پایان نامه ی بررسی و مطالعه ترمودینامیکی مخلوط دوتایی الکترولیتی در محیط آبی. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 95 صفحه

چکیده:

در این رساله ، مطالعه ترمودینامیکی مخلوط دوتایی الکترولیتیNaCl(m1)+LiCl(m2)  در محیط آبی و در محدوده غلظتی 0.01 مول بر کیلوگرم تا حدود محلول های الکترولیتی اشباع شده ، بوسیله روش پتانسیومتری در دمایoC  25 مورد بررسی قرار گرفت . انحراف از ایده آلیته برای این مخلوط دوتایی الکترولیتی با تعیین ضرایب میانگین فعالیت  NaCl(m1)در یک سل گالوانی بدون اتصال مایع و با استفاده از یک الکترود یون گزین آمونیوم (Na+ ISE) با غشاء پلیمری حاوی آیونوفور سدیم  ) ( بهمراه یک الکترودAg/AgCl  مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی با مدل سازی این سیستم الکترولیتی بر اساس مدل نیمه تجربی برهمکنش یونی Pitzer، با جمع آوری و ثبت رایانه ای داده های پتانسیومتری برای چهار سری مخلوط الکترولیتی این نمک ها (با کسر های مولالی : , 10, 50, 100 1r =m1/m2 =) در قدرت های یونی یکسان انجام گرفت.  بدین ترتیب با تطابق داده های پتانسیومتری و مدل نظری و با استفاده از روش نموداری Pitzer و همچنین با بهره گیری از روش محاسباتی تکرار، پارامترهای مختلف مربوط به ضرایب ویریال برای برهمکنش های یونی دوتایی و سه تایی ( ,   و ) برای نمک خالص NaCl و بویژه پارامترهای مختلف مخلوط الکترولیتی مورد نظر برای بر همکنش های یونی دوتایی (θNa,Li) و سه تایی )  (ΨNa,Li,Clبدست آمد. نتایج پتانسیومتری بدست آمده به خوبی با نتایج مشابه محاسباتی که براساس روش های فشار بخار (توسط Pitzer و همکاران) و نتایج حاصله از روش رطوبت سنجی (که توسط   Guendouziو همکاران) گزارش شده است ، توافق دارد. با توجه به این نکته که استفاده از این نوع الکترودها برای مطالعه تجربی چنین سیستم های حاوی مخلوط الکترولیتی فقط در این آزمایشگاه انجام گرفته است ، نتایج حاصله و روش الکتروشیمیایی ارائه شده با این نوع الکترود ها در بررسی ترمودینامیکی چنین مخلوط های الکترولیتی که دارای مزایایی چون سرعت اندازه گیری بالا و امکان دستیابی به نتایج مربوط به رقت های زیادتر را دربرمیگیرد ، میتواند بعنوان یک روش قابل توجه در بررسی ترمودینامیکی مخلوط های الکترولیتی قلمداد گردد.

مقدمه:

کمتر کسی است که از اهمیت محلولها غافل باشد تمام مواد برای اینکه جذب بدن شوند باید بصورت محلول درآیند تا بتوانند از غشاء سلول عبور نمایند. همچنین طبیعت اطراف ما براساس انحلال و عدم انحلال مواد شکل گرفته است .

تاریخ گسترده شیمی بر اهمیت فوق العاده پدیده حلالیت گواهی می دهد . طبیعت اسرار آمیز محلولها، فلاسفه با ستان را به تفکر واداشت کیمیاگران قرون وسطی در جستجوی طلا و زندگانی ابدی بودند از اینرو علاقمند به تهیه آب حیات و حلال جهانی  بودند.

با گذشت زمان و با افزایش علم بشر، علوم و اعتقادات خرافه ای جای خود را به دانش منطقی و بر مبنای واقعیت داد . اما با این وجود با توسعه علم شیمی از اهمیت موضوع کم نشد و شیمیدانان همیشه و در همه جا با مسائل مربوط به حلالیت مواجه می شوند. آنها از تفاوت حلالیت مواد، در فرآیندهای جداسازی و خالص سازی بهره می گیرند و روشهای تجریه ای آنها تقریبا به طور کامل بر ان استوار است. اغلب واکنشهای شیمیایی در فاز محلول انجام می شود و تحت تاثیر حلالیت اجزاء درون محلول قرار دارد. نیروهای جاذبه و دافعه ای که حلالیت یک گونه در فاز مایع یا جامد را تعیین می کنند هر نوع تعادل فازی بین دو یا چند جزء را کنترل می کنند . محلولهای الکترولیت بدلیل اهمیتی که دارند توجه شیمدانان را به خود معطوف داشته اند .

فارای، نخستین شخصی بود که واژه الکترولیت رادر مورد ترکیباتی که محلول یا مذاب آنها رسانای الکتریسیته است به کار برد و واژه های دیگری از قبیل یون، کاتیون، آنیون و غیره را در الکتروشیمی رایج ساخت و بعد از او آرنیوس به مطالعه و بررسی خواص محلولهای الکترولیت پرداخت و نظریه نسبتﴼ دقیق و روشنی را در مورد در رفتار الکتریکی محلولهای الکترولیت بیان نموده و به این ترتیب که واحدهای اجسام الکترولیت در موقع حل شدنشان در آب، به دو یا چند ذره دارای بار الکتریکی تقسیم می شوند و این ذرات باردارد که یون نام دارند عهده دار رسانش الکتریسیته در محلول هستند. تا سال 1920 معلوم شده بود که رفتار الکترولیتها در غلظتهای کم از محلول های غیر الکترولیت متفاوت است .

