تحقیق درباره دوران جاهلیت

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:9

فهرست و توضیحات:

مقدمه

دوران جاهلیت

اخلاق در جاهلیت

حکمتوحکیمان عرب پیش از اسلام:

کلمه «جاهلیت» از جهل مشتق شده است. مورّخان عرب و قرآن کریم، زمانِ قبل از اسلامِ عرب را «دوره جاهلیت» نامیده اند و علت اطلاق این امر به این دوره از تاریخ عربستان و به طور کلى اعراب، به لحاظ فسادى بود که بین مردم آن دیار وجود داشته است.

نظام قبیله اى در میان عرب پیش از اسلام، بنیادى ترین نظام اجتماعى بود و در میان اعراب شبه جزیره، به سان دیگر جوامع آغازین، بسیارى از دستورهاى اخلاقى در قالب قبیله تفسیر مى شد. آنگاه که دستورى اخلاقى به حقوق انسانى; مانند «حق زیستن» و «حق مالکیت» مربوط مى شد، دایره اجراى آن، با قبیله بسته مى شد و کشتن افرادى از دیگر قبایل، به بردگى گرفتن آنان و به یغما بردن اموالشان، امرى غیر اخلاقى تلقى نمى گشت. تعرض به جان، آزادى و مال مردمان دیگر قبایل، در میان اعرابِ پیش از اسلام امرى کاملاً عادى به شمار مى آمد و در جاى جاى آثار بازمانده از آن دوران، بازتاب این شیوه زندگى دیده مى شود. حاتم طایى که به عنوان یکى از نامدارترین الگوهاى اخلاقى پیش از اسلام شناخته شده، به طبع از این گونه جنگیدن و کشتن، اسیر گرفتن و غنیمت ستاندن پرهیز نداشته است; تنها در وصف ویژگیهاى او چنین آورده اند که: «هر گاه غنیمت مى گرفت، آن را به غارت مى داد و چون اسیرى مى گرفت، آزادش مى ساخت» و «هرگز یگانه فرزند مادرى را نمى کشت».در قرآن کریم با اشاره اى به همین تاخت و تازهاى میان قبایل، الفت و برادرى آنان، پس از روزگارى عداوت و دشمنى، از نعمتهاى الهى شمرده شده است.

در نظام اخلاقى محدود به قبیله، حمایت از عضو قبیله در برابر بیگانه، حتى اگر وى از اهل ظلم و تجاوز مى شد، امرى تخلف ناپذیر بود و این آموزش به صراحت در یک مَثَل باستانى عرب انعکاس یافته است. این تعلیم و این ضرب المثل به قدرى گسترش و نفوذ داشته که حتى در فرهنگ اسلامى، در قالب یک حدیث از پیامبر(صلى الله علیه وآله) تکرار گشته و در جهت اصلاح مضمون آن چنین گفته شده است که «یارى برادر ظالم، همانا بازداشتن او از ارتکاب ظلم است.»

در سالهاى نزدیک به بعثت پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) گروهى از رجال صاحب نفوذ و نیک اندیش مکه، پیمانى مشهور به «حلف الفضول» را منعقد کردند که بر اساس آن هر مظلومى را، بدون در نظر گرفتن قوم و قبیله، حمایت کنند; این پیمان را، که رسول گرامى(صلى الله علیه وآله) خود از مؤسسان آن بود و پس از رسالت نیز آن را تأیید مى فرمود، باید گامى در جهت شکستن حمیت بى قید و شرط قبیله اى دانست. حمیت قبیله اى عرب پیش از اسلام در آیه اى از قرآن کریم نکوهش گشته و از آن به «حمیة الجاهلیه» تعبیر شده است

در دوران پیش از اسلام، برخى از حقوق اخلاقى کمابیش در داخل قبیله رعایت مى شد و مجازاتهایى براى افراد متخلف وجود داشت، اما برخى دیگر از حقوق اخلاقى اساساً نزد آنان به عنوان حق شناخته نمى شد; از جمله آن که پدر درباره جان فرزندان خود تصمیم گیرنده بود و مى توانست از بیم تنگدستى فرزند خود را به قتل رساند. یا حتى دختر خویش را زنده به گور کند بدون آن که جامعه این کردار او را سزاوار مجازات و تنبیه بینگارد.

