورد آن به جهل خود استناد نماید.
6-3- تعهدات و اختیارات کارفرما:
کارفرما متهعد است کلیه زمین هایی را که برای تأسیس و ایجاد کارگاه و انجام عملیات موضوع پیمان مورد نیاز است در تاریخ هـایی که در برنامـه تفصیلی اجرایی منظم به پیمان پیش بینی شده است طبق صورت جلسـه به پیمانکار تحـویل دهـد. هم چنین کارفرما در مدت اجرای پیمان می تواند توسط دستگاه نظارت، مهندس مقیم و یا مأمورین دیگری عملیات پیمانکار را بازرسی کند.
7-3- ضمانت نامه انجام تعهدات:
در موقع امضاء قرارداد پیمانکار باید ضمانت نامه ای ( در حال حاضر 50% مبلغ اولیه پیمان ) از بانک مورد قبول کارفرما طبق نمونه ای که معمولاً ضمیمه اسناد مناقصه است اخذ و تسلیم کارفرما کند. ضمانت نامه مذکور باید تاریخ تصویب صورت مجلس تحویل موقت موضوع پیمان معتبر توبه دستور کارفرما قابل تمدید باشد.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
پیمان در دست اجرا ××
سپرده نقدی ضمانت نامه پیش پرداخت ××
بانک ××
ثبت کارمزد و سپرده نقدی ضمانت نامه پیش پرداخت
ثبتی ندارد
حساب انتظامی- ضمانت نامه پیش پرداخت ××
طرف حساب انتظامی- ضمانت نامه پیش پرداخت ××
ثبت صدور ضمانت نامه پیش پرداخت معادل 20% مبلغ اولیه پیمان
حساب انتظامی- ضمنت نامه پیش پرداخت ××
طرف حساب انتظامی- ضمانت نامه پیش پرداخت ×× ثبت ضمانت پیش پرداخت شرکت
حساب انتظامی- وثیقه ضمانت نامه پیش پرداخت ××
طرف حساب انتظامی- وثیقه ضمانت نامه پیش پرداخت ××
ثبت ضمانت نامه پیش پرداخت
8-3- پیش پرداخت و ترتیب واریز آن:
کارفرما موافقت می کند به منظور تقویت بنیه مالی پیمانکار و تکمیل تجهیزات وی درصدی از مبلغ اولیه پیمان را به عنوان پیش پرداخت در مقابل ضمانت نامه بانکی پرداخت کند.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
بانک ××
پیش دریافت ××
ثبت پیش دریافت پیمان
پیش پرداخت ××
بانک ××
ثبت پیش پرداخت پیمان
9-3- جریمه تأخیر:
اگر کسی تعهد به امری کند یا تعهد نماید از انجام امری خودداری کند، در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است، مشروط بر این که جبران خسارت تسویه شده باشد و یا بر حسب قانون موجب زمان باشد توافق طرفین درباره میزان خسارت ممکن است به این شکل باشد که میزان خسارت را قبلاً ارزیابی نمایند و در قرارداد مبلغ مقطوعی را معین کنند که در صورت اجراء یا عدم اجـراء یا در صورت تأخیر قابل پرداخت باشد جریمه تأخیر معمولاً در موارد جداگانه ای در قراردادهای پیمانکاری پیش بینی می شود و خسارت و جرائم قابل پرداخت توسط پیمانکار که ناشی از تأخیر و تکمیل کارها یا سایر علل باشد، تماماً به عنوان هزینه پیمان تلقی می گرد