در سال 1920 میلنر  به صورت تئوری توضیح داد . که علت این تفاوت نیروهای بابرد بلند می باشد. در سال 1923 دبای – هوکل توضیح ساده ای را ارائه دادند که با در نظر گرفتن نیروهای برد بلند بین یونها بدست آمده بود . سپس نظریه پردازهای زیادی، مسئله یک الکترولیت را با دقت زیادمورد بررسی قراردادند و قانون حدی دبای-هوکل را تصحیح کردند. حتی بعضی از این نظریه ها برای توضیح رفتار محلولهای الکترولیت غلیظ به کار رفت. پیشرفتهای مهم در این زمینه درحدود 50 سال گذشته بوده است، که حتی در مورد الکترولیتهای مخلوط، تا غلظتهای نسبتا بالا نیز نظریه هایی ارائه گردید. گوگنهایم معادله دبای- هوکل را برای غلظتهای بالا اصلاح کرد. در سال 1973 پیترز مدل جامعی را برای پیش بینی ضرایب فعالیت الکترولیتها ارائه داد . سپس دانشمندان زیادی از جمله چن ، لی، سون، سیمون، کوپمات و بلوم و ورا این کار را برای پیش بینی نظری ضرایب فعالیت ادامه دادند. علاوه بر این روشهای نظری، روشهای تجربی نیز برای اندازه گیری ضرایب فعالیت وجود دارد . مانند افزایش نقطه جوش، کاهش نقطه انجماد محلول نسبت به حلال، کاهش فشار بخار حلال، فشار اسمزی. که میزان تغییر این خواص در محلولهای الکترولیت چند برابر محلولهای غیر الکترولیت با مولالیته های یکسان است.

سوال اساسی در مورد انحراف از ایده آلی در محلولهای الکترولیت بر پایه نیروهای بین ذرات است لذا در شروع بحث در فصل اول به معرفی نیروهای بین ذره ای و نحوه ای عملکردشان می پردازیم، سپس در مورد انواع محلولها در روابط ترمودینامیکی حاکم بر آنها شرح مبسوطی خواهیم داد ودر آخر مدلهای ارائه شده برای تعیین ضریب فعالیت و روشهای تجربی اندازه گیری ضریب فعالیت را می آوریم. و در فصل دوم نحوه استفاده از روش پتانسیومتری برای تعیین ضرایب میانگین فعالیت برای مخلوط الکترولیتها  و تعیین پارامترهای بر هم کنش یونی دوتایی و سه تایی     برای مخلوط الکترولیت مورد نظر شرح خواهیم داد .

فهرست مطالب:

چکیده

مقدمه

بخش اول - مبانی نظری

 نیروهای بین ذره ای

1-1-1 برهم کنش های بلندبرد

1-1-2      برهم کنشهای کوتاه برد

1-2 محلولها و روابط ترمودینامیکی آنها

1-2-1 محلول ایده آل

1-2-2 روابط ترمودینامیکی محلولهای ایده آل

1-2-3- محلولهای با قاعده

1-2-4 محلولهای غیر ایده آل

1-2-5 ترمودینامیک محلولهای غیر ایده آل

1-2-5-1 پتانسیل شیمیایی حلال، فعالیت حلال و ضریب اسمزی در محلولهای غیر ایده آل

1-2-6 معادله گیبس – دوهم برای محلولهای الکترولیت دوجزئی و رابطه بین ضریب فعالیت و ضریب اسمزی

1-3 مدل های توصیف کننده محلولهای الکترولیتی

1-3-5 مدل دبای- هوکل

1-3-2- 1 پتانسیل در همسایگی یک یون

1-3-1-1- ایرادات نظریه دبای هوکل

1-3-2 مدل گوگنهایم

1-3-3 مدل مایزنر وکوزیک

1-3-4 مدل هیدراسیون استوکس و رابینسون

1-3-5 مدل براملی

1-3-6 مدل برهم کنش یونی پیتزر

1-3-6-1 معادلات پیترز برای محلول الکترولیتی یک جزئی

1-3-6-2  معادلات پیترز برای مخلوط های دو جزئی الکترولیت های

1-4- روشهای تجربی اندازه گیری ضرایب فعالیت

1-4-1 تنزل نقطه انجماد

1-4-2 افزایش نقطه جوش

1-4-3    تنزل فشار بخار

1-4-3-الف – روش استاتیک

1-4-3- ب  روش دینامیکی

1-4-4- روش ایزوپیستیک یا تعادل فشار بخار

1-4-5- روش رطوبت سنجی

1-4-6  روش حلالیت و نفوذ

1-4-7  روش هدایت سنجی

1-4-8  روشهای الکتروشیمیایی

1-4-8-1 استفاده از مدل برهم کنش یونی پیترز با استفاده از روش الکتروشیمیایی

بخش دوم - بخش تجربی

2-1 تجهیزات دستگاهی

2-2 مواد شیمیایی

2-3 تهیه محلولها

 2-3-1- تهیه محلول غلیظ لیتیم کلرید با غلظت تقریبی

2-3-2  تهیه محلولهای اولیه غلیظ دوجزئی NaCl + LiCl با نسبتهای مولی مختلف(r =m1/m2)

2-3-2-1- تهیه محلول غلیظ اولیه دو جزئی NaCl + LiCl با نسبت مدلی (r=100)

2-4  روش پتانسیومتری با استفاده از الکترودیون گزین (سلول الکتروشیمیای بدون اتصال مایع)

2-5 روش افزایش استاندارد

2-6 تعیین ضرایب میانگین فعالیت بروش پتانسیومتری

2-6-1- جمع آوری داده های تجربی

2-6-2 کنترل کیفیت پاسخ دهی الکترودها

2-6-3  تعیین شیب نرنستی و همزمان دو الکترود در سلول بدون اتصال مایع (شیب وثابت سل)

2-6-4 روش تعیین پارامترهای برهم کنش یونی مخلوط دو جزئی الکترولیت 1 1(NaCl + LiCl)با نسبتهای مدلی مختلف

2-6-4-1     تعیین ضریب انتخابگری پتانسیومتری الکترود Na+ نسبت به یون Li+ (k12)

2-6-4-2    روش تعیین ضرایب میانگین فعالیت

2-6-4-3   تعیین پارامترهای در سیستم محلول یک جزیی NaCl

2-6-4-4  تعیین پارامترهای برهم کنش یونی مخلوط دو جزئی NaCl+LiCl با نسبت های مولی مختلف

2-7- نتیجه گیری

جداول و نمودارها

منابع

خلاصه انگلیسی

منابع و مأخذ:

[1] pitzer , k, Mayorga, G,’ “J.phys.chemistry” ,1973,77,19,2300,2308

[2]pirzer , k“J.phys.chemistry”,1977,10,371-372

[3]Clegg, s, pitzer, “J. phys. Chem.” , 1992,96,3513,350

[4]pitzer, k,Simonson, J,” J . phys. Chem”1986,90,3005-3009

[5]pitzer, k ,”J. phys chem.” ,77,2,268-277

[6]Hildebrand, J.H., prausnitz, Scott,R.L ,”Regular and Related Solution” van norstrand  Reinhold . co , Newyork (1970)