در مواردى که دستورهاى اخلاقى نه بر پایه حقوق انسانى، بلکه بر پایه لطف و بزرگوارى نهاده شده بود، در میان عرب پیش از اسلام، فضایل اخلاقى حتى در برخورد با مردمى از دیگر قبایل دیده مى شود. در حکایاتى بر جاى مانده، بخشندگى و میهمان نوازى عرب پیش از اسلام، که در اشخاصى چون حاتم طایى به اوج خود رسیده است، گاه تا آنجاست که فرد بخشنده واپسین مایملک خود، اسب راهوارش را ذبح کرده و اطعام نموده است! این گونه بخشندگىِ بى حساب که نتیجه اى جز حرمان و بى چیزى نداشت، در آن روزگار از سوى گروهى سرزنش مى شد، اما نظام اخلاقى غالب، آن را به عنوان فضیلتى عالى ستایش مى کرد. قرآن کریم به صراحت افراط در جود را مذمت کرده و انسان را به رعایت شیوه اى متعادل در بخشش فراخوانده استو این یکى از نمونه هاى روشن در اصلاح نظام اخلاقى است.

تبیین اخلاق اسلامى در ضمن آیات قرآنى و سنت نبوى، به تدریج در طول حیات پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) صورت پذیرفت، اما به ویژه در میان اعراب بدوى، برخى از ویژگیهاى اخلاق پیش از اسلام تا مدتها نازدوده مانده بود. تلقى قبیله اى از اخلاق اگر چه در بُعد جنگها و غارتها در صدر اسلام زدوده شد، اما برخى از ویژگیهاى اخلاقى که مردمان خارج از قبیله را با خطر مواجه نمى ساخت و نظر حکومتها را به خود جلب نمى کرد، تا دیر زمانى دوام یافت.

تحقیق در مورد جاهلیت در قرآن و تاریخ

تحقیق آماده

جاهلیت در قرآن و تاریخ

با فرمت ورد 2003 - word 2003

قابل ویرایش و اجرا در کلیه آفیس ها

مقدمه
جاهلیت، عنوان دوره‌ای از تاریخ عرب است­که دارای بار معنایی منفی است و از تاریکی، شرارت، حقد، کینه و نادانی حکایت می‌‌کند و اسلام در پی‌آن دوران ظهورکرد و بخش مهمی از رسالت پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و سلم در طی23 سال بعثت، در مبارزه و رویارویی با اندیشه‌های جاهلی آن عصر بوده و بیشترین چالش­ها را با پرورش یافتگان و حامیان فرهنگ منحط عصر جاهلیت داشته است و نیز بسیاری از آیات قرآن؛ چه به صراحت و چه با اشاره، ناظر به نگاه و تفکّر آن دوران بوده که اندیشة جاهلی و رفتار و کردار ناپسند آنان را به نقد کشیده و محکوم کرده است. پس اگر با این نگاه به ­عصر جاهلیت بنگریم، ضرورت بحث دربارة آن، روشن می­گردد.
افزون بر آن­چه در قرآن و روایات، دربارة جاهلیت آمده، مسلمانان نیز در کتب کلامی، تاریخی و تفسیری، در بارة آن بحث‌های مبسوطی داشته­اند و در رابطه با مظاهر مختلف عصر جاهلی اطلاعات سودمند و مفیدی به جا نهاده‌‌اند که پژوهش و بررسی در بارة آن­ها می‌تواند در تبیین آیات و روایات و بحث‌های تاریخی و عقاید، پژوهشگران را یاری نماید و بیش از همه، عظمت و بزرگی کار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نشان دهد که آن حضرت چگونه توانست تحوّلی عظیم را در جامعة جاهلی ایجاد کند و هویت مردمان پرورش یافته در محیط جاهلیت را چنان دگرگون سازدکه از جمع آنان مردانی با هویت انسانی ـ الهی بسازد و نه تنها سرنوشت جزیرة العرب را متحوّل کند که در جهان بشریت تغییری در خور توجه ایجاد نماید و مسیر حرکت تاریخ را تحت نفوذ خود در آورد؛ لذا تحقیق و پژوهش در بارة «مفهوم جاهلیت در قرآن و متون تاریخی» برای آشکار کردن کار پیامبر اعظم، کاری بایسته و ضروری است:

فهرست 

مقدمه 3
ریشة واژة «جاهلیت » 3
اصطلاح جاهلیت 4
دوران جاهلیت 4
ظنّ جاهلیت 5
تبرّج جاهلیت 6
حمیه جاهلیت 7
حکم جاهلیت 9
اعراب عصر جاهلیت 10
1 . معطله 10
2 . محصله 11
آیین شرک و بت های جاهلیت 11
چگونگی پیدایش و نفوذ بت‌پرستی میان اعراب 13
تصویر عینی مفهوم جاهلیت 14
منابع 15

منابع 

[1] . مقایس اللغه.
[2] . المنجد، مادة «جهل».
[3] . بقره : 67
[4] . فرقان : 63
[5] . ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، مادة جهل.
[6] . الزوزنی، شرح المعلّقات السبع، ط قم، منشورات ارومیه، ص127
[7] . لغت نامة دهخدا، «مادة جاهلیت».
[8] . همان مدرک.
[9] . همان مدرک.
[10] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، دارالعربی، ص27
[11] . الزوزنی، شرح معلّقات السبع، چاپ ایران، قم، انتشارات ارومیه، ص35
[12] . شوقی ضعیف، العصر الجاهلی، ترجمه: علی­رضا ذکاوتی قراگوزلو، چاپ تهران، انتشارات امیر کبیر، ص47
[13] . حاج شیخ عباس قمی، سفینه البحار، مادة «جهل».
[14] . العصر الجاهلی، همان مدرک، ص46، تاریخ ادبیات زبان عربی، همان مدرک، ص35
[15] . دکتر جواد علی، تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام، چاپ بیروت، داراحیاء التراث العربی، ص27
[16] . حاج شیخ عباس قمی، سفینة البحار، مادة «جهل».
[17] . مجمع البحرین، طریحی، مادة عرب.
[18] . ابن اثیر ، النهایه ـ مادة «جهل».
[19] . آل عمران : 154
[20] . علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، مؤسسة الاعلمی، ج4، صص48 ـ 47
[21] . احزاب : 33
[22] . ابن اثیر، النهایه، مصباح المنیر، فیومی: مادة برج.
[23] . لسان التنزیل، ص10
[24] . مصطفوی ، حسن ، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم.
[25] . طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج7 ـ 8 ، ص 356 ؛ شیخ عباس قمی، سفینة البحار، مادة
[26] . مجمع البیان، همان مدرک، ص367
[27] . شیخ صدوق، معانی الأخبار، چاپ قم، انتشارات جامعه مدرسین، ص270، صص276، 274
[28] . همان.
[29] . همان.
[30] . شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، چاپ تهران ـ الاسلامیه، ج14، ص229
فی حدیث عنی النبی صلی الله علیه و آله و سلم فی الحدیث المناهی قال: و نهی أن یقول الرجل للرجل زوجتی اختک حتی ازوجک اختی ـ ج5
[31] . فتح : 26
[32] . ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204 ؛ دکتر ابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، چاپ دانشگاه تهران 4
[33] . روضه الصفا، همان مدرک، ص271 ؛ ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204 ؛ آیینة تاریخ پیامبر اسلام.
[34] . همان مدرک.
[35] . چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص325 ؛ رفیع الدین ابن اسحاق همدانی، ترجمه سیرت رسول الله تهران، خوارزمی، ج2، ص 235، روضه الصفا، همان مدرک ص272
[36] . چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص325 ؛ دکتر آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص 429 ؛ روضه الصفا، ص 271
[37] . دکتر آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص 433
[38] . ابن هشام، السیرة النبویه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج3، ص204
[39] . فتح : 26
[40] . علامه طباطبایی، المیزان، چاپ، بیروت، موسسة اعلمی، ج18، ص289
[41] . سیرة ابن اسحاق، همان مدرک.
دکتر محمد ابراهیم آیتی، تاریخ اسلام، چ تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ص420
[42] . مائده : 50
[43] . مائده : 48
[44] . مائده : 49
[45] . تفسیر المیزان، چاپ بیروت، موسسه الاعلمی، ج4، ص355
[46] . تفسیرالمیزان، همان مدرک، ص365
[47] . شهرستانی، الملل و النهل، چاپ بیروت، دارالمعرفه، ج2، ص235 ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، چاپ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1، ص118
[48] . الجاثیه : 24
[49] . یاسین : 78
[50] . فرقان : 7
[51] . هشام بن محمد کلبی، کتاب الاصنام، چاپ تهران، تابان، 1348، ص4 ؛ ابن ابی الحدید، همان مدرک، ص119
[52] . الزمر : 34
