دانلود مقاله نقش حقوق مالکیت فردی در حمایت از طرح و نقشه فرش ایران

 منتج از نتایج طرح تحقیقاتی:
«بررسی روش های اجرایی ثبت طرح ها و نقشه های فرش دستباف ایرانی در مراکز و جوامع بین المللی ذیربط (حفظ مالکیت معنوی)»
مقدمه:
هنر فرش یکی از دستاوردهای بزرگ تاریخی و فرهنگی ملت ایران به شمار می رود. این هنر که با ارزش های اجتماعی سنتی و فرهنگی ایرانیان گره خورده است، می تواند علاوه بر کارکردهای فرهنگی و اجتماعی در خدمت رشد و توسعه انسانی کشور قرار گیرد. متأسفانه در سال های اخیر شاهد تنزل جایگاه فرش ایران در صحنه تجارت جهانی هستیم و این در حالی است که فرش همواره از جایگاه رفیع و والایی در عرصه فرهنگ و نیز موقعیت ویژه ای در قلمرو اقتصاد کشور برخوردار بوده است. بی تردید در میان عوامل متعدد کاهش منزلت فرش ایران، سرقت و به تاراج رفتن حقوق مالکیت فکری مالکان حق و به تعبیر دیگر سرقت طرح ها و نقشه های فرش ایران توسط برخی از رقبای داخلی و خارجی وسوء استفاده از آنها یکی از مهمترین علل تنزل جایگاه فرش ایران در بازار بین المللی است. به عبارت دیگر عدم بهره برداری مناسب از نظام حقوق مالکیت فکری برای حمایت از حقوق دست اندرکاران فرش و ممانعت از سرقت طرح ها و نقشه های فرش و قالی توسط برخی از رقبای تجاری کشورمان را می توان از علل اصلی و اساسی این امر به شمار آورد.
با توجه به آنچه گفته شد، مرکز تحقیقات فرش ایران سعی کرده با بهره گیری از نظرات کارشناسان حقوقی آشنا با حوزه حقوق مالکیت فکری سلسله مطالبی را تحت عنوان راهنمای فرش و حقوق مالکیت فکری تهیه در اختیار علاقه مندان قرار دهد. امید است که به این ترتیب اطلاعاتی مختصر و مفید در اختیار تمام دست اندرکاران تولید و تجارت فرش قرار گیرد تا با کمک آن بتوانند با حقوق قانونی خود در این عرصه آشنا شده و از مزایای حمایت های قانونی ممکن برخوردار شوند. این راهنما ضمن معرفی حقوق مالکیت فکری به پرسش هایی که معمولاً در این حوزه مطرح می شود پاسخ گفته و از جمله، شیوه های حمایت از حقوق مالکیت فکری دست اندرکاران فرش را مورد توجه قرار داده است. به امید آن که این تلاش مقبول افتد.

حقوق مالکیت فکری چیست؟
«مالکیت فکری در یک مفهوم کلی به معنای حقوق قانونی است که در نتیجه فعالیت های فکری در حوزه های هنری، ادبی، علمی و صنعتی کسب می گردد». در حقیقت حقوق مالکیت فکری شامل مجموعه ای از قواعد حقوقی مرتبط با نوآوری ها و ابتکارهاست، این حقوق به عنوان حقوق ایجاد شده برای آثار ناشی از فعالیت خلاقانه فکری در مقابل مالکیت بر منابع و محصولات محسوس قرار گرفته و اگر چه غیر محسوس هستند اما همانند سایر انواع مالکیت به عنوان مبنای مالکیت شخصی قابل تجارت و مبادله هستند.
هم اکنون برخی نویسندگان از عبارت حقوق مالکیت معنوی به جای حقوق مالکیت فکری استفاده می کنند. در رویه قانونگذاری ایران نیز این عبارت بارها تکرار شده است. در این رابطه باید توجه داشت که حق مالکیت بر آثار ناشی از فعالیتهای خلاقانه فکری، حقی غیر مادی است که موضوع آن نیز شیئ غیر مادی می باشد بنابراین عنوان صحیح این حق، حق مالکیت فکری است.
