پایان نامه شناخت و آشنایی با یکی از بزرگترین ایلات ایران

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 194 صفحه می باشد.

چکیده
پژوهش حاضر به شناخت و آشنایی با یکی از بزرگترین ایلات ایران می پردازد. این پژوهش شامل ۸ فصل می باشد. در فصل اول با موقعیت جغرافیای کوچ نشینان بختیاری و فصل دوم با جغرافیای انسانی و ساختار اجتماعی در ایل بختیاری آشنا می شویم. فصل سوم درباره آداب و رسوم و فرهنگ و فصل چهارم درباره ساخت ایلی و هرم قدرت در ایل بختیاری توضیح می دهد. در فصل پنجم با اقتصاد ایلی و فصل ششم با جایگاه ایلات در درون ساختار سیاسی سنتی آشنا می شویم . درفصل هفتم ظهور دولت مدرن در ایران و فصل هشتم معمای استمرار نظام ایلی در ایران می خوانیم. هنگامی که از ایلات و عشایر ایران سخن می گوییم به سه گروه که از لحاظ نظری مجزا اما در عمل متداخل اند، نظر داریم. همین چندگانگی، امر تحدید حدود و عشایر و ترسیم مرز میان صحرانشینان (یا به قول متاخران کوچ نشین) و روستائیان را دشوار ساخته است. این سه گروه عبارتند از:‌
نخست:‌ایلات صحرانشین محض همگی کوچی اند. نه در سردسیر و نه در گرمسیر خانة چینه (خشت و گلی) ندارند و همیشه زیر چادر زندگی می کنند. این گونه صحرانشینی در ایران سابقه طولانی دارد.
فسایی در تعریف ایلات این سامان می نویسد: «ایل مردمانی را میگویند که در تمام سال در بتبانها و در چادرها زندگانی کنند و از گرم سیرات به سردسیرات رحله الشتاء و الصیف نمایند.
حال آن که «طایفه قبیله ای را گویند که از تیره های ایلات نباشند و در یک بلوک توقف نماید. خواه درچادرهای سیاه و خواه در دهات زندگی کنند. در روزگار ما نیز هنوز چنین عشایری هستند.
دوم ایلاتی که برخی از محققان آنها را نیم صحرانشین نامیده‌اند. این گروهها در سردسیر (ییلاق یا در گرمسیر قشلاق) و یا در هر دو محل، خانه های خشت و گلی که به صورت دیه سازمان یافته باشد، دارند. اما در فصل کوچ – معمولا اواخر زمستان و اوایل بهار به سوی ییلاق و پاییز به سوی قشلاق تمام یا بخشی از خانوارهای ایل رحله الشتاء و الصیف می کنند. پس این گروهها پاره ای از سال را در دیه ها و پاره ای از آن را در صحراها و کوهها بسر می برند. لذا در عمل نیز آنان از روستائیان دشوار است. باید افزود که حتی برخی از شهرها و قصبات نیز مرکز این گونه ایلات بوده اند.
امروزه در ایران بیشتر کوچی مانند ایل بختیاری در خوزستان و چهارمحال و بختیاری ایلات قشقایی ، باصری و عرب در فارس، عشایر ایلسون (شاهسون) در آذربایجان و استان مرکزی، بخشی از ترکمن ها در دشت گرگان و خراسان، برخی از طوایف بلوچ و براهویی در سیستان و بلوچستان، ایلات قرایی،افشار و بوچانچی در کرمان مصادیق بارز این گونه نیمه صحرانشینی هستند.
سوم ایلات یکجانشین
که یا براثر سیاست (اسکان اجباری) حکومتهای مرکزی کرها و یا به میل و ارادة خود طوعا ساکن شده، دیگر کوچ نمی کنند و اگر هم هنوز دامدار باشند، گله های خود را در چراگاههای اطراف دیه ها می چرانند و یا آنها را به چوپانی می سپارند تا برای تعلیف به مراتع دورتر ببرند. تخته قاپو (در چوبی) شدن عشایر در ایران پیشینة دیرین دارد و شاید قدمت آن کمتر از سابقه خود صحرانشینی نباشد. در همین یکی دو قرن اخیر تواتر آن را آشکارا می بینیم. به عنوان مثال ایل ترک زبان بهارلو از اتحادیة خمسة فارس در اواخر قرن ۱۳ هجری قمری اسکان یافت.