[7]Rowlinson,J.S.,Swinton.F.L”.liquidmixtures”,3rded.Butter worth&Co(1982)

[8]Berry.R.S;Rice, S.A; Ross,J; “J. physical chemistry” ,John wiley & Sons, Newyork 1980

[9]Barrow, G.M;” physical chemistry” 4thed ;Mc Graw Hill( 1988)

[10] Levine, I.N;” phtsical chemisty”   

[11] Atkinz,p.W; “3 physical chemistry”5ed Oxford university press,1995

[12]Skoog,D; West,D.M; “Fundamentals of analytical chemistry”,4 ed Holt- Saunders International( 1982)

[13]CASTELLAN,G.W;” plysical chemistry”,1 ed Addison – Wesley publishing Co,( 1964)  

[14]Pitzer K.S,Mayorga.G."J.Sol.Chem",1974,10,371

[15]Deyhimi.F,Ghalami.B,"J.of Electroanalytical Chemistry"2005

[16]Lewis  G.N,and Randal M.,Pitzer K.S"Phys.Chem" Mc Graw Hill,New York,1961

[17]Pitzer K.S,"J.Phys.Chem"197713,371

[18] Pitzer K.S,Simonson J.,"SJ.Phys.Chem",1989,4,320

[19] Hovath,A.L.,(1985),”Handbook of Aqueous Electrolyte Solution”Ellis Horwood Series In Physical Chemistry.                                                        

[20] Harned,H.S.,Owen,B.B.,(1958)”Physical Chemistry Of Electrolyte   Solution”,Reinhold,N.Y.                                                                         

[21] Deyhimi F;talanta,1999,50,1129                                                            .

[22] Krus,P.,(1977),”Liquids and Solution Structure Dynamics”Marcel            Dekkerinc.,Ny.                                                                                        

[23]Malatesta F. Zaboni R.,"J.Sol.Chem",1977,26,791

[24] Barrow, G.M;” physical chemistry” 5thed ;Mc Graw Hill( 1988)

[25] Robinson,R.A.,Stokes,R.H.,(1959),”Electrolyte Solution”

                                                                         Butterworths Scentific,London.                                   

[26]Parsafar G.A;Mason E.A;"J.Phys.Chem",1993,97,35,9048

[27] Chen C.C,Eva L.B,A.I.Ch.E.J.,1986,32,444

[28] Chen.C.C,Brit.H.I,Boston.J.F,Evans.L.B.A.I.Ch.E.J,1982,28,588 

[29] Pitzer,K.S.,(1979),”Activity Coefficient of Electrolyte Coefficient” Eeditd by Pytkowitcz,R.M.,CrC.Press.

[30] Walter,j.,Wu.Y-C.,(1972),J.Phys.S.Chem.Ref,Data,1,4,1047               

[31] .Scatchard,G.,Prentiss.S.S.,(1934),George Scatchard and S. S. Prentiss, 56, 2314                                                                            

[32] Lee,L.L.,(1988),J.Chem.Phys.,78,5270                                              

[33] Guggenhaim,E.,(1935),Phi,Mag.,19,313.                                              

[34] Chiristenesen,C.,Sander,C.B.,Frdenslund,A.,Rasmussen,P.,(1983),      

Fluid Phase Equilibria,13,279.                                                               

[35] Chorng,S.,Hirata,S.,F.,(1997),101,3209                                                 

[36]  Samoilov,O.Ya.,(1965),”Stracture of Electrolyte Solution and The Hydration of Ions”,Consultants Bureau Enterprise INC.,N.                   

[37] Harvey,A.H.,Copeman,T.W.,Prausnitz,J,M.,(1988),J.Phys.Chem.,92,  

,64,32,                                                                                                      

[38] Stokes,R.H.,Robinson,R.A.,(1948),J.Amer.Chem.Soc.,70,1870.          

[39] Zemaitis,J.F.,Clark,D.M.,Rafal,M.,(1986),”Handbook of Aqueos    Electrolyte Thermodynamics”Dipper,AIChE Publiation.N.Y.

[40] Zemaitis,J.F.,Clark,D.M.,Rafal,M.,(1986),”Handbook of Aqueos Electrolyte Thermodynamics”Dipper,AIChE Publiation.N.Y.

[41] Meissner,H.P.,(1980),”Thermodynamics of Aqueous Systems With Industirial Appilcations”,edited by Newman,S.A.,Acs Sym Posium

[42]Gering.K.L.,(1964),J.Amer.Chem.Soc.,86.127.

[43]  پایان نامه دوره کارشناسی ارشد,سلامت,رحمن,زیر نظر دکتر دیهیمی,دانشگاه شهید بهشتی2003

[44]طر ح پژوهشی,دانشگاه شهید بهشتی ,گروه شیمی مجری طرح فرزاد دیهیمی,یک روش جدید ضرایب گزینش پذیری الکترود های یون گزین                                                                                  

دانلود مقاله شیوه صحیح مطالعه

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحه:9

مقدمه

برای داشتن مطالعه ای فعال وپویانوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خودمطالب رامرور کرد

دانلود پاورپوینت چگونه درس بخوانیم؟

اگر روزی را بدون صرف مقداری وقت برای مطالعه بگذرانید انروزبخش اعظمی از توانائی خود راجهت افزایش بانک اطلاعاتی مغز هدر داده اید. دانشجوی خوب ساعات کمتری نیاز به مطالعه دارد مگر آنگه بخواهد خود را به حد نمرات A ویاB برساندکه باید تا 45 ساعت درهفته مطالعه نماید. به عنوان یک دانشجو بهترین شیوه ای راکه می توانیدمطلبی را بیاموزید را فرابگیرید. راههای مختلف را امتحان کنید و بهترین را انتخاب کنید.گاهی به عمد شیوه یادگیری خود را تغییر دهید.    فایل پاورپوینت 31 اسلاید

برتری میدان بر تقاطع چراغدار در احجام ترافیکی کم تا متوسط مطالعه موردی تقاطعات استاد معین دامپزشکی و پاسداران لواسانی

نویسند‌گان: [ محمود صفارزاده ] - استاد دانشکده عمران و محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس[ سیداحسان سیدابریشمی ] - استاد دانشکده عمران و محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس[ محمدرضا توکل ] - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران راه و ترابری دانشگاه آزاد اسلامی واحدزنجان