حقوق مالکیت فکری چه منافعی برای کشور دارد؟
نظام مالکیت فکری یکی از مسائل زیربنایی سیاست نوین اقتصادی در سطح ملی و بستری برای توسعه است. از سویی رشد اقتصادی از شروط لازم توسعه است و از سوی دیگر نظام حمایتی از حقوق مالکیت فکری از جمله مسائل زیربنایی و ابزار مهم به منظور نیل به رشد اقتصادی محسوب می شود. مالکیت فکری به طور روزافزون برای توسعه پایدار کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته به عنوان یک ابزار مهم تلقی می شود. بنابراین، فهم پایه های حقوقی و اقتصادی نظام مالکیت فکری پیش شرطی برای درک افزایش نقش و اهمیت آن در استراتژی های ملی در جهت تقویت رقابت و تصریع توسعه اقتصادی- اجتماعی است. از آنجا که مالکیت فکری از تلاشهای خلاق اندیشه های انسان حاصل می شود، باید در ترویج و تشویق فعالیتهای ابتکاری و نوآوری به هر گونه تلاش ممکن دست یازید. حمایت مؤثر از مالکیت فکری، به وسیله ایجاد، استفاده و تقویت حقوق قانونی انحصار، انگیزه لازم در جهت خلاقیت را فراهم آورده و محیط مناسبی را برای مبادله منظم مالکیت فکری کالا و خدمات موجود در بازار به وجود می آورد. حقوق مالکیت فکری اصولا به منظور حمایت از محصولات و فراورده های تولیدی ناشی از تلاشهای خلاقانه و مبتکرانه و همچنین علائم متمایز تجاری برای کالاها و خدمات ایجاد شده است، بنابراین کسب چنین حقوقی متضمن تجارت مطمئن و در عین حال الزامات متقابل برای دارنده آن می باشد. هدف نهایی از حمایت و اجرای حقوق مالکیت فکری ایجاد رفاه اقتصادی و اجتماعی در پرتو حقوق و ضمانت اجرای آن است.
ایجاد و استقرار حقوق مالکیت فکری در جامعه و به رسمیت شناختن آن عاملی مهم در جهت ثبات بازار، پایداری و رشد تجارت خارجی کشور و افزایش فرصت های صادرات به شمار می رود. نظام مالکیت فکری نیرومند از مهمترین عوامل و یکی از ضروری ترین عناصر جهت تجدید ساختار سیاست های تجاری است و اصولا برای موجهه با واقعیت رقابت در عرصه اقتصاد باید حمایت از این حقوق در اولویت برنامه های کشور قرار گیرد. ضمن آنکه رقابت کیفی و رشد تجارت می تواند فرصت های شغلی قابل توجهی را درجامعه فراهم آورد. مزایای توجه جدی به حمایت از این حقوق بیشمار بوده و از جمله موجب جلوگیری از جعل و رقابت متقلبانه می شود. بنابراین نظام مالکیت فکری به طور جدی و مؤثر در روند رشد اقتصادی تأثیر گذار بوده و جهانی شدن تجارت در خدمت توسعه انسانی قرار می گیرد که توسعه ای اقتصادی و اجتماعی محسوب شده و پویایی و پایداری ارزشهای اجتماعی سنتی و فرهنگی را در پی دارد.
پدیدآورندگان و دارندگان حقوق مالکیت فکری از چه امتیازاتی بهره مند می گردند؟
« پدیدآورنده» براساس آموزه های حقوق مالکیت فکری از دو امتیاز و حق اساسی بر اثر خود بر خوردار می شود:
حقوق اقتصادی و مالی بر« اثر» که در نتیجه آن پدیدآورنده حق انحصاری استفاده از اثر را داشته و می تواند تمام یا قسمتی از این حق را به طور دائم یا موقت به دیگری واگذار نماید. در صورت واگذاری حق از طرف پدیدآورنده به دیگری، وی به عنوان«دارنده حق» محسوب می شود.
حق اخلاقی یا معنوی بر«اثر» که منحصراً متعلق به خالق اثر(پدیدآورنده) بوده و به موجب آن باید نام وی را به عنوان پدیدآورنده ذکر کنند.
این حق به پدیدآورنده اجازه می دهد اقدامات معینی را برای حفظ ارتباط شخصی خود با اثر به انجام رساند. به عبارت دیگر این حق به پدیدآورنده اجازه می دهد که به صورت قانونی در مقابل تحریف اثر به شیوه ای که مخالف تمامیت هنری و فرهنگی و تأثیر گذاری آن باشد، اعتراض نماید.
حمایت از حقوق مالکیت فکری شامل چه موضوعات اساسی می شود؟
کلیت نظام حقوق مالکیت فکری را می توان در دو حوزه اصلی مورد توجه قرار داد:
آثار ادبی و هنری مورد حمایت کنوانسیون برن که در سال 1886 در شهر برن کشور سوئیس به امضاء رسید. این گونه آثار در قالب قواعد مربوط به حق کپی برداری مورد حمایت قرار می گیرند. این کنوانسیون همچنین در سال 1886 در شهر پاریس، در سال 1908 در برلین، در سال 1914 در برن، در سال 1928 در رم، در سال 1948 در بروکسل، در سال 1967 در استکهلم و در سالهای 1971 و 1979 در پاریس مورد اصلاح قرار گرفته است. اگر چه ایران تاکنون به این کنوانسیون ملحق نشده است اما به موجب قانون حمایت مؤلفان،مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 قواعد ملی برای حمایت از آثار موضوع این حقوق در سطح ملی را ایجاد کرده است.