واژه های کلیدی: ایل بختیاری، آداب و رسوم، اقتصاد ایلی، کوچ نشینی
فهرست مطالب
مقدمه ۱
هدف پژوهش : ۳
علت انتخاب موضوع : ۳
روش تحقیق و شیوه جمع آوری اطلاعات : ۳
فصل ۱ ۴
جغرافیای کوچ نشینان بختیاری ۴
موقعیت جغرافیایی:‌ ۴
۱-حدود و وسعت: ۴
۲- طول و عرض جغرافیایی:‌ ۴
۳- موقعیت نسبی: ۵
۴- حدود سرزمین بختیاری: ۶
۵- وسعت: ۷
۶- ژئومورفولوژی ییلاق: ۸
۷- ژئومورفولوژی قشلاق:‌ ۹
۸- آب و هوای مناطق ایل بختیاری: ۹
۹- منابع آب: ۱۲
۱۰- تقسیم بندی منابع آب: ۱۳
۱۱- پوشش گیاهی مناطق ایل بختیاری: ۱۶
۱۲- پوشش جانوری مناطق ایل بختیاری: ۱۸
۱۳- تفاوتهای دو منطقه قشلاق و ییلاق:‌ ۱۹
بخش دوم ۲۱
جغرافیای انسانی و ساختار اجتماعی در ایل بختیاری ۲۱
۱-جغرافیای انسانی ۲۱
نژاد و مذهب ۲۹
آموزش و پرورش ۳۰
وضعیت سواد: ۳۱
وضعیت بهداشت:‌ ۳۲
وضعیت خدمات درمانی: ۳۳
فصل سوم ۳۵
آداب و رسوم و فرهنگ ۳۵
ازدواج:‌ ۳۶
طلاق: ۳۷
مراسم سوگواری: ۳۸
خوراک ۳۹
پوشاک ۴۰
ابزار و وسایل زندگی:‌ ۴۰
تقسیم کار:‌ ۴۱
مهاجرت و ترک زندگی عشایری در ایل بختیاری ۴۲
مسکن و نحوه سکونت عشایر بختیاری ۴۴
چادر عشایری ۴۶
انگیزه کوچ و انگیزة‌ آن در طایفه بامدی‌ها: ۴۷
نظام اجتماعی طایفه بامدی ها:‌ ۵۴
تیره های کشکی ۵۷
موقعیت قرارگیری بهونها در حال: ۵۸
قشرهای اجتماعی بامدی ها :‌ ۵۸
ازدواج – سن ازدواج – همسرگزینی – تشریفات و مراسم ازدواج در بین طایفه بامدی:‌ ۶۰
حجله:‌ ۶۵
داد و ستد در بامدی ها:‌ ۶۵
پوشاک و سرپناه بامدیها: ۶۶
پوشاک زنان ۶۷
برخی اصطلاحات و ضرب المثلهای رایج در بین ایل بختیاری: ۶۸
برخی از ضرب المثلهای رایج ۷۱
خلاصه مطالب ۷۲
سرزمین و مردم ایران ۷۴
۱-لر و لک ۷۵
بخش چهارم ۸۱
ساخت ایلی و هرم قدرت در ایل بختیاری ۸۱
الف) ساخت ایلی:‌ ۸۱
ساخت ایل بختیاری:‌ ۸۱
ب) ساخت قدرت:‌ ۸۷
ت) جمعیت: ۹۰
فصل ۵ ۹۴
اقتصاد ایلی ۹۴
اقتصادی دامی ۹۵
کوچ و تعلیف ۹۶
انگیزه‌های کوچ: ۹۷
انواع کوچ ۹۷
برنامه کوچ ۹۹
چگونگی کوچ ۹۹
مسافت کوچ (ایلراهها)‌ ۱۰۲
وسیله کوچ ۱۰۲
ایلراهها و مسیرهای اصلی کوچ بختیاری ۱۰۳
تعداد دامهای بختیاری ۱۰۶
روش تشخیص سن اسب قاطر ۱۰۸
چوپان و وظایف او ۱۰۸
وسایل مورد نیاز چوپان بختیاری ۱۱۰
فرآورده های دامی و سود حاصل از یک دام در طول یک سال ۱۱۱
۳- کوچ نشینی و بهره برداری از محیط زیست: ۱۱۲
مالیات در ایل بختیاری: ۱۱۹
مادیان معافی ۱۲۳
کوچ نشینان و یکجانشینان ۱۲۳
فصل ششم ۱۳۳
جایگاه ایلات در درون ساختار سیاسی سنتی ۱۳۳
تشریح تعامل ایل بختیاری و ساختار سیاسی سنتی ۱۳۹
فصل هفتم ۱۵۹
ظهور دولت مدرن در ایران ۱۵۹
۱- بنیادهای ساختاری تکوین دولت مدرن در ایران ۱۶۳
۲-تعارض ساختاری دولت مدرن و نظام ایلی در ایران ۱۶۸
فصل هشتم ۱۸۵
معمای استمرار نظام ایلی در ایران ۱۸۵
ایل بختیاری ۱۸۹
مقدمه
همانطور که می دانیم یکی از راههای برقراری ارتباط با جوامع و اقوام مختلف آشنایی دقیق با روحیات ، باورها، اعتقادات و ارزشهای آن قوم و گروه از جمله عوامل مهم و تاثیرگذار می باشد. به زبان دیگر اگر بخواهیم رابطه نزدیکتری با تمامی افراد نه الزاما گروه و قومی خاص ایجاد کنیم باید در گام نخست آن دسته را بخوبی بشناسیم.