[53] . ملل و نحل، همان مدرک، صص 241 ـ 239
[54] . ابن ابی الحدید، همان مدرک ؛ ملل و نحل همان مدرک در مورد عبدالمطلب سخنی مفصل دارد. الشریف مرتضی، رسائل، ط قم، ص224
[55] . ملل و نحل همان مدرک، ج2، صص242 ـ 241 ؛ الشریف مرتضی، رسائل، اقاویل العرب فی الجاهلیه، ط قم، دار القرآن، ص224
[56] . ابوالمعالی محمد الحسینی العلومی، متوفای 490ق. بیان الأدیان در شرح ادیان و مذاهب جاهلی، ط تهران، 1348، ابن سینا، ص12
[57] . بیان الادیان، همان مدرک.
[58] . ملل و نحل، همان مدرک، ص242
[59] . بیان الادیان، همان مدرک.
[60] . صافات: 95
[61] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، همان مدرک، ج4، ص119؛ شهرستانی، ملل و نحل همان مدرک، ج2، ص236
[62] . الزمر : 38
[63] . الزمر، 38، عنکبوت، 61، 63ع لقمان، 25، زخرف، 9، 87
[64] . الازرقی، اخبار مکه، ط قم ؛ الشریف الرضی، ص120
[64] . نوح، 23 ـ21 (قالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنی‏ وَ اتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلاَّ خَسارا * وَ مَکَرُوا مَکْراً کُبَّارا وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یَغُوثَ وَ یَعُوقَ وَ نَسْراً)
[66] . لسان التنزیل، ط تهران، انتشارات علمی ـ فرهنگی، و طبرسی، مجمع البیان، ج9، ص364، صورت بت­ها را چنین نقل کرده است: ودّ ـ صورت مردی ـ سواع صورت زنی ـ یغوث صورت اسبی ـ یعوق صورت شیری ـ نسر به صورت کرکس بود.
[67] . هشام کلبی، کتاب الاصنام، ترجمه سید محمدرضا جلالی نائینی، ط تهران ابن سینا، صص70 و 71
[68] . همان، ص72
[69] . همان ، ص8
[70] . همان ، ص74 و ص9
[71] . همان ، ص74 و ص9
[72] . همان ، ص74 و ص9
[73] . در مورد چگونگی پیدایش این پنج بت گفته‌اند که آنان مردانی صالح و شایسته بودند که همه در یک ماه مردند و خویشان ایشان بر مرگشان سوگواری کردند. مردی پیشنهاد کرد که می‌خواهید پنج پیکر بر مثال ایشان بسازم جز این که نتوانم بر آنها روح بدمم؟ گفتند: آری، پس پنج پیکر به صورت آن پنج مرد بتراشید و آن­ها را تعظیم می‌کردند تا قرن اول گذشت. سپس به پرستش آن­ها پرداختند و کفرشان بالا گرفت و ادریس پیامبر آنان را به یکتا پرستی خواند، تکذیبش کردند. نوح نیز 120 سال آنان را فرا خواند، نپذیرفتند و در اثر طوفان نوح آن بت­ها به سرزمین جده افتاد و بعدها که «عمرو بن لحی» بر مکه چیره شد، آن­ها را یافت و در هنگام حج عرب را به پرستش آنان خواند و میان قبایل عرب پراکنده کرد. تخلیص از کتاب الاصنام، کلبی، ترجمه، سید محمدرضا جلالی نائینی، ط تهران، ابن سینا، ص 70 و 66
[74] . همان مدرک، ص7 و ص34
[75] . نجم : 23 ـ 19 ؛ الاصنام، همان مدرک، صص27 و 16
76] . طبرسی، مجمع البیان، ط بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج9، ص176
[77] . الاصنامع کلبی، همان مدرک، ص52 و ص41
[78] . همان.
[79] . همان مدرک، صص4 و 3 ؛ اخبار مکه ارزقی ص116 ؛ ابن هشام السیره النبویه، ط بیروت، ج1، ص76، محمد بن خاوند شاه بلخی، روضه الصفا، تلخیص دکتر عباس زریاب، ط تهران انتشارات امیر کبیر، ص 39
[80] . الاصنام، همان مدرک، صص68 ، ص7، و اخبار مکه ارزقی، همان مدرک، ص116، سیره ابن هشام، همان مدرک صص 77 و 76
[81] . ترجمه المیزان، ج3، ص481
[82] . اخبار مکه ارزقی، قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : هُو (عمرو بن لحیّ) أوّل مَن. نَصَبَ الأوثان و حول الکعبة و غیر الخنیفة دین إبراهیم علیه السلام. ص101
[83] . اخبار مکه ارزقی، صص101 و123
[84] . همان.
[85] . نهج البلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، ط تهران، شرکت سهامی، ص72، خطبه 89، ص96 و ص151
[86] . همان.
[87] . همان.

  تعداد صفحات : 19 صفحه - صفحه آرایی شده و آماده چاپ 

  فرمت فایل    :  ورد 2003 - قابل ویرایش و اجرا در کلیه آفیس ها