موضوعات مورد حمایت کنوانسیون پاریس که در سال 1883 در شهر پاریس کشور فرانسه به امضاء رسید. این موضوعات نیز در قالب قواعد مربوط به مالکیت صنعتی مورد حمایت قرار می گیرند. کنوانسیون پاریس نیز به ترتیب در سالهای 1891(مادرید)، 1900 (بروکسل)، 1911(واشنگتن)، 1925(لاهه)، 1934(لندن)، 1958(لیسبون)، 1967 و 1979(استکهلم) مورد اصلاح قرار گرفته است. ایران علاوه بر تصویب قانون ثبت علائم و اختراعات در سال 1310، در سال 1337 به نسخه اصلاح شده در لندن ملحق شد و سپس در سال 1348 اصلاحات نسخه لیسبون را پذیرفته و سرانجام در سال 1377 با تصویب مجلس شورای اسلامی با آخرین اصلاحات این کنوانسیون در نسخه استکهلم محلق شد. کنوانسیون پاریس در زمینه مالکیت صنعتی مشتمل بر قواعدی در زمینه حمایت از حقوق مالکیت فکری در عرصه های علائم تجاری، علائم جغرافیایی و طرح های صنعتی است که برای هر کدام از آنها معاهدات و کنوانسیون های ویژه ای نیز منعقد شده است.
آیا قوانین ایران امکان بهره برداری از قواعد حقوق مالکیت فکری جهت حمایت از طرح و نقشه فرش را فرآهم می آورد؟
قوانین و مقررات تصویبی ایران اگر چه از نواقص و کاستی های بسیاری رنج می بارد. اما در مجموع محمل قابل توجهی است که می تواند تا حدود زیادی نسبت به سازماندهی و نهادینه کردن حمایت های ناشی از مالکیت فکری مؤثر واقع شود. در این ارتباط کشور ما در مسیر قانون گذاری قوانین متعددی در قلمرو عرصه ملی و بین المللی به تصویب رسانده است که به عنوان عاملی الزام آور به میزان قابل توجهی در تأمین و حفظ حقوق مالکیت فردی و حمایت از حقوق مالکان حق و ارتقاء جایگاه فرش در صنعت و تجارت تأثیرگذار خواهد بود. حمایت های مقرر در قوانین و مقررات ایران را می توان در سه حوزه مورد توجه قرار داد:
1- قوانین ملی مرتبط با حمایت از حقوق مالکیت فکری و آئین نامه های اجرایی این قوانین.
2- موافقتنامه های دو جانبه ای که بین دولت جمهوری اسلامی ایران با سایر دولت ها منعقد می شود به موجب آنها حمایت از حقوق مالکیت فکری اتباع طرف مقابل در قلمرو هر یک از طرف های موافقتنامه تعهد می شود؛
3- موافقتنامه ها و کنواسیون های بین المللی که دولت جمهوری اسلامی رسماً به آنها ملحق شده و از این رهگذر حمایت از حقوق مالکیت فکری اتباع کشورهای متعاهد در قلمرو هر یک از آنها لازم است.
حق کپی برداری(Copyright) چیست و شامل چه موضوعاتی می شود؟
همانند همه حوزه های مالکیت فکری، حق کپی برداری حمایت از آثار خلاقانه فکری بشری و البته در محدوده آثار ادبی و هنری بوده و حمایت های ناشی از آن طیف وسیعی از آثار ادبی و هنری را در بر می گیرد. موضوعات قابل حمایت در قالب این حق کاملاً مبتنی بر اصول تعیین شده توسط نظام ملی هستند. در این راستا کنواسیون برن به عنوان اصلی ترین سند بین المللی مرتبط با این حق هیچ گونه تعریفی از آن ارائه نداده اما در ماده 2 مقرر داشته است.