خلاصه مقاله:

امروز معضل ترافیک در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا، بخش عمده ای از وقت و سرمایه شهروندان را مصروف خود می سازد. بهره مندی از روشهای کم هزینه و زودبازده سبب می شود شبکه معابر شهری تا زمان تکمیل طرحهای پرهزینه و زیربنایی از مزایای طرح های کوچکتر در زمان کوتاهتری برخوردار شود میدان های جدید نمونه ای از تقاطعهای گردشی هستند که در چند دهه اخیر در بسیاری از موارد به عنوان طرح های زودبازده جایگزین تقاطعات چراغ دار می گردند دراین مقاله از تقاطعات استاد معین – دامپزشکی و پاسداران – لواسانی به عنوان مطالعه مورد استفاده شده است و با اجرای سناریوی پیشنهادی تبدیل تقاطع به میدان متناظر از لحاظ طرح هندسی، کلیه شاخص های ترافیکی نسبت به وضعیت موجود ارزیابی شده است از جمله نتایج مهم این تحقیق مقایسه تاخیر زمان سفر سطح سرویس وسایل نقلیه در میدان وتقاطع است از نتایج مهم دیگر این تحقیق این است که میدان در مقایسه با تقاطع در فضای یکسان در حجم های کم تا متوسط کارایی قابل توجه تری دارد

کلمات کلیدی:

 میدان ، تقاطع چراغدار ، تاخیر ، سطح سرویس

مطالعه شناختی خوشه صنایع ریلی اراک Diagnostic

فرمت فایل:word  (قابل ویرایش)

تعداد صفحات :295

فهرست مطالب :

 پیشگفتار 15
1.0.توسعه خوشه‌های متشکل از بنگاه‌های کوچک‌ 16
2.0. مزایای توسعه خوشه‌های متشکل از بنگاه‌های کوچک 17
3.0. اصول پایة رویکرد توسعة خوشه‌ای یونیدو 19
1.3.0. رویکرد مبتنی بر نیاز (نیاز محور) 20
2.3.0. انعطاف پذیری 20
3.3.0. پشتیبانی هدایت شده‌ از طریق واسطه 21
تقدیر و تشکر 23
خلاصه مدیریتی 24
1.مقدمه و معرفی خوشه 28
1.1.مقدمه ای بر صنعت ریلی و اهمیت آن 28
1.1.1.1.امنیت بالا نسبت به اتومبیل و هواپیما 31
2.1.1.1.پایین تر بودن هزینه احداث و توسعه خطوط 32
3.1.1.1.مصرف انرژی 32
4.1.1.1.سازگاری بیشتر با محیط زیست 32
5.1.1.1.نیاز به زمین کمتر 32
1.2.1.1.تولید به صورت سفارشی 32
2.2.1.1.افزایش حجم بازار 33
3.2.1.1.نقش بالای نیروی انسانی 33
4.2.1.1.پایه بودن صنعت ریلی 33
5.2.1.1.بالا بودن قیمت تمام شده یک واحد محصول 33
6.2.1.1.وجود ارتباط تنگا تنگ بین این صنعت و صنایع فلزی 34
7.2.1.1.امکان وجود رقابت و نفوذ در بازارهای جهانی 34
8.2.1.1.بالا بودن ارزش افزوده صنعت ریلی 34
9.2.1.1.تاثیر پذیری بازار محصولات ریلی از روابط سیاسی 34
2.1.مختصری پیرامون خوشه صنایع ریلی اراک 35
2.مطالعه روندهای سطح بین المللی 39
1.2. دسته بندی محصولات یا خدمات مرتبط با صنعت ریلی در جهان 39
1.1.2.آلات نقلیه و اجزای مرتبط با آنها (Rolling stock or Vehicles) 40
2.1.2.زیرساختهای ریلی \( Infrastructure) 43
3.1.2.خدمات و کنترل ریلی (Rail control and Services) 43
4.1.2. طبقه بندی محصولات ریلی بر اساس نظام کدینگ 44
1.4.1.2. نظام کدینگ HS 44
1.4.1.2. نظام کدینگ ISIC 47
2.2.فعالان مطرح صنعت ریلی در جهان ( متمرکز بر آلات نقلیه ) 47
1.2.2.شرکت های مطرح تولید کننده آلات نقلیه 47
1.1.2.2. تولید کنندگان مطرح بین المللی در زمینه تولید لکوموتیو : 49
2.1.2.2. تولید کنندگان مطرح بین المللی در زمینه تولید واگنهای باری و مسافری : 49
2.2.2.تولید واگن های سریع السیر 49
3.2.2.اتحادیه ها و انجمن های معتبر بین المللی 50
اتحادیه بین المللی راه آهن ها UIC 50
اتحادیه بین المللی واگنهای باری 51
اتحادیه بین المللی سازندگان وسایل نقلیه راه آهن ( AICME ) 51
سازندگان لکوموتیوهای حرارتی و برقی ( CELTE ) 51
شرکت سهامی اروپایی سرمایه گذاری در تولیدات ریلی ( EUROFIMA ) 51
اتحادیه صنایع ریلی اروپا ( UNIFE ) 52
سایر اتحادیه ها و نهادهای بین المللی : 52
3.2.بازار جهانی صنعت ریلی WORLDWIDE RAIL MARKET 53
1.3.2.حجم بازار صنعت ریلی در جهان Volume Worldwide Rail Market 53
2.3.2.سهم هریک از بخشهای بازار ریلی 54
3.3.2.سهم هر یک از مناطق جغرافیایی جهان از بازار ریلی 56
4.3.2. نرخ تغییرات بازار ریلی و جمع بندی حجم بازار 59
4.2.رشد بازارها در بخشهای اصلی صنعت ریلی 60
5.2. برترین های صادرات و واردات آلات نقلیه در جهان 63
6.2. صنعت ریلی در منطقه خاور میانه و کشورهای در حال توسعه 66
7.2. تحولات تکنولوژیک و زیرساخت ریلی ( در جهان و خاور میانه ) 71
3. مطالعه روندهای سطح ملی 74
1.3 . وضعیت فعلی راه آهن ایران و تاثیر آن در صنعت ریلی 75
2.3. وضعیت صنایع ریلی در ایران 78
3.3. نهادها و عوامل اصلی مرتبط با صنعت ریلی در داخل کشور 79
4.3 . برخی از شرکتهای فعال در صنعت ریلی داخل 80
الف ) واگنهای باری 80
ب ) واگنهای مسافری و مترو 82
ب ) لکوموتیو 84
پ) تعمیرات و نگهداری ، تولید قطعات و مجموعه ها و ... 86
5.3.صادرات و واردات آلات نقلیه در کشور 88
6.3 . برنامه هاو چشم انداز صنعت ریلی در ایران 95
1.6.3 . صنایع ریلی در استراتژی توسعه صنعتی کشور 95
2.6.3 . تکالیف راه آهن در راستای چشم انداز 20 ساله کشور 96
3.6.3 . برخی شاخصها طبق برنامه چهارم 96
4.6.3 . حد اقل تقاضای بازار داخل به انواع آلات نقلیه ( لکوموتیو و واگن ) 97
4. مطالعه روندها در سطح خوشه 98
1.4. معرفی خوشه صنایع ریلی اراک 98
1.1.4. تاریخچه 98
2.1.4جغرافیای خوشه صنایع ریلی اراک 102
2.4.نیروی انسانی شاغل در خوشه صنایع ریلی اراک 106
3.4.ارزش افزوده خوشه صنایع ریلی اراک 109
4.4.محصولات خوشه : 111
1.4.4.انواع واگن های باری : 112
2.4.4.انواع واگن مسافری و خدمات 114
1.2.4.4.واگن های خدمات ( رستوران) 114
2.2.4.4.ترن ست: 115
3.2.4.4.مسافری بنگلادش: 117
4.2.4.4.مترو: 117
3.4.4. انواع لکو موتیو 118
1.3.4.4. بوژی باری 118
2.3.4.4.بوژی مسافری 118
3.3.4.4.بوژی لوکوموتیو 119
5.تحلیل فعالان اصلی 120
6.تحلیل سایر فعالان 127
1.6. تامین کنندگان مواد اولیه 127
1.1.6. شرکت فولاد درخشان 127
2.1.6. شرکت فولاد اصفهان 128
3.1.6. فولاد اهواز 128
4.1.6. فولاد آلیاژی اصفهان 128
5.1.6. واحدهای ریخته گری 128
6.1.6 . بازار فولاد شهر اراک 129
7.1.6.بازار فولاد تهران 129
8.1.6. شرکت تاو 129
2.6. تامین ماشین آلات 129
1.2.6. شرکت کارا 130
2.2.6. شرکت ارش اراک 130
3.2.6. ماشین سازان تهران و تبریز 131
4.2.6. ماشین سازان خارجی 131
3.6. عرضه کنندگان خدمات مشاوره ای 131
4.6. واحدهای ارائه کننده خدمات کسب و کار BDSS 132
1.4.6. خدمات فنی 132
2.4.6. خدمات آموزشی 132
3.4.6.خدمات اینتر نت و نرم افزار 133
4.4.6. بیمه های بازرگانی 133
5.4.6. خدمات ایمنی و بهداشت 133
5.6. نهادهای اصلی پشتیبان 133
6.6. نهادهای فرعی پشتیبان 134
7.6. نهادهای خارج از خوشه 134
8.6.خریداران محصولات خوشه 135
7.تحلیل کسب و کار (صنعت ) ANALYSIS OF BUSINESS (INDUSTRY LEVEL) 137
1.7. دسته محصولات باری 139
1.1.7. رقابت بین رقبای موجود 139
2.1.7. قدرت چانه زنی خریداران 148
1.2.1.7. تعداد خریداران 148
الف خریداران داخلی 148
ب . خریداران خارجی 148
2.21.7. اطلاعات خریداران نسبت به بازار و محصول 149
3.2.1.7.میزان وفاداری به مارک خاص 149
4.2.1.7. تحدید به ادغام توسط تولید کننده 150
5.2.1.7. متمایز بودن کالا 150
6.2.1.7. نحوه خرید و دسترسی به رقبا 150
3.1.7. قدرت چانه زنی تامین کنندگان 152
1.3.1.7.تراکم تامین کنندگان 153
2.3.1.7. حجم خرید 154
3.3.1.7. قابلیت جایگزینی تامین کننده 154
4.3.1.7. خرید اعتباری 155
5.3.1.7. هزینه تغییر کسب و کار 155
6.3.1.7. قابلیت جاگزینی مواد 155
جمع بندی 156
4.1.7. تهدید تازه واردان 157
5.1.7. تهدید کالاهای جایگزین 160
2.7. دسته محصولات مسافری و لکوموتیو 161
1.2.7. رقابت بین رقبای موجود 161
1.1.2.7. تعداد رقبا در بازار محصولات باری 161
2.1.2.7. وضعیت بازار 162
3.1.2.7. بالا بودن سرمایه ثابت واحدهای تولیدی 163
4.1.2.7. بالا بودن کالای در جریان ساخت 164
5.1.2.7. داشتن برند معتبر 164
6.1.2.7. تغییر کسب و کار 164
7.1.2.7. منحنی یادگیری 164
8.1.2.7. انتقال اطلاعات و تجربیات 164
2.2.7. قدرت چانه زنی خریداران 166
3.2.7. قدرت چانه زنی تامین کنندگان 168
4.1.7. تهدید تازه واردان 168
5.2.7. تهدید کالاهای جایگزین 170
8.تحلیل کسبوکار در سطح خوشه ANALYSIS OF BUSINESS AEIC CLUSTER 171
1.8. بازار و بازار یابی هر سه دسته محصول MARKET & MARKETING 171
1.1.8. تقسیم بندی بازار خوشه صنایع ریلی اراک 171
2.1.8. سهم خوشه صنایع ریلی از بازار ریلی کشور 172
محصولات باری 174
دسته محصول مسافری و لکوموتیو 175
2.8. تولید PRODUCTION 177
1.2.8. تولید واگن بویژه واگن های باری 177
2.2.8.استاندارد های تولید 183
3.8. وضعیت مالی و سود 184
9. تحلیل زنجیره ارزش ANALYSIS VALUE CHAIN 186
دسته محصول باری 186
1.1.9. بازار یابی (Marketing) 190
2.1.9. فنی و مهندسی (Engineering & Technical) 191
3.1.9. مواد اولیه (Material) 192
4.1.9. تولید و مونتاژ (Assemble & production) 193
5.1.9 . حمل و نقل (Transport ) 197
6.1.9. سود (Profit) 198
10. نهادهای موجود در خوشه 200
1.10. نهاد های مالی 200
2.10. نهادهای آموزشی 202
1.2.10. مرکز آموزش ماشین سازی اراک 202
2.2.10. مراکز آموزش فنی و حرفه ای استان مرکزی 202
3.2.10.دانشگاه آزاد اسلامی اراک 203
3.10. مشاوره های مدیریتی ، کیفیت و پژوهشی 204
4.10. سایر نهادها 206
11. تحلیل سطح سرمایه اجتماعی و اعتماد 207
1.11. مولفه های تاثیر گذار بر ایجاد سرمایه اجتماعی ( جنبه مثبت) 207
2.11. مولفه های تاثیر گذار بر ایجاد سرمایه اجتماعی ( جنبه منفی) 212
3.11. ماتریس همکاری : 215
12. آنالیز SWOT خوشه صنایع ریلی اراک 218
1.12. ماتریس SWOT 218
2.12. نقاط قوت 0F ARAK RAIL INDUSTRIES CLUSTER STRENGTHS 221
1.2.12. بازار Market 221
2.2.12. محیط کسب و کار Business Environment 221
3.2.12. مواد اولیه Material 222
4.2.12. ماشین آلات Equipments & Machines 222
5.2.12. منابع انسانیHuman Recourses 222
6.2.12. نوآوری Innovation 222
7.2.12. منابع مالی Financial Recourses 223
8.2.12. فرآیند تولید Production Process 223
9.2.12. دانش فنی و طراحی Design & Technical knowledge 223
3.12. نقاط ضعف WEAKNESSES 0F ARAK RAIL INDUSTRIES CLUSTER 223
1.3.12. بازار Market 223
2.3.12. محیط کسب و کار Business Environment 224
3.3.12. مواد اولیه Material 224
4.3.12. ماشین آلات Equipments & Machines 224
5.3.12. منابع انسانیHuman Recourses 224
6.3.12. نوآوری Innovation 225
7.3.12. منابع مالی Financial Recourses 225
8.3.12. فرآیند تولید Production Process 225
9.3.12. دانش فنی و طراحی Design & Technical knowledge 225
4.12. فرصت هاOPPORTUNITIES 0F ARAK RAIL INDUSTRIES CLUSTER 226
1.4.12. بازار Market 226
2.4.12. محیط کسب و کار Business Environment 226
3.4.12. مواد اولیه Material 226
4.4.12. ماشین آلات Equipments & Machines 226
5.4.12. منابع انسانیHuman Recourses 226
6.4.12. نوآوری Innovation 227
8.4.12. فرآیند تولید Production Process 227
9.4.12. دانش فنی و طراحی Design & Technical knowledge 227
5.12. تهدیدها THREATS 0F ARAK RAIL INDUSTRIES CLUSTER 227
1.5.12. بازار Market 227
1.5.12. محیط کسب و کار Business Environment 228
3.5.12. مواد اولیه Material 228
4.5.12. ماشین آلات Equipments & Machines 228
5.5.12. منابع انسانیHuman Recourses 228
6.5.12. نوآوری Innovation 228
7.5.12. منابع مالی Financial Recourses 229
9.5.12. دانش فنی و طراحی Design & Technical knowledge 229
6.12. جمع بندی آنالیز SWOT 229
13- نقشه فعلی خوشه 231
1.13. ساختار اصلی تولید 231
2.13. نظام پیمانکاری جزء 231
3.13. تامین کنند گان مواد و ماشین آلات 231
4.13. بازاریابی 232
5.13. ارائه کننده خدمات کسب و کار و نهاد ها 232
14.آنالیز استراتژیک نقطه فشار اصلی در خوشه صنایع ریلی 234
1.14. بازا داخل 234
2.14. بازار خارج 235
3.14. نتیجه گیری و جمع بندی 236
15.چشم انداز 237
16.راهبردهای توسعه خوشه صنایع ریلی 237
1.16. راهبردهای عمومی 237
2.16. راهبردهای اختصاصی محصولات باری 238
3.16. راهبردهای اختصاصی محصولات مسافری 238
4.16. راهبردهای اختصاصی سایر محصولات( لکوموتیو , مجموعه ها , قطعات , ... ) 238
17.طرحهای عملیاتی 239
1.17.طرح عملیاتی حساس‌سازی 239
2.17.طرح عملیاتی توسعه بازار 240
3.17.طرح عملیاتی ارتقای دانش و مهارت 241
4.17. طرح عملیاتی ارتقای کیفیت و تکنولوژی 241
5.17. طرح عملیاتی شبکه سازی 242
6.17.طرح عملیاتی نهادسازی 242
18.نقشه آتی خوشه 243
منابع و مراجع 244
پیوست شماره یک : وضیعت کلی راه آهن در سطح بین الملل 246
پیوست شماره دو : منوی متروهای سراسر جهان 249
پیوست شماره سه : شاخص های عمده اهداف کمی سالهای برنامه چهارم (88-84) 252
پیوست شماره چهار : سازمآنهای مهم در زمینه تولید و بهره برداری از واگن و آدرس آنها 254
پیوست شماره پنج : اصطلاحات و واژگان 257
فهرست جداول REFERENCES LIST OF TABLE
جدول شماره 1 : معیارهای گزینش در انتخاب روشهای حمل و نقل
جدول شماره 2 : واحدهای خوشه صنایع ریلی اراک
جدول شماره 3 : خلاصه اطلاعات خوشه صنایع ریلی اراک
جدول شماره 4 : شرکت های برتر در صنعت ریلی دنیا
جدول شماره 5 : ازرش واردات و صادرات آلات نقلیه کشورها در سال 2006
جدول شماره 6 : ارزش واردات و صادرات آلات نقلیه کشورهای منطقه خاور میانه 
جدول شماره 7 : اطلاعات عمده حمل و نقل ریلی کشورهای خاورمیانه 
جدول شماره 8 : تعداد آلات نقلیه کشورهای خاورمیانه ماخد سال 2006
جدول شماره 9 : حمل بار و مسافر در کشورهای خاورمیانه ماخد سال 2006
جدول شماره 10 : تعداد آلات نقلیه موجود در ایران
جدول شماره 11 : شرکت های تولید کننده واگن باری در کشور
جدول شماره 12 : شرکت های تولید کننده واگن مسافری در کشور
جدول شماره 13 : شرکت های تولید کننده واگن مسافری در کشور
جدول شماره 14 : شرکت های تعمیر کننده واگن در کشور
جدول شماره 15 : صادرات محصولات ریلی بر اساس طبقه بندی HS
جدول شماره 16 : ارزش ریالی و دلاری صادرات کشور 
جدول شماره 1/16: مقایسه برخی شاخصها بین خوشه و کل کشور
جدول شماره 17 : واحدهای فعال اصلی و فرعی به تفکیک دسته محصول 
جدول شماره 18 : اطلاعات مربوط تعداد شرکتهای فعال در بازار داخلی و خارجی 
جدول شماره 19 : مواد و قطعات مورد نیاز و محل تامین آنها به تفکیک دسته محصول
جدول شماره 20 : شاغلین هر یک از بخشهای اصلی فعالیت در خوشه صنایع ریلی
جدول شماره 21 : تعداد رقبای موجود در سطح خوشه و کشور 
جدول شماره 23 : ارزیابی سطح رقابت بین رقبای موجود 
جدول شماره 24 : ارزیابی سطح قدرت چانه زنی خریداران
جدول شماره 25 : ارزیابی سطح قدرت چانه زنی تامین کنندگان 
جدول شماره 26 : ارزیابی سطح تهدید تازه واردان
جدول شماره 27 : تعداد رقبای موجود در سطح خوشه و کشور 
جدول شماره 28 : رشد صنعت ریلی در مناطق مختلف جهات تا سال 2016 
جدول شماره 29 : ارزیابی سطح رقابیت بین رقبا با توجه به مولفه های موثر
جدول شماره 30 : ارزیابی سطح قدرت چانه زنی خریداران
جدول شماره 31 : ارزیابی سطح قدرت چانه زنی تامین کنندگان
جدول شماره 32 : ارزیابی سطح تهدید تازه واردان
جدول شماره 33 : سهم دسته محصولات خوشه از کل تولیدبازار داخل 
جدول شماره 34 : بررسی فاکتورهای اساس در بازار محصولات ریلی 
جدول شماره 35 : فهرست ماشین آلات در خوشه صنایع ریلی اراک
جدول شماره 36 : نتایج نهائی تحلیل زنجیره ارز ش واگن های باری 
جدول شماره 37 : میزان سود متوسط خوشه ،‌واگن پارس و بنج مارک های خوشه 
جدول شماره 38 : ارزیابی اجتماعی در سطح خوشه صنایع ریلی 
جدول شماره 39 : راهنمای علائم ماتریس همکاری خوشه صنایع ریلی اراک 
جدول شماره 40 : ماتریس همکاری خوشه صنایع ریلی اراک 
جدول شماره 41 : آنالیز SWOT در خوشه صنایع ریلی اراک
جدول شماره 42 : جمع بندی آنالیز SWOT درخوشه صنایع ریلی 
فهرست نمودارها REFERENCES LIST OF CHARTS 
پیشگفتار
جهان امروز ، جهان پرشتابی است . با پیشرفت روزافزون دانش و اقتصاد ، فاصله بین کشورهای توسعه یافته با کشورهای جهان سوم و در حال توسعه ، روز به روز بیشتر میشود . در کشورهای دیر توسعه یافته و در حال توسعه ، همواره تلاش و تکاپو برای جبران عقب ماندگی ها و همپایی و حضور در معادلات جهانی به نحو چشمگیری وجود داشته و در این میان اقتصاد نقش بارز و تعیین کننده خود را به نمایش گذاشته است . بدیهی است از آنجا که صنعت نیز یکی از ارکان اصلی اقتصاد به شمار میرود ، توسعه صنعتی همواره مورد توجه همه کشورهاست . 
در ایران ، وجود منابع درآمدهای عظیم ارزی حاصل از فروش نفت برنامه های توسعه کشور را تحت تاثیر قرار داده و پیاده سازی برنامه های توسعه را راحت نموده است لیکن یکی از مشکلات مهم در تمامی برنامه ها را می توان عدم توجه کافی به مباحث نرم افزاری توسعه دانست همزمان با پیاده سازی برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ، سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی برآن است با استفاده از تجارب جهانی موجود و بهره گیری از نهادهای توسعه بین المللی نظیر UNIDO ، سامان دهی و توسعه صنایع کوچک (SME) و متوسط کشور را در غالب شبکه ها و خوشه های صنعتی به انجام رساند امید است این بسته نرم افزاری بتواند موجب افزایش بهره وری و قدرت رقابت پذیری بنگاههای تولیدی گردد .
بدنبال استقرار صنایع بزرگ و مادر بخش فلزی کشور در شهر اراک , صنعت در این منطقه رشد یافته و سپس به صورت نهادینه منجر به افزایش توان مهارتی و مدیریتی نیروی انسانی موجود گردیده است با افزایش حمایتها و هدایت تسهیلات به سوی سرمایه گذاری در بخش صنعت , کارگاههای تولیدی شکل گرفته و رفته رفته رشد یافته و توانسته ا ند دانش موجود در کارخانجات مادر را جذب نمایند و رونق اقتصادی بخش فلزی اراک را در پی داشته باشند از جمله می توان به رونق صنایع ریلی که از مزیتهای صنعت فلزی برخوردار است اشاره نمود.
گزارش حاضر مبتنی بر نتایج مطالعات شناختی و آنالیز های مرتبط با خوشه صنایع ریلی اراک تهیه گردیده و سعی در بررسی مسایل مرتبط با خوشه, ازابعاد کلان تا خرد دارد. همچنین دیدگاه حاکم بر مسایل استراتژیک این صنعت با در نظر گرفتن کلیه موارد موثر از سطوح بین المللی تا سطح ملی و منطقه ای و بهره گیری از سند چشم انداز 20 ساله کشور ، سند استراتژی توسعه صنعتی کشور و سیاستهای کلی برنامه چهارم توسعه هم در سطح کشور و هم در سطح استان مرکزی و موارد مرتبط با توسعه صنعتی به صورت خاص در شهر اراک تدوین گردیده و سعی دارد مسایل استراتژیک این خوشه را منطبق و هم جهت با سیاستهای بالا دستی و جهت گیریهای کلی نظام اقتصادی ملی و فرا ملی تعریف نماید . و رشد و توسعه پایدار را در تمامی ابعاد خوشه صنایع ریلی اراک مد نظر قرار دهد.
1.0.توسعه خوشه‌های متشکل از بنگاه‌های کوچک‌
بررسی تجارب توسعة صنعتی و منطقه‌ای در کشورهای مختلف، نشان‌دهندة ظهور رهیافت نوینی از توسعه است که عمدتا مبتنی بر واحدهای کوچک‌ بوده و رهیافت خوشه‌ای نامیده می‌شود. رهیافت خوشه‌ای به پدیدة تمرکز جغرافیایی و بخشی بنگاه‌هایی که دارای فرصت‌ها و چالش‌های مشترکند، گفته می‌شود. این رهیافت با بهر‌گیری از تمامی‌پتانسیل‌های موجود در آن منطقه (همانند تامین‌کنندگان خدمات کسب‌وکار، انجمن‌های محلی، موسسات آموزشی و تحقیقاتی، سیستم‌های پیمانکاری فرعی و ...) و شکل‌دهی نهادهای جدید (همانند سیستم پایش بازار، سیستم‌ اطلاعات مدیریتی، تسهیل‌کنندگان خدمات مالی، اداری و بازرگانی و ...)، ایجاد توسعه پایدار در زنجیرة تولید محلی را همراه با کاهش تدریجی حضور دولت در نظر دارد. 
در این رهیافت توسعه بنگاه‌های کوچک‌ومتوسط مجزا و پراکنده از یکدیگر مدنظر نیست بلکه هدف توسعه تعاملات شبکه‌ای بین بنگاه‌های فعال در منطقه است به نحوی که روابط بین‌بنگاهی منجر به انجام خریدهای مشترک، بازاریابی و فروش مشترک و انجام فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه مشترک شود. در این رهیافت با گسترش فعالیت‌های شبکه‌ای بین بنگاهی، نه تنها مقیاس لازم برای تولید اقتصادی بنگاه‌های کوچک فراهم می‌شود، بلکه حضور بنگاه‌هایی که در این زنجیرة تولید در کنار یکدیگر قرار دارند،‌ سهولت سرریز تکنولوژی، دانش و مهارت را به بنگاه‌های همجوار امکان پذیر می‌سازد، بگونه‌ای که بسیاری از این بنگاه‌ها با حضور در کنار یکدیگر و ایجاد همکاریهای افقی و عمودی توانسته‌اند توان رقابتی خود را در عرصة منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی بهبود بخشند. 
بررسی‌ کشورهایی که بهره‌گیری از این رهیافت را در سرلوحة سیاست‌گذاری‌‌های اقتصادی و صنعتی خود قرار داده‌اند نمایانگر آن است که توسعه همکاری‌های بین‌بنگاهی در قالب خوشه‌های متشکل از بنگاه‌های کوچک‌ منجر به کاهش 80 درصدی در ورشکستگی آنها، بویژه در بنگاه‌های کوچک نوپا، شده است.
2.0. مزایای توسعه خوشه‌های متشکل از بنگاه‌های کوچک
1. خوشه شدن بنگاه‌ها، اقتصادهای منطقه ای را تقویت می کند. تمرکز یک صنعت در یک مکان به صورت خوشه هزینه های بنگاههای مستقر در آن خوشه را به شدت کاهش می¬دهد که تحت عنوان منطقه ای شدن اقتصادها از آن یاد می‌شود. عمده‌ترین دلایل کاهش هزینه‌ها عبارت است از: 
عرضه‌کنندگان بیشتر عوامل تولید تخصصی و همچنین خدمات تجاری، 
وجود مجموعه ای وسیع از نیروی کار آموزش دیده و متخصص، 
وجود سرمایه گذاری های زیربنایی دولتی که پاسخگو به نیازهای خوشه است، 
وجود بازارهای مالی آشنا با فعالیت های صنعتی و شانس زیاد انتقال اطلاعات و فناوری بین بنگاهها.
2. امروزه انتقال ساختار سازمانی صنایع از بنگاههای بزرگ با تولید انبوه به بنگاههای کوچک با تولید تخصصی، ‌در حال گسترش است. خوشه‌ها مکآنهای جذابی برای کارخانه‌های کوچک، تخصصی و نوآور هستند. دسترسی آسان به تولیدات و بازارهای عوامل تولید بنگاههای کوچک را قادر می‌سازند تا با سرعت بیشتری با تغییرات بازار هماهنگ شوند.
3. خوشه‌ها به عنوان یک ابزار رقابتی امکان دستیابی به رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی را برای شرکت‌ها فراهم می‌سازند. توسعه خوشه‌‌های متشکل از بنگاه¬های کوچک‌ومتوسط، به بنگاه‌ها کمک می‌کند تا قدرتهایشان را با هم ترکیب کنند و بتوانند به کسب مزیت از فرصت‌های بازار و حل مشکلات معمول از طریق یک اقدام مشترک دست یابند. 
4. خوشه شدن، ساختار فعالیت های شبکه ای را میان بنگاهها تقویت می کند و به آنها کمک می‌کند تا از طریق مکمل بودن کسب سود کنند، از بازارهای جدید بهره برداری نمایند، فعالیت های یکپارچه انجام داده و از منابع دانش به صورت مشترک استفاده کنند. 
5. خوشه شدن تمرکز بیشتر بر منابع عمومی‌ را به دنبال دارد. گسترش خوشه‌های صنعتی در مناطق این امکان را برای دولتمردان منطقه ای فراهم می آورد تا از منابع توسعه اقتصادی محدود خود به صورت کارا استفاده کنند. رویکرد خوشه، مناطق را قادر می‌سازد تا به جای کمک به انواع متفاوتی از کسب و کارها به برنامه های توسعه تجارتهای کوچک بپردازند که در نهایت این رویکرد به شناسایی دقیق نیازهای خاص صنایع مختلف می انجامد. از سوی دیگر به دلیل ارتباط میان بنگاه های یک خوشه، برنامه های حمایتی از یک فعالیت تجاری اثرات مختلفی بر اقتصاد منطقه خواهد گذاشت و درآمد و اشتغال در میان بنگاه های یک خوشه از بنگاه های غیرخوشه ای مشابه آنها بیشتر خواهد بود.