زیرا از طریق شناخت و کسب اطلاعات و آگاهی خواهیم توانست نتایج ارزنده و مطلوب را به دست آوریم. اگر خواسته باشیم مثال عینی تری در این زمینه بیاوریم می توانید تصور کنید که مثلا زمانی که دولت خواسته باشد به عنوان مجری امکانات رفاهی و خدمات مناسب برای عشایر و ایلات (موضوع مورد بحث) ایجاد نماید. مسلما در ابتدا باید یکسری اطلاعات کلی و منسجم از تمامی عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی ، سیاسی و غیره ایلات داشته باشد به همین منظور و برای شناخت بهتر و بیشتر ایلات و عشایر به عنوان یکی از اجتماعات قدیمی و بزرگ جمعیت و واقعیتی مهم در جامعه امروز ما سعی بر آن شد که مطالبی هرچند مختصر در این رابطه گردآوری نمائیم تا شاید از این رهگذر برداشت دیگری نسبت به این اقوام کوچ رو داشته باشیم.
برهمین اساس تلاش گردید که در این پژوهش اولا مختصات جغرافیایی و موقعیت قرارگیری ایل بختیاری به عنوان یکی از بزرگترین ایلات کوچنده معرفی شود و سپس به بررسی مسائل اجتماعی و انسانی،‌اقتصادی و سیاسی و فرهنگی آن پرداخته شود.
اگرچه در این پژوهش کاستی و نواقص بسیاری دیده می شود، اما در هر صورت تلاشی بوده است در جهت ترسیم دور نمایی از شناخت منطقه و آشنایی با فرهنگ سنتی پربار ایل و مسائل و موضوعاتی که در معرض نابودی قرارداشته اند. و با جمع آوری این مطالب سعی گردید تا شیوه زندگی دسته ای از هموطنان که دارای فرهنگ خاصی برای خود می باشند در جایی به ثبت رسیده باشد.
باشد تا گامی کوچک در این راستا برداشته باشم و نظر استاد ارجمند محقق شود.
هدف پژوهش :
هدف پژوهش حاضر، شناخت و آشنایی با یکی از بزرگترین ایلات ایران است دراین پژوهش به بررسی چگونگی زندگی این ایل پرداخته ام و سعی کردم تا آنجا که می توانم گامی کوچک در راه شناخت این جمعیت کوشنده و فراز و نشیب های زندگی ایشان برداشته باشم .
علت انتخاب موضوع :
امروزه علیرغم کاهش جمعیت ایلی در ایران ایل بختیاری یکی از بزرگترین ایلات ایران است در واقع این ایل یک بزرگ ایل یا ائتلافی از چند ایل است . در ایل بختیاری ۱۸۱۷۷۷ نفر یا معادل ۸/۱۵ درصد کل جمعیت عشایری کوچنده حیات کوچندگی دارند بنابراین با توجه به شاخص جمعیت کوچنده در این ایل در این پژوهش ایل مذکور را به عنوان یکی از بزرگترین ایلات ایران برگزیده ایم که علیرغم گذشت سال های زیاد و فراز و فرودهایی که در مسیر زندگی ایشان به وقوع پیوسته است کماکان به حیات خود ادامه می دهد.
روش تحقیق و شیوه جمع آوری اطلاعات :
در این پژوهش به دو روش اسنادی و کتابخانه ای به جمع آوری اطلاعات مربوطه پرداخته شده است در روش اسنادی ، اسناد مربوط به شاخص ها با ترتیب موضوعی- تاریخی جمع آوری، طبقه بندی ، مقایسه و تجزیه و تحلیل شده اند . در روش کتابخانه ای عمدتا مباحث نظری و تاریخی موضوع پژوهش جمع آوری شده اند. حاصل جمع این دو روش شیوه مناسب جمع آوری اطلاعات این پژوهش می باشد.
فصل ۱
جغرافیای کوچ نشینان بختیاری
موقعیت جغرافیایی:‌
۱-حدود و وسعت:
به طور کلی محدوده ایل بختیاری، در جنوب غربی کشور در بین دو سرزمین کوهستانی و مرتفع شمال و شرق چهارمحال و بختیاری و لرستان و سرزمین جلگه ای گرمسیری مغرب و جنوب خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد واقع شده است. به عبارتی این محدوده از بلندترین نقطه قلل مرتفع یعنی زردکوه بختیاری با بیش از ۴۵۰۰ متر و کوههای الیگودرز با ارتفاعاتی بیش از ۲۵۰۰ متر شروع شده به سمت غرب و جنوب تا جلگه پست و آبرفتی خوزستان ادامه می یابد.
۲- طول و عرض جغرافیایی:‌
چون محدوده مورد نظر ما بر تقسیمات سیاسی استانها منطبق نیست سعی کرده ام که موقعیت جغرافیایی آن را در نقاطی که امروزه حد گسترش بختیاریها به شمار می رود در نظر بگیریم. از نظر عرض جغرافیایی بین مدارهای ۳۱ درجه و ۱۶ دقیقه (رامهرمز) و ۳۳ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی (الیگودرز) قراردارد. و تقریبا بیش از دو درجه و ۶ دقیقه عرض شمالی را می پوشاند . از نظر طول جغرافیایی بین نصف‌النهار ۴۸ درجه و ۵۰ دقیقه (شوشتر) و ۳۱ درجه و ۲۷ درجه شرقی (بروجن) قراردارد.
این مطلب بیانگر آن است که این محدوده به صورت چهارگوشی است که طول و عرض آن با اندکی اختلاف تقریبا با هم برابر است و مسیرهای کوچ،‌صرفنظر از مناطق دشوار کوهستانی و دره های نسبتا کوتاه و مناسب است و استقرار عشایر در بخش های مختلف،بین طوایف و مناطق یکجانشین، به طور یکنواخت تر و ساده تر انجام می گیرد. برخلاف مسیر ایل قشقایی که در کوچ از جنوب به شمال را باید طی کنند.
۳- موقعیت نسبی:
منطقه بختیاری در دو محدوده مشخص و متفاوت با هم گسترده شده است:
منطقه اول شامل شمال و شرق آن می باشد که ییلاق عشایر است و به طور کلی در محدوده زاگرس میانی از شمال غربی به جنوب شرقی در امتداد رشته کوههای زاگرس کشیده شده است. به طوری که ارتفاع این منطقه از ۱۰۰۰ متر درجنوب تا بیش از ۴۵۰۰ متر در شمال متغیر است. (زردکوه ۴۵۲۷ متر،‌اشترانکوه در لرستان ۴۳۲۸ متر). منطقه دوم جلگه خوزستان است که خاک بختیاری به شمال شرق و مشرق این جلگه محدود می شود. (بخش قشلاقی بختیاری ها). این منطقه با حداقل ارتفاع (کمتر از نهصد متر) و نزدیکی به حوزه گرم و خشک خلیج فارس از مناطق شمال تفکیک می شود. به طور کلی شمال و شرق سرزمین بختیاری در محدوده ارتفاعات فشرده و چین خورده زاگرس شمالی واقع است و تمام مسائل محیطی و آب و هوایی و زیستی آن با وضعیت کوهستانی ارتباط کامل داشته و برعکس بخش جنوب و جنوب غربی آن در جلگه خوزستان واقع شده است و از نظر اکولوژیکی و پدیده های زیستی از جمله رویش گیاهی کاملا متفاوت بوده، با وضعیت نسبی منطقه گرم خوزستان و خلیج فارس مرتبط است.
تفاوتهای فصلی بین این دو محیط که اختلافها و تضادهایی از نظر آب و هوایی،‌زمان رویش گیاهان و منابع آب دارند و موجب کوچ‌ و جابجایی عشایر و دام آنان می شود.