«نماد آثار ادبی و هنری می تواند در برگیرنده هر محصول در حوزه هنری، علمی و ادبیات و هر شیوه یا نماد آن باشد، نظیر کتب، جزوات و سایر مکتوبات؛ سخنرانی ها، خطابه ها و مواعظ و سایر آثاری که ماهیتی مشابه دارند؛ آثار دراماتیک و آثار موسیقی دراماتیک؛ آثار و طرح های رقص و نمایش های بدون صدا؛ تصنیفات موسیقی با کلام یا بدون آن؛ آثار سینمایی؛ آثار طراحی؛ نقاشی، معماری، پیکرتراشی، قلم زنی و حکاکی؛ آثار عکاسی؛ آثار هنری کاربردی؛ تصاویر؛ نقشه ها، برنامه ها، پیش نویس ها و آثار سه بعدی مرتبط با جغرافیا، توپوگرافی، معماری یا علم ...، ترجمه ها، آثار اقتباسی، ترتیبات موسیقیایی و سایر تغییرات یک اثر ادبی و هنری می تواند همانند اثر اصلی و بدون آن که خدشه ای به حق کپی لرداری اثر اولیه وارد آید، مورد حمایت قرار گیرند... . مجموعه های آثار ادبی و هنری نظیر دایره المعارف ها و گلچین قطعات ادبی که به دلیل نوع انتخاب و ترتیب مطالب تشکیل دهنده آن تولیدات فکری را می سازند باید مورد حمایت قرار گیرند؛ بدون آن که خدشه ای به حق کپی برداری در هر یک از بخش های آثار تشکیل دهنده آن مجموعه وارد آورند».
بنابراین آثار ادبی، هنری و رایانه ای مورد حمایت قواعد حق کپی برداری قرار داشته و می توان با استفاده از این قواعد از طرح و نقشه فرش حمایت لازم را به عمل آورد.

آیا به موجب قوانین و مقررات ایران امکان حمایت از طرح و نقشه فرش در قالب حمایت از آثار ادبی و هنری و تحت عنوان حق کپی برداری وجود دارد؟
بلی، با تصویب قانون حمایت مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 برای نخستین بار با تعریف واژه های«اثر»«پدید آورنده»، نقشه قالی نیز به عنوان اثر و خالق آن به عنوان پدید آورنده شناسایی شدند.
به موجب ماده 1 قانون مذکور:
«از نظر این قانون به مؤلف و مصنف و هنرمند«پدید آورنده» و به آن چه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته«اثر» اطلاق می شود».
هم چنین در ماده 2 قانون یاد شده با احصاء اثرهای مورد حمایت قانونی در بندهای 1 و 9 آثار مکتوب و آثار ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی، نقشه های قالی و گلیم را از جمله اثرهای مورد حمایت می شمارد. از سوی دیگر براساس ماده 160 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی مصوب 1379 نرم افزارهای چند رسانه ای نیز مشمول مفاد قانون 1348 شده است.
بنابراین به موجب قوانین ایران، می توان از طرح و نقشه فرش به صورت مستقل یا به شکل آثار مکتوب و نیز نرم افزارهای رایانه ای حمایت حقوقی لازم را به عمل آورد.
حق مالکیت صنعتی(industrial property) در قوانین ایران و نیز در کنوانسیون های بین المللی مرتبط با حقوق مالکیت فکری هیچ تعریفی از حق مالکیت صنعتی وجود ندارد اما در یک بیان کلی حقوق ناشی از خلاقیت ها و آفرینش های فکری در زمینه های مختلف صنعتی و تجاری، تحت عنوان حقوق مالکیت صنعتی مورد شناسایی قرار می گیرند.
کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی موضوع های تحت پوشش خود را در ماده 1 به شرح ذیل بیان میدارد:
« حمایت از مالکیت صنعتی در موضوعات مربوط به حق ثبت اختراع، مدل های مصرفی، طرح های صنعتی، علائم تجاری، علائم خدماتی ، نشانه های منبع یا نام های منشاء و جلوگیری از رقابت های نامشروع است. مالکیت صنعتی به مفهوم کاملاً آن را در نظر گرفته شده و شامل نه تنها صنعت و تجارت به معنای اخص بلکه صنایع کشاورزی و استخراجی و تمام محصولات ساخته شده یا طبیعی مثل شراب ها، برگ توتون، میوه جات، دام ها، مواد معدنی، اب های معدنی، آبجو، گل ها و آردها نیز می باشد»

آیا به موجب قوانین و مقررات ایران امکان حمایت از طرح و نقشه فرش در قالب حمایت از حقوق مالکیت صنعتی وجود دارد؟
بلی به موجب قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1/4/1310 حمایت از علائم تجاری مورد توجه قرار گرفته و به موجب ماده 1 این علائم را تعریف کرده است. به این صورت حمایت از طرح ونقشه فرش در قالب حمایت از علائم تجاری نیز امکان پذیر است. ضمن آنکه مطابق جدول ضمیمه آئین نامه اجرایی این قانون مصوب 1337 با تعیین طبقات محصولات، مصنوعات نساجی و لوازم هنری را قابل ثبت دانسته است. 

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 16